Στο Ουζμπεκιστάν διεξάγεται σήμερα δημοψήφισμα για την αναθεώρηση του Συντάγματος, που θα επιτρέψει πάνω απ’ όλα να εδραιωθεί η εξουσία του προέδρου Σαφκάτ Μιρζίγιοεφ, αυταρχικού μεταρρυθμιστή που διαβεβαιώνει πως έχει σκοπό να ωθήσει την πολυπληθέστερη πρώην σοβιετική δημοκρατία της κεντρικής Ασίας σε νέα εποχή ανάπτυξης.
Τα εκλογικά τμήματα άνοιξαν στις 08:00 (τοπική ώρα· στις 06:00 ώρα Ελλάδας) και θα κλείσουν στις 20:00 (18:00), σύμφωνα με την ουζμπεκική εθνική εκλογική επιτροπή.
Αν και οι αρχές διαβεβαιώνουν πως η αναθεώρηση των δυο τρίτων του Συντάγματος θα προωθήσει τον εκδημοκρατισμό και τη βελτίωση του επιπέδου ζωής των 35 εκατομμυρίων κατοίκων, τα δικαιώματα των οποίων καταπατά για χρόνια το καταπιεστικό καθεστώς, είναι κυρίως ο πρόεδρος Μιρζίγιοεφ αυτός που θα ωφεληθεί άμεσα.
Ανάμεσα στα κυριότερα μέτρα που προβλέπονται είναι η αύξηση της διάρκειας της προεδρικής θητείας από τα πέντε στα επτά χρόνια και ο μηδενισμός των δυο θητειών του στο αξίωμα. Στη θεωρία τουλάχιστον κατά συνέπεια ο αρχηγός του κράτους, 65 ετών, μπορεί να παραμείνει στο αξίωμα μέχρι το 2040.
Για την υιοθέτηση του κειμένου δεν υπάρχει αμφιβολία, έπειτα από μια προεκλογική εκστρατεία αποκλειστικά υπέρ του σε μια χώρα όπου ο Τύπος παραμένει αυστηρά ελεγχόμενος.
Οι αρχές αποπειράθηκαν παρ’ όλ’ αυτά να δώσουν νομιμοποίηση στο νέο Σύνταγμα κινητοποιώντας διασημότητες για να υμνήσουν τα καλά του κειμένου και του προέδρου Μιρζίγιοεφ σε μεγάλες συγκεντρώσεις και συναυλίες.
Στις διαφημιστικές πινακίδες στην πρωτεύουσα Τασκένδη, τη μεγαλύτερη πόλη της κεντρικής Ασίας, διαβάζει κανείς φανταστικές συνομιλίες μέσω SMS που καλούν τους πολίτες να ψηφίσουν, για παράδειγμα «–Μπαμπά, θα πάμε στο πάρκο;» «–Όχι, πρώτα θα πάμε να ψηφίσουμε».
Η στρατηγική μοιάζει να έχει αποτέλεσμα. Ο Αγκάι Ντανίλοφ, φοιτητής, 18 ετών, κρίνει πως το γεγονός ότι οργανώθηκε δημοψήφισμα «είναι σωστή απόφαση, ώστε να μπορέσουμε να επιλέξουμε για το μέλλον της χώρας μας».
«Νέο Ουζμπεκιστάν»;
Για τον Ολιβιέ Φεραντό του καθολικού πανεπιστημίου της Λιόν (Γαλλία), η αναθεώρηση του Συντάγματος είναι «εμβληματική» της προσπάθειας της προέδρου Μιρζίγιοεφ να επιτύχει τη «χειραφέτησή» του από την κληρονομιά του προκατόχου του Ισλάμ Καρίμοφ.
Ο τελευταίος πέθανε το 2016, αφού κυβέρνησε με σιδηρά πυγμή για κάπου ένα τέταρτο του αιώνα. Ο κ. Μιρζίγιοεφ υπήρξε απόλυτα πιστός πρωθυπουργός της κυβέρνησής του επί δεκατρία χρόνια, μολαταύτα επιδιώκει να προβάλλει πιο μοντέρνο πρόσωπο.
«Αν και πολλοί αναλυτές διαβλέπουν, και είναι κατανοητό, προσπάθεια παραμονής του Μιρζίγιοεφ στην εξουσία, δεν πρέπει το κείμενο να υποβαθμιστεί, να θεωρηθεί απλά αυταρχική παρέκκλιση», θα επισημάνει ο κ. Φεραντό.
Περιλαμβάνει για παράδειγμα την κατάργηση της θανατικής ποινής και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ώστε να δημιουργηθεί το «νέο Ουζμπεκιστάν», που θα είναι δικαιότερο, όπως εξαγγέλλει ο κ. Μιρζίγιοεφ.
«Μένει να φανεί ασφαλώς αν η μεταρρύθμιση του Συντάγματος, ανάμεσα στους σκοπούς της οποίας είναι να δοθούν εγγυήσεις στη διεθνή κοινότητα για τη δημοκρατική ανάπτυξη του ‘νέου Ουζμπεκιστάν’, θα αποδειχθεί κάτι περισσότερο από διακοσμητική, αν θα έχει πλήρη εφαρμογή στην καθημερινή ζωή των πολιτών», κατά τον κ. Φεραντό.
Καταστολή κάθε αμφισβήτησης
Οι πολίτες, κατά πλειονότητα νέοι, βγαίνουν από σκληρό χειμώνα, που σημαδεύτηκε από διακοπές της παροχής αερίου, και παραμένουν αντιμέτωποι με την επίμονη φτώχεια και την ενδημική διαφθορά.
Εξάλλου, παρά τις οικονομικές και τις κοινωνικές προόδους, όπως η ποινικοποίηση της ενδοοικογενειακής βίας ή ο τερματισμός της εξαναγκαστικής εργασίας των εκπαιδευτικών, ο αυταρχισμός δεν κρύβεται.
Τον Ιούλιο του 2022, στην δημοκρατία Καρακαλπάκσταν, διαδηλώσεις εναντίον πρότασης αναθεώρησης του Συντάγματος που θα μείωνε την αυτονομία της αχανούς φτωχής περιοχής του βόρειου Ουζμπεκιστάν πνίγηκαν στο αίμα.
Κατά τις αρχές, 21 άνθρωποι σκοτώθηκαν· πάνω από σαράντα καταδικάστηκαν να εκτίσουν ποινές φυλάκισης. Η αναθεώρηση μπήκε όμως στο συρτάρι.
Ερωτηθέντες από το Γαλλικό Πρακτορείο, δυο δημοσιογράφοι κρατικών μέσων ενημέρωσης είπαν –υπό τον όρο να μην κατονομαστούν– πως τους δόθηκαν πρόσφατα «εντολές να καλύπτουν με θετικό τρόπο το Ουζμπεκιστάν, το δημοψήφισμα και τον πρόεδρο». Πρόσθεσαν πως η λογοκρισία ενισχύθηκε όσο πλησίαζε η ψηφοφορία.
