Τα στρατιωτικά καθεστώτα που ασκούν την εξουσία στην Μπουρκίνα Φάσο, στο Μάλι και στον Νίγηρα ανακοίνωσαν χθες Κυριακή την αποχώρησή τους, «χωρίς καθυστέρηση», από την Οικονομική Κοινότητα των Κρατών της Δυτικής Αφρικής (CEDEAO στα γαλλικά, ECOWAS στα αγγλικά), προχωρώντας σε νέα ρήξη, με συνέπειες δυνητικά βαριές.
Οι ηγέτες των κρατών του Σαχέλ «αναλαμβάνουν όλες τις ευθύνες τους ενώπιον της ιστορίας και ανταποκρινόμενοι στις προσδοκίες, στις ανησυχίες και στους πόθους των πληθυσμών τους, αποφασίζουν με πλήρη εθνική κυριαρχία την αποχώρηση χωρίς καθυστέρηση της Μπουρκίνα Φάσο, του Μάλι και του Νίγηρα» από τον περιφερειακό οργανισμό, τονίζεται σε κοινή ανακοίνωση που μεταδόθηκε από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης και των τριών.
Η CEDEAO σημείωσε σε ανακοίνωσή της πως τα τρία κράτη είναι «σημαντικά μέλη της κοινότητας», η οποία «παραμένει δεσμευμένη στην εξεύρεση λύσης μέσω διαπραγματεύσεων στο πολιτικό αδιέξοδο» που δημιουργεί η αναγγελία της αποχώρησής τους. Πρόσθεσε πως αναμένει ακόμη «επίσημη και απευθείας ειδοποίηση» για την απόφασή τους.
Η εξέλιξη ενδέχεται να έχει πολλές και σοβαρές συνέπειες, ειδικά ως προς την κυκλοφορία των προσώπων και των αγαθών, τόσο για τα τρία κράτη, που δεν διαθέτουν πρόσβαση στη θάλασσα, όσο και την περιφέρεια. Θα σημάνει πως τερματίζονται οι εξαιρέσεις ως προς τις βίζες και οι απαλλαγές φόρων, κάτι που θα επηρεάσει τις τιμές πολλών αγαθών.
Η ίδια η εφαρμογή της απόφασης των τριών χωρών να αποχωρήσουν εγείρει ερωτήματα. Η συνθήκη της CEDEAO ορίζει πως όποιο κράτος επιθυμεί να την εγκαταλείψει πρέπει να την ειδοποιεί γραπτώς έναν χρόνο νωρίτερα και να συμμορφώνεται προς τις υποχρεώσεις του απέναντί της τη μεταβατική περίοδο. Αφήνει πάντως ανοικτό το ενδεχόμενο να ακυρωθεί η αποχώρηση αυτούς τους 12 μήνες.
Διαδήλωση στη Νιαμέ
Μερικές εκατοντάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν χθες στην πρωτεύουσα του Νίγηρα για να εκφράσουν την υποστήριξή τους στην απόφαση αυτή, κρατώντας πλακάτ με συνθήματα κατά της CEDEAO, σημαίες των τριών χωρών και της Ρωσίας, νέου συμμάχου των στρατιωτικών καθεστώτων του Σαχέλ, μετά τον εξαναγκασμό της Γαλλίας, της άλλοτε αποικιακής δύναμης, να αποχωρήσει.
«Είμαστε εδώ για να εκφράσουμε τη χαρά μας μετά την ανακοίνωση της αποχώρησης των τριών χωρών από τη CEDEAO, χαιρετίζουμε το θάρρος των τριών ηγετών που έδειξαν για τι είναι ικανοί», είπε νεαρός διαδηλωτής, ο Χασάν Γκαντό.
Τα τρία κράτη, αντιμέτωπα με τη δράση τζιχαντιστικών οργανώσεων και τη φτώχεια, είχαν τεταμένες σχέσεις με τον περιφερειακό οργανισμό αφότου κατέλαβαν την εξουσία σε αυτά οι στρατιωτικοί προχωρώντας σε πραξικοπήματα — το 2020 στο Μάλι, το 2022 στην Μπουρκίνα Φάσο και το 2023 στον Νίγηρα.
