Διχασμένοι οι Ισραηλινοί ενόψει της νέας νομοθεσίας που περιορίζει τη δικαστική εξουσία

Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ

Δεκάδες χιλιάδες Ισραηλινοί παρέλασαν στην Ιερουσαλήμ αυτό το Σαββατοκύριακο για να διαμαρτυρηθούν για το νομοσχέδιο της κυβέρνησης Νετανιάχου που περιορίζει τη δικαστική εξουσία. 

Ο λόγος; Ο φόβος ότι η κυβέρνηση προσπαθεί να κλέψει τη χώρα όπως την γνώρισαν για χρόνια οι γονείς και οι παππούδες τους. 

Η πρόταση του συνασπισμού του πρωθυπουργού Νετανιάχου, επιδιώκει σαρωτικές αλλαγές στο δικαστικό σύστημα. Το νομοσχέδιο περιορίζει την ικανότητα του Ανώτατου Δικαστηρίου να ακυρώνει κυβερνητικές και υπουργικές αποφάσεις ή διορισμούς, αφαιρώντας από τους δικαστές τη δυνατότητα να αποφαίνονται περί του «εύλογου χαρακτήρα» τέτοιων αποφάσεων.

«Είναι πραγματικά ένα συναίσθημα λεηλασίας, λες και η χώρα είναι λάφυρο τους και τα πάντα είναι δικά τους για να τα πάρουν», είπε η 52χρονη Μίρα Λάπιντοτ, επιμελήτρια μουσείου από το Τελ Αβίβ. Αυτή η απελπισμένη πορεία, εν μέσω ενός κύματος καύσωνα, διασχίζοντας τα βουνά ύψους 700 μέτρων που οδηγούν στην Ιερουσαλήμ, ήταν μια τελευταία ευκαιρία να τη σταματήσουμε».

Οι υποστηρικτές της κυβέρνησης, πιστεύουν σε μεγάλο βαθμό το αντίθετο: ότι η χώρα κλέβεται από μια πολιτική αντιπολίτευση που αρνήθηκε να δεχτεί τις απώλειες της, όχι μόνο σε μια σειρά δημοκρατικών εκλογών αλλά και μέσω σαρωτικών δημογραφικών και πολιτιστικών αλλαγών που αμφισβήτησαν το άλλοτε κυρίαρχο όραμά της για τη χώρα.

«Θα έπρεπε πραγματικά να ονομάζεται πραξικόπημα, όχι πλέον κίνημα διαμαρτυρίας», είπε ο 49χρονος Άβι Αμπελόου, παρουσιαστής podcast από τον Εφράτ, έναν εβραϊκό οικισμό στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη. «Είναι πρόθυμοι να καταστρέψουν την ενότητα του ισραηλινού λαού, πρόθυμοι να καταστρέψουν την ενότητα του ισραηλινού στρατού – και να καταστρέψουν την ισραηλινή δημοκρατία – για να διατηρήσουν τη δύναμή τους».

Η διαμάχη αντανακλά ένα οδυνηρό σχίσμα στην ισραηλινή κοινωνία – μεταξύ εκείνων που επιδιώκουν μια πιο κοσμική και πλουραλιστική χώρα, και εκείνων με πιο θρησκευτικό και εθνικιστικό όραμα – σχετικά με το πώς να διατηρήσουν την εικόνα του Ισραήλ ως εβραϊκό και δημοκρατικό κράτος εν μέσω διαφωνίας για το τι σημαίνουν και οι δύο αυτές έννοιες.

Ο νόμος που έρχεται για τελική ψηφοφορία τη Δευτέρα κρίνεται εξαιρετικά σημαντικός από από τους Ισραηλινούς.

Η κυβέρνηση λέει ότι η αλλαγή θα ενισχύσει τη δημοκρατία καθιστώντας τους εκλεγμένους νομοθέτες πιο ελεύθερους να θεσπίσουν αυτό που επέλεξαν οι ψηφοφόροι να κάνουν. Η αντιπολίτευση επιμένει ότι θα έβλαπτε τη δημοκρατία αφαιρώντας έναν βασικό έλεγχο για την υπερβολή της κυβέρνησης, ανοίγοντας το δρόμο στον κυβερνητικό συνασπισμό -τον πιο συντηρητικό και εθνικιστικό στην ιστορία του Ισραήλ- να δημιουργήσει μια πιο αυταρχική και λιγότερο πλουραλιστική κοινωνία.

Αυτοί οι φόβοι έχουν πυροδοτήσει 29 συνεχόμενες εβδομάδες μαζικών διαδηλώσεων, οι οποίες κορυφώθηκαν το Σάββατο με δεκάδες χιλιάδες διαδηλωτές να παρελαύνουν στην Ιερουσαλήμ, ορισμένοι από τους οποίους περπατούσαν για μέρες για να φτάσουν εκεί.

