Με πλήθος σχολίων και αφιερωμάτων αποτίουν το δικό τους φόρο τιμής στη μνήμη και στην πολυεπίπεδη προσφορά του νομπελίστα συγγραφέα Γκύντερ Γκρας, οι γερμανικές εφημερίδες.
Οι περισσότερες, κοσμούν τα εξώφυλλά τους με φωτογραφίες του μεγάλου γερμανού συγγραφέα, ο οποίος έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 87 ετών.
Η Frankfurter Allgemeine Zeitung χαρακτηρίζει το γερμανό νομπελίστα «παρακινητή, προειδοποιητική φωνή και ενσάρκωση της συνείδησης του κόσμου. (…) Ο Γκύντερ Γκρας καλλιεργούσε τη φυσιογνωμία του δραστήριου διανοούμενου», επισημαίνει ο σχολιαστής αναφερόμενος μεταξύ άλλων στην πολιτική στήριξη του γερμανού συγγραφέα προς τους σοσιαλδημοκράτες καγκελαρίους, Βίλι Μπραντ και Γκέρχαρντ Σρέντερ. Η εφημερίδα της Φραγκφούρτης δεν παραλείπει να υπογραμμίσει το πολυσχιδές ταλέντο του Γκρας: «Αυτός ο συγγραφέας, που ζωγράφιζε, σκιτσογραφούσε και έφτιαχνε χαρακτικά και γλυπτά, ενσάρκωσε πολλά στοιχεία στη διάρκεια της ζωής του».
«Στο έργο του συμπυκνώνεται ολόκληρη εποχή»
Η Lübecker Nachrichten, εφημερίδα της πόλης όπου διέμενε ο Γκύντερ Γκρας, επισημαίνει ότι «οι διεθνείς φωνές από το χώρο του πολιτισμού, της πολιτικής και της κοινωνίας που εξέφρασαν την οδύνη τους για το θάνατο του λογοτέχνη, κάνουν αισθητή την εξέχουσα θέση του -ως λογοτέχνη και συνανθρώπου. Διότι δεν ήταν απλά ένας αφηγητής ιστοριών, υπήρξε αντιπροσωπευτικό παράδειγμα πεφωτισμένου πολίτη και ως εκ τούτου ήταν αναπόδραστα αμφιλεγόμενος σε όλα όσα έκανε».
Το κενό που αφήνει με το θάνατό του ο Γκύντερ Γκρας μάλλον δεν θα αναπληρωθεί, εκτιμά η Welt. Όπως αναφέρει η εφημερίδα του Βερολίνου, «το κενό που αφήνει πίσω του ο Γκύντερ Γκρας είναι αυτό του αντιπροσωπευτικού συγγραφέα, στο έργο του οποίου συμπυκνώνεται μία ολόκληρη εποχή».
Η Badische Neueste Nachrichten υποστηρίζει ότι πολίτες όπως ο Γκύντερ Γκρας είναι απαραίτητοι επειδή, «ο ήπιος τόνος -αυτό το αντιλήφθηκε νωρίς ο Γκύντερ Γκρας- δεν ωφελεί τη δημοκρατία, παρά μόνο ενισχύει τους εξτρεμιστές».
Ποίημα για την «Ντροπή της Ευρώπης»
O γερμανός νομπελίστας Γκύντερ Γκρας γνωστός για τα φιλελληνικά του αισθήματα, είχε το Μάιο του 2012, στηλιτεύσει την πολιτική που ασκεί η Ευρώπη στην Ελλάδα, «την κοιτίδα του ευρωπαϊκού πολιτισμού», όπως χαρακτηριστικά τόνιζε.
«Ελλάδα, χώρα δίχως δικαιώματα»
Στο φύλλο της 26.05.2012 η εφημερίδα Süddeutsche Zeitung έγραφε πως «ο Γκύντερ Γκρας υπερασπίζεται τους Έλληνες και την Ελλάδα, και στηλιτεύει την ευρωπαϊκή πολιτική έναντι της χώρας. Ο Γκρας διαμαρτύρεται επειδή η Ελλάδα «ως χρεοφειλέτης δακτυλοδείχνεται γυμνή», μια «χώρα καταδικασμένη στη φτώχεια», «στο χάος κοντά, επειδή στις αγορές δεν ανταποκρίνεται». Η Ελλάδα «είναι χώρα χωρίς δικαιώματα, που η δικαιούχα εξουσία της σφίγγει το λουρί όλο και περισσότερο.» Το ποίημα αποτελείται από δώδεκα δίστιχα και είναι εμφανές ότι ο λογοτέχνης κατέβαλε μεγαλύτερη προσπάθεια να του δώσει λυρική μορφή από όσο στο επίμαχο ποίημα για την πολιτική του Ισραήλ που είχε προηγηθεί πριν μερικούς μήνες.
Πολλοί συνάδελφοι του δεν του είχαν ασκήσει μόνον έντονη κριτική για το περιεχόμενο αυτού του ποιήματος, αλλά τον κατηγορούσαν και για ατέλειες και προχειρότητα.