Η CEDEAO επέβαλε βαριές κυρώσεις στο Μαλί και στον Νίγηρα κι έφθασε ως το σημείο να απειλήσει πως θα κάνει χρήση βίας σε αυτή την τελευταία χώρα. Ανέστειλε τη συμμετοχή των τριών χωρών στις εργασίες της.
Η Γαλλία κατηγορούμενη
Τα στρατιωτικά καθεστώτα δεν σταματούν να καταγγέλλουν την εργαλειοποίηση, κατ’ αυτά, της CEDEAO από τη Γαλλία. Η αποχώρησή τους προστίθεται σε σειρά ενεργειών ρήξης με το Παρίσι.
Έσπρωξαν τους πρεσβευτές της Γαλλίας και τα αποσπάσματα των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων στα εδάφη τους προς την έξοδο και στράφηκαν, πολιτικά και στρατιωτικά, προς τη Μόσχα. Σχημάτισαν επίσης τριμερή συμμαχία, υπό τα λάβαρα της εθνικής κυριαρχίας και του παναφρικανισμού.
Ανακοινώνοντας την αποχώρησή τους, κατηγόρησαν τον περιφερειακό οργανισμό πως δεν τους προσέφερε καμιά βοήθεια για να αντιμετωπίζουν τις τζιχαντιστικές οργανώσεις που τις λυμαίνονται από το 2012 — αρχικά το Μάλι, κατόπιν τους δυο γείτονες. Οι τζιχαντιστές σκότωσαν χιλιάδες ανθρώπους, μέλη των δυνάμεων ασφαλείας καθώς και αμάχους, και ανάγκασαν εκατομμύρια άλλους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Τα μέτρα που πήρε η CEDEAO δεν μπόρεσαν να οδηγήσουν στην επιστροφή των πολιτών στις κυβερνήσεις των τριών κρατών.
Στο Μάλι, οι συνταγματάρχες, στην εξουσία για προσεχώς τέσσερα χρόνια, με επικεφαλής τον Ασιμί Γκοϊτά, υπόσχονταν πως θα οργάνωναν εκλογές τον Φεβρουάριο. Όμως ανέβαλαν τη διαδικασία επ’ αόριστον.
Στην Μπουρκίνα Φάσο, ο λοχαγός Ιμπραήμ Τραορέ διαβεβαίωνε αφού κατέλαβε την εξουσία την 30ή Σεπτεμβρίου 2022 πως θα τηρούσε τις δεσμεύσεις που είχε αναλάβει έναντι της CEDEAO ο προκάτοχός του, ο αντισυνταγματάρχης Πολ Ανρί Νταμιμπά, και ότι θα οργάνωνε εκλογές το καλοκαίρι του 2024. Έκτοτε όμως μετέβαλε τη στάση του, δήλωσε πως η προτεραιότητα είναι ο αγώνας εναντίον των τζιχαντιστών.
Δεν έχουν επιβληθεί άλλες κυρώσεις σε βάρος της Μπουρκίνα Φάσο, πέρα από την αναστολή της συμμετοχής της στις εργασίες της CEDEAO.
Στον Νίγηρα, ο εμπορικός αποκλεισμός οδήγησε σε άνοδο των τιμών βασικών διατροφικών ειδών και προκάλεσε ελλείψεις απόλυτα απαραίτητων αγαθών, κυρίως φαρμάκων.
Μερικές ημέρες μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα, ο στρατηγός Αμπντουραμάν Τσιανί δήλωνε πως η περίοδος μετάβασης μέχρι την επιστροφή των πολιτών στην εξουσία δεν θα ξεπερνούσε τα τρία χρόνια. Κατόπιν ανακοίνωσε ότι η διάρκεια της μεταβατικής περιόδου θα οριστεί κατά τη διάρκεια «εθνικού διαλόγου», που δεν έχει καν αρχίσει ακόμη.