Περισσότεροι από 10.000 στρατιωτικοί έφεδροι, ανάμεσά τους η ραχοκοκαλιά του ιπτάμενου σώματος του Ισραήλ, έχουν απειλήσει να παραιτηθούν από τα καθήκοντά τους, εγείροντας φόβους για τη στρατιωτική ετοιμότητα του Ισραήλ. Μια ομάδα 15 πρώην αρχηγών του στρατού, διευθυντές υπηρεσιών πληροφοριών και επικεφαλής της αστυνομίας κατηγόρησαν τον κ. Νετανιάχου το βράδυ του Σαββάτου ότι προκάλεσε «σοβαρή ζημιά» στην ασφάλεια του Ισραήλ.

Ώρες αργότερα, στο αποκορύφωμα αυτού του εθνικού δράματος, ο κ. Νετανιάχου μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο νοσοκομείο για μια ξαφνική επέμβαση καρδιάς για την εμφύτευση βηματοδότη.

Ο συναισθηματισμός έχει κορυφωθεί

Το Σαββατοκύριακο, μια βουλευτής της αντιπολίτευσης άρχισε να κλαίει κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας στο κοινοβούλιο, ένας πρώην αρχηγός της ισραηλινής Πολεμικής Αεροπορίας ξέσπασε κατά τη διάρκεια μιας τηλεοπτικής συζήτησης και ένας κορυφαίος γιατρός κατέρρευσε κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στην πρωινή ζώνη.

«Το βλέπω και δεν το πιστεύω — δεν το πιστεύω», φώναξε η βουλευτής, Όριτ Φαρκάς-Χάκοεν , καθώς στεκόταν στο βήμα του Κοινοβουλίου το πρωί της Κυριακής. Μετά άρχισε να τρέμει και να κλαίει, μη μπορώντας να τελειώσει το θέμα της.

«Συμβαίνει μια διαδικασία εδώ που δεν υπάρχουν ακόμα λόγια για να περιγράψω», έγραψε ο Ντέιβιντ Γκρόσμαν, κορυφαίος Ισραηλινός μυθιστοριογράφος, σε μια στήλη που δημοσιεύτηκε την Κυριακή στην Ισραηλινή εφημερίδα Haaretz. «Τώρα το έδαφος πέφτει κάτω από τα πόδια μας».

Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο έχει προκαλέσει τέτοιο χάος και πόνο επειδή έχει τις ρίζες του σε ένα πολύ βαθύτερο ρήγμα μεταξύ ανταγωνιστικών τμημάτων της ισραηλινής κοινωνίας σχετικά με το τι σημαίνει εβραϊκό κράτος.

Στις πρώτες δεκαετίες του, το Ισραήλ κυριαρχούνταν από μια κοσμική, αριστερή ελίτ που προσπαθούσε να δημιουργήσει μια χώρα εβραϊκής κουλτούρας και χαρακτήρα, αλλά σε μεγάλο βαθμό ανεξέλεγκτη από το θρησκευτικό δίκαιο.

Ωστόσο, καθώς η χώρα ωρίμαζε, άλλες ομάδες διογκώθηκαν σε μέγεθος και πολιτική συνάφεια – συμπεριλαμβανομένων των θρησκευτικών εθνικιστών, των εποίκων στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη και των υπερορθόδοξων Εβραίων. Αν και σύμμαχοι, δεν μοιράζονται την ίδια ατζέντα, αλλά σχηματίζουν συλλογικά ένα αναπτυσσόμενο δεξιό μπλοκ που αποτελεί πρόκληση για τις κοινωνικές ομάδες που κυριαρχούσαν εδώ και καιρό στο Ισραήλ.

Οι έποικοι επιδιώκουν να εκτρέψουν περισσότερη χρηματοδότηση, πόρους και νομιμότητα προς την εξασφάλιση περισσότερων εδαφών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, ενισχύοντας την επικράτηση του Ισραήλ στην επικράτεια.

Οι υπερορθόδοξοι – το ταχύτερα αναπτυσσόμενο τμήμα του ισραηλινού πληθυσμού – επιδιώκουν μεγαλύτερες επιδοτήσεις για τα θρησκευτικά τους σχολεία και μεγαλύτερο έλεγχο στην εβραϊκή πρακτική, διατηρώντας παράλληλα την απαλλαγή της κοινότητάς τους από την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία ώστε να μπορούν να σπουδάζουν θρησκευτικό δίκαιο.

Για δεκαετίες, αυτές οι αντίπαλες φατρίες διατήρησαν μια ισορροπία δυνάμεων: η δεξιά ηγήθηκε του Ισραήλ τις περισσότερες από τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, αλλά πάντα σε συνασπισμό με τμήματα του κέντρου ή της αριστεράς.

Αυτό άλλαξε τον περασμένο Νοέμβριο, όταν το δεξιό μπλοκ του κ. Νετανιάχου κέρδισε αρκετές έδρες στο κοινοβούλιο για να κυβερνήσει μόνο του. Το μπλοκ χρησιμοποιεί τώρα αυτή τη δύναμη για να προωθήσει μονομερώς βαθιές αλλαγές στο δικαστικό σύστημα του Ισραήλ, τρομάζοντας τους αντιπάλους που θεωρούν ότι αυτό θα αλλάξει ριζικά τον χαρακτήρα της χώρας.

«Αυτό είναι ένα σύμβολο ή μια εκδήλωση μιας μεγάλης, βαθύτερης έλλειψης εμπιστοσύνης μεταξύ τμημάτων της ισραηλινής κοινωνίας», δήλωσε η Γιεντίντια Στερν, καθηγήτρια νομικής που συμμετείχε σε προσπάθειες της τελευταίας στιγμής αυτό το Σαββατοκύριακο για την επίτευξη συμβιβασμού.

Η κα Στερν περιέγραψε το Ισραήλ ως μια χώρα τεσσάρων φυλών: τους θρησκευόμενους εθνικιστές, τους υπερορθόδοξους Εβραίους, τους κοσμικούς Εβραίους και τους Άραβες — από τους οποίους οι δύο πρώτοι βρίσκονται τώρα στην εξουσία. «Και αυτό είναι ένας κίνδυνος για τις άλλες φυλές», είπε. «Οι φιλελεύθεροι και κοσμικοί Ισραηλινοί αισθάνονται ότι η ισορροπία που είχαμε παλιά κλονίζεται».

Οι υποστηρικτές της κυβέρνησης το βλέπουν ως δικαίωμα της πλειοψηφίας. «Η δημοκρατία διοικείται από τον λαό», είπε ο 38χρονος Ράφι Σαρμπάτοφ, κουρέας από την Ιερουσαλήμ. «Μπορείτε να πείτε ότι ο κόσμος είναι ανόητος ή μπερδεμένος. Αλλά ο λαός επέλεξε μια δεξιά κυβέρνηση με επικεφαλής τον Νετανιάχου».

Για την αντιπολίτευση, όμως, αυτό σημαίνει κίνδυνος καταπάτησης των δικαιωμάτων της μειονότητας. Ο κ. Νετανιάχου διαμηνύει ότι τα ατομικά δικαιώματα θα είναι σεβαστά, ωστόσο, οι διαδηλωτές φοβούνται μια θρησκευτική κατάληψη της δημόσιας ζωής και ορισμένοι προβλέπουν ότι τα καταστήματα ενδέχεται να αναγκαστούν να κλείνουν τελικά το εβραϊκό Σάββατο ή ότι οι γυναίκες και οι άνδρες θα πρέπει να κάθονται χωριστά στα μέσα μαζικής μεταφοράς.

«Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν στενές αλλά ταραχώδεις σχέσεις με το Ισραήλ»

Αυτός είναι τίτλος άρθρου των New York Times, ένα από τα πολλά των αμερικάνικων ΜΜΕ που φανερώνουν μάλλον δυσφορία μπροστά στην ψήφιση του νέου νόμου.

Ωστόσο στην αμερικανική εβραϊκή κοινότητα, το ζήτημα δεν έχει προκαλέσει το ίδιο πάθος που παρατηρείται στους δρόμους του Τελ Αβίβ και της Ιερουσαλήμ.

«Οι άνθρωποι που ασχολούνται πολύ με τον εβραϊκό οργανωτικό κόσμο σίγουρα ενεργοποιήθηκαν από την προτεινόμενη δικαστική μεταρρύθμιση, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό άγγιξε γενικά την αμερικανική εβραϊκή κοινότητα», είπε η Νταϊάνα Φέρσκο, ανώτερη ραβίνος στο Village Temple, μια συναγωγή στο Μανχάταν.

Ωστόσο σε άρθρο της η Washington Post, ο αμυντικός αναλυτής της, Μαξ Μπουτ, γράφει ότι «Ο πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου είναι η υπ’ αριθμόν ένα απειλή για την ασφάλεια του Ισραήλ».

«Ο “Μπίμπι”, όπως είναι παγκοσμίως γνωστός, δεν φαίνεται να νοιάζεται που οι πολιτικές του υπονομεύουν την ισραηλινή δημοκρατία, διακυβεύουν τη στενή σχέση του Ισραήλ με τις Ηνωμένες Πολιτείες και μπορεί ακόμη να πυροδοτήσουν μια άλλη βίαιη εξέγερση – μια τρίτη ιντιφάντα – μεταξύ των Παλαιστινίων της Δυτικής Όχθης. Όπως και ο Τραμπ, φαίνεται ότι δεν νοιάζεται τίποτα άλλο παρά να κρατήσει την εξουσία, και οι ριζοσπαστικές του πολιτικές είναι το τίμημα της διατήρησης μαζί ενός συνασπισμού ακροδεξιών εξτρεμιστικών κομμάτων», έγραψε ο Μπουτ.

Όπως τελικά όλα δείχνουν, η Δευτέρα της 24ης Ιουλίου του 2023, θα είναι για το Ισραήλ μια ιστορική μέρα και άκρως καθοριστική για το μέλλον της χώρας. Και ίσως όχι μόνο…

Με πληροφορίες από New York Times, Washington Post και The Jerusalem Post