Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Σε ένα κλίμα βαθύτερου ανταγωνισμού μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ, όπου οι ευκαιρίες για συνεργασία είναι ελάχιστες, οι ανταλλαγές τέχνης έχουν καταστεί σημαντικός βραχίονας της διπλωματίας, σύμφωνα με αναλυτές. Τέτοιες ανταλλαγές – ακόμη και αν ο αριθμός τους έχει μειωθεί την τελευταία δεκαετία – μπορούν να βοηθήσουν στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης, να ξεκινήσουν συνομιλίες και ακόμη και να «θεραπεύσουν το χάσμα» μεταξύ των δύο αντιπάλων.
Ένα τέτοιο παράδειγμα της δύναμης της ήπιας διπλωματίας είναι η εκτεταμένη έκθεση στο Σαν Φρανσίσκο – που διοργανώθηκε με τη συνεργασία του Επαρχιακού Μουσείου Χουμπέι – με περισσότερα από 150 κινεζικά αντικείμενα της Εποχής του Χαλκού, μερικά από τα οποία δεν έχουν βγει ποτέ εκτός Κίνας, μέχρι τώρα.
Το Ασιατικό Μουσείο Τέχνης έχει αφιερώσει περίπου 3.000 τετραγωνικά μέτρα για την έκθεση «Phoenix Kingdoms: The Last Splendor of China’s Bronze Age», η οποία διαρκεί μέχρι τον Ιούλιο και περιλαμβάνει αρχαιολογικά ευρήματα από τη δυναστεία Zhou που κυβέρνησε από το 1050-256 π.Χ. Ο Jay Xu, διευθύνων σύμβουλος του μουσείου, είπε ότι η έκθεση πραγματοποιείται σε μια εποχή που η διευκόλυνση των πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ είναι «κρίσιμης σημασίας».
«Τα τελευταία χρόνια, έχουμε παρουσιάσει περισσότερες από δώδεκα εκθέσεις προερχόμενες από την Κίνα που αναδεικνύουν τα καλύτερα δείγματα κινεζικής τέχνης ανά τους αιώνες και πολλές παρουσιάζουν πρόσφατες αρχαιολογικές ανακαλύψεις για πρώτη φορά στη Δύση», είπε, προσθέτοντας ότι η έκθεση Phoenix Kingdoms ήταν μέρος αυτής της κληρονομιάς.
«Η ενθουσιώδης συμμετοχή αξιωματούχων από την Κίνα αντανακλά τη σημασία αυτής της έκθεσης ως ευκαιρίας για πραγματικά παγκόσμια σύνδεση και κατανόηση», πρόσθεσε.
Στην τελετή έναρξης τον Απρίλιο παρευρέθηκε ο υφυπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού της Κίνας Li Qun, ο οποίος είναι επίσης επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Κίνας και άλλοι ανώτεροι αξιωματούχοι. Απευθυνόμενος στην εκδήλωση, ο Li είπε ότι η έκθεση παρουσίασε τη μαγευτική και ρομαντική γοητεία της κινεζικής κουλτούρας στο αμερικανικό κοινό. «Υποστηριζόμενη από εις βάθος ακαδημαϊκή έρευνα και τα τελευταία αρχαιολογικά ευρήματα, δείχνει τη συνέχεια, την ενότητα, την ειρήνη, την περιεκτικότητα και την καινοτομία του κινεζικού πολιτισμού», είπε.
Στις δηλώσεις του στα εγκαίνια, ο αναπληρωτής γενικός πρόξενος της Κίνας στο Σαν Φρανσίσκο Zhou Maoyi τόνισε ότι ήταν «μια σπάνια ευκαιρία για τους Αμερικανούς να εμβαθύνουν στη λαμπρότητα του κινεζικού πολιτισμού πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια». Πρόσθεσε ότι: «ελπίζουμε να ανοίξει ένα νέο παράθυρο για τους ανθρώπους, ιδιαίτερα τους νεαρούς επισκέπτες, να εκτιμήσουν τον πλούτο της κινεζικής ιστορίας και των παραδόσεων».
Σε γραπτό μήνυμά του, ο δήμαρχος του Σαν Φρανσίσκο, London Breed – ο οποίος βρισκόταν σε επίσκεψη στην Κίνα όταν έλαβε χώρα η τελετή – περιέγραψε την έκθεση ως «ιστορική και πρωτοποριακή», προσθέτοντας ότι «δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα της δύναμης και της σημασίας των οικονομικών και πολιτιστικών ανταλλαγών».
Η Emily Wilcox, αναπληρώτρια καθηγήτρια κινεζικών σπουδών στο William & Mary, ένα δημόσιο ερευνητικό πανεπιστήμιο, είπε ότι οι δύο μεγάλες δυνάμεις είχαν η καθεμία βαθιές ιστορίες χρήσης καλλιτεχνικών και πολιτιστικών ανταλλαγών ως συστατικό της διπλωματίας τους. Αυτές οι ανταλλαγές πραγματοποιούνται τόσο σε εθνικό επίπεδο μέσω δραστηριοτήτων που προγραμματίζονται και χρηματοδοτούνται από τις κυβερνήσεις, όσο και μέσω ανεπίσημων εκδηλώσεων που οργανώνονται από άτομα ή ομάδες με δικούς τους στόχους και διασυνδέσεις. «Και οι δύο τύποι δραστηριοτήτων είναι ιστορικά σημαντικοί προκειμένου να βοηθήσουν τους ανθρώπους κάθε χώρας να μάθουν περισσότερα ο ένας για τον άλλον», πρόσθεσε η Wilcox. «Έχουν επίσης συμβάλει στην ενίσχυση της αμοιβαίας συνεργασίας, του σεβασμού και της εμπιστοσύνης, τα οποία είναι απαραίτητα για υγιείς και λειτουργικές σχέσεις», κατέληξε.
Μεγάλος ο αντίκτυπος
Ο αντίκτυπος μιας ξεχωριστής έκθεσης, περίπου 200 αντικειμένων, από στολίδια φτιαγμένα από νεφρίτη μέχρι τελετουργικά χάλκινα αγγεία, που τελείωσε τον Απρίλιο, στο Εθνικό Μουσείο Ασιατικής Τέχνης, είχε εκτεταμένο αντίκτυπο, σύμφωνα με τον επιμελητή της Keith Wilson.
Η έκθεση «Anyang: China’s Ancient City of Kings» – μια αναφορά στην πρωτεύουσα της αρχαίας κινεζικής δυναστείας Shang (περίπου 1600-1050 π.Χ.) και γενέτειρα της κινεζικής αρχαιολογίας – διερεύνησε την πρώιμη ανάπτυξη της κινεζικής γραφής και των τελετουργικών πρακτικών.
Ο Wilson είπε ότι η έκθεση δεν απευθυνόταν μόνο στους επισκέπτες και μελετητές του μουσείου αλλά και σε δημόσια και ιδιωτικά σχολικά συγκροτήματα. Η Anyang συμπεριλήφθηκε ως μέρος του προγράμματος σπουδών για σχολεία στην Ουάσιγκτον, το Μέριλαντ και τη Βιρτζίνια και σχεδόν 1.000 μαθητές και δάσκαλοι περιόδευσαν την έκθεση κατά τη διάρκεια της δίμηνης λειτουργίας της.
Σύμφωνα με τον Wilson, οι έρευνες εισόδου και εξόδου έδειξαν ότι στους παρευρισκόμενους άρεσε ο τρόπος με τον οποίο το μουσείο χρησιμοποίησε την τεχνολογία για να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με την αρχαία Κίνα που δεν μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με άλλα μέσα.
Ερωτηθείς για τη σημασία των ανταλλαγών τέχνης, είπε: «Εκτός από την προώθηση των ανθρώπινων διασυνδέσεων, της γενικής εκπαίδευσης και του αμοιβαίου πολιτιστικού σεβασμού, οι ανταλλαγές και οι εκθέσεις όπως η «Anyang: China’s Ancient City of Kings», μπορούν να προωθήσουν τις στενότερες σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Αυτή η συνεργασία, που βασίζεται στην πρόοδο της επιστημονικής γνώσης και στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, σηματοδοτεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ιστορία των σινοαμερικανικών σχέσεων», συμπλήρωσε.
Ο Gao Minglu, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, σημείωσε ότι οι πολιτιστικές ανταλλαγές ΗΠΑ – Κίνας χρονολογούνται από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν το Μουσείο Καλών Τεχνών της Βοστώνης έφερε τις συλλογές του – συμπεριλαμβανομένης της κλασικής και σύγχρονης τέχνης – στο Πεκίνο. «Ήταν η πρώτη φορά για τον κινεζικό λαό να δει τα αυθεντικά δυτικά έργα τέχνης, ειδικά το μοντέρνο και σύγχρονο κομμάτι», είπε. «Ενέπνευσε τη νέα γενιά Κινέζων καλλιτεχνών τη στιγμή που η Κίνα άνοιγε τις πόρτες της στη Δύση».
«Η τέχνη είναι ένας ιδιαίτερος τρόπος ανθρώπινης σκέψης»
Ο Gao, κριτικός και μελετητής της σύγχρονης κινεζικής τέχνης, ανέφερε ότι οι ανταλλαγές και η επικοινωνία στον κόσμο της τέχνης μεταξύ της Κίνας και των ΗΠΑ σημείωσαν άνθηση τη δεκαετία του 1990. «Εκείνη την εποχή, μουσεία, πανεπιστήμια και πολιτιστικά ιδρύματα στις ΗΠΑ έδειξαν τεράστιο ενδιαφέρον για να φέρουν την κινεζική τέχνη στις ΗΠΑ».
Ο ίδιος ο Gao συνέβαλε καθοριστικά στη δημιουργία δύο εκθέσεων μεγάλης κλίμακας στις ΗΠΑ. Η «Inside Out: New Chinese Art» παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στη Νέα Υόρκη στα τέλη της δεκαετίας του 1990 πριν φτάσει στο Σαν Φρανσίσκο και το Σιάτλ και αργότερα στο Μεξικό, την Αυστραλία και το Χονγκ Κονγκ. Ο ίδιος επιμελήθηκε επίσης της έκθεσης «The Wall: Reshaping Contemporary Chinese Art», ένα συλλογικό έργο του 2005 από την Πινακοθήκη Albright – Knox, το University at Buffalo Art Galleries και το China Millennium Monument Museum στο Πεκίνο.
Επεσήμανε ωστόσο, ότι οι ανταλλαγές μεταξύ των δύο χωρών μειώθηκαν από το 2008 και μετά, εν μέρει λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά και του επικρατήσαντος στη Δύση «σκεπτικισμού της παγκοσμιοποίησης». Πολύ λίγες κινεζικές εκθέσεις έχουν πραγματοποιηθεί στις ΗΠΑ τα τελευταία 15 χρόνια».
Ο Gao ζήτησε από μελετητές, επιμελητές και καλλιτέχνες να πείσουν τα ιδρύματα να πιέσουν για τέτοιες εκθέσεις ξεπερνώντας «ορισμένα γεωπολιτικά εμπόδια», γιατί και οι δύο χώρες θα κερδίσουν από τέτοιες ανταλλαγές τέχνης. Σύμφωνα με τον Gao, αυτές οι ανταλλαγές μπορούν «να ξεπεράσουν τις πολιτικές και οικονομικές εντάσεις, καθώς η τέχνη είναι ένα είδος ειδικού τρόπου ανθρώπινης σκέψης που θα μπορούσε να παίξει ρόλο στο να θεραπεύσει το χάσμα κατανόησης, ανεξάρτητα από το πολιτιστικό ή πολιτικό χάσμα».
Η Wilcox φρονεί ότι οι ανταλλαγές τέχνης μεταξύ των δύο χωρών θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ευκαιρίες για ανθρώπους διαφορετικού ιστορικού υπόβαθρου να ασχοληθούν και να μάθουν ο ένας από τον άλλο. Οι τέχνες αφορούν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων από την καθημερινή ζωή έως τις ατομικές ελπίδες και όνειρα – θέματα που θα μπορούσαν να ανοίξουν τομείς συζήτησης και «γέφυρες φαντασίας» που θα ήταν δύσκολο να επιτευχθούν μέσω της παραδοσιακής διπλωματίας.
«Οι τέχνες εμπλέκουν την ανθρώπινη εμπειρία με έναν βαθιά εσωτερικό τρόπο που μπορεί να επηρεάσει τα συναισθήματα και να προσεγγίσει τους ανθρώπους σε προσωπικό επίπεδο. Αυτό μπορεί να είναι ένας ισχυρός μηχανισμός για τη σύνδεση ανθρώπων που διαφορετικά χωρίζονται από γλώσσα, πολιτικό ή οικονομικό σύστημα ή απλώς φυσική απόσταση», προσθέτει. Σύμφωνα με την Wilcox, οι ανταλλαγές τέχνης και η πολιτιστική συνεργασία έχουν αποκτήσει περισσότερη σημασία, ειδικά όταν οι σχέσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας γίνονται όλο και πιο τεταμένες.
«Στο τρέχον περιβάλλον, όλες οι ευκαιρίες για να ανοίξει η άμεση επικοινωνία και να δημιουργηθεί ανθρώπινη σύνδεση μεταξύ των κατοίκων των ΗΠΑ και της Κίνας θα πρέπει να επιδιωχθούν και να υποστηριχθούν. Οι τέχνες πρέπει να είναι απλώς ένας από τους πολλούς χώρους στους οποίους οι ΗΠΑ και η Κίνα συνεργάζονται με επιτυχία και μαθαίνουν η μια από την άλλη για να οικοδομήσουν ένα καλύτερο μέλλον», καταλήγει.
Ο Gao πιστεύει ότι, κατά κάποιο τρόπο, η ενασχόληση με την τέχνη θα μπορούσε να επιτρέψει σε ανθρώπους από διαφορετικούς πολιτισμούς, με διαφορετικές παραδόσεις και διαφορετικά ενδιαφέροντα να φτάσουν σε «σίγουρη αμοιβαία κατανόηση. Ένα αρμονικό σύμπαν είναι ο τελικός στόχος στη δημιουργία της τέχνης. Αν και είναι δύσκολο να επιτευχθεί στην πραγματικότητα, η διατήρηση του ιδεαλισμού θα είναι πολύ σημαντική για το μέλλον των ανθρώπων», καταλήγει.