Στη νέα ποιητική του παρέμβαση ο Γκράς κατηγορεί τους Ευρωπαίους εταίρους της Ελλάδας ότι της κόβουν την «ανάσα ζωής» με τα μέτρα λιτότητας που επιβάλλουν κάθε τόσο. Σε αντίθεση με τον αρχαίο φιλόσοφο Σωκράτη, που μετά την καταδίκη του σε θάνατο χωρίς να φέρει καμία αντίσταση είχε πιει το κώνειο, ο Γκύντερ Γκρας συλλαμβάνει με ποιητικούς όρους τις αντιστάσεις στην πολιτική λιτότητας: «Πιες, επιτέλους πιές! ουρλιάζουν οι χειροκροτητές των κομισάριων, αλλά ο Σωκράτης με οργή επιστρέφει σε σένα το ξέχειλο ποτήρι.»
Η Ελλάδα «εκτιμάται κάτω από την αξία του παλιοσίδερου»
Η Ευρώπη, που η κοιτίδα της είναι η Ελλάδα και που ως σήμερα ακόμη αναγνωρίζει ως συστατικό στοιχείο της ταυτότητάς της τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, υπονομεύει κατά τον γερμανό νομπελίστα με την πολιτική της λιτότητας τις ίδιες τις αξίες της: «Αυτό που αναζήτησες με την ψυχή, που πίστεψες πως βρέθηκε, βγαίνει ασήμαντο τώρα, εκτιμάται λιγότερο κι από τα παλιοσίδερα.»
Απευθυνόμενος στους Γερμανούς συμπατριώτες του ο Γκύντερ Γκρας τους υπενθυμίζει τον ρόλο της Γερμανίας ως κατοχικής δύναμης στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου: «Αυτοί που έπληξαν με την βία των όπλων την ευλογημένη με νήσους χώρα, φέραν μαζί με τη στολή τον Χέλντερλιν στο σάκο.» Και σαν μια άλλη Κασσάνδρα, που όπως είναι γνωστό οι προφητείες της έβγαιναν πάντα αληθινές, ο Γκράς προειδοποιεί: «Ανούσια θα μαραζώσεις χωρίς τη χώρα, της οποίας το πνεύμα εσένα, Ευρώπη, επινόησε.»
Ολόκληρο το ποίημα
Η ΝΤΡΟΠΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ
Είσαι ένα βήμα πριν το χάος, μια και δεν ανταποκρίθηκες στις αγορές,
είσαι μακριά απ’ τη χώρα, που κάποτε σου δάνεισε το λίκνο.
Ό,τι με την ψυχή ζητούσες και νόμιζες πως είχες βρει
τώρα το εξοβελίζεις, για σκουπίδι το περνάς.
Ολόγυμνη σαν οφειλέτης διαπομπεύεται, υποφέρει η χώρα εκείνη
που έλεγες και ξανάλεγες πως χάρη της χρωστάς.
Στη φτώχια καταδικασμένος τόπος, τόπος που ο πλούτος του
στολίζει τώρα τα μουσεία: λάφυρα που φυλάς Εσύ.
Κείνοι που χίμηξαν με τα όπλα στη χώρα την ευλογημένη με νησιά
στολή φορούσαν κι είχαν τον Χέλντερλιν κρυμμένο στο γυλιό.
Καμιά ανοχή πια γι’ αυτή τη χώρα, κι ας ανεχόσουν κάποτε
σαν σύμμαχους στο σβέρκο της τους κολονέλους.
Χώρα που ζει πια δίχως δίκιο, με τη δύναμη αυτών που έχουν πάντα δίκιο
να της σφίγγει κάθε μέρα το ζωνάρι πιο σφιχτά.
Κι όμως απείθαρχη η Αντιγόνη μαυροφορεί – σ’ όλη τη χώρα
πενθοφορεί ο λαός της που κάποτε σε είχε φιλέψει, σε είχε δεχθεί.
Μα η κουστωδία του Κροίσου έχει στοιβάξει έξω απ’ τη χώρα,
στα δικά σου θησαυροφυλάκια, τα αστραφτερά μαλάματα.
Πιες, επιτέλους, πιες, αναβοούν των επιτρόπων οι χειροκροτητές,
μα ο Σωκράτης οργίλος σου γυρνά γεμάτο πίσω το ποτήρι.
Εν χορώ θα ρίξουν οι θεοί κατάρα σ’ ότι σου ανήκει,
μια κι είναι βούλησή σου τον Όλυμπό τους να πουλήσεις .
Ανούσια πια θα μαραζώσεις δίχως τη χώρα,
που το δικό της πνεύμα σε επινόησε, Ευρώπη.
(Απόδοση στα ελληνικά: Σπύρος Μοσκόβου)
Αντιδράσεις
«Σε μια γλώσσα που θυμίζει τα γερμανικά του 18ου αιώνα, μιας εποχής πνευματικής ανάτασης στη Γερμανία, όπου ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός αποτελούσε σημείο αναφοράς, ο Γκύντερ Γκράς αναδεικνύει με το ποίημά του εκείνο, μια άλλη διάσταση στην όλη συζήτηση για την Ελλάδα που πάει να θυσιαστεί στο βωμό των δημοσιονομικών πολιτικών – τη διάσταση ότι η συνοχή της Ευρώπης βασίζεται κυρίως σε κοινές αξίες και σε κοινές πολιτισμικές ρίζες, ιδιαίτερα στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό».
Αυτή η εκτίμηση είχε ακουστεί στο πρωϊνό μαγκαζίνο της από τη Ραδιοφωνία της Βρέμης και ήταν από τις πρώτες εμπεριστατωμένες αντιδράσεις που ακούστηκαν τότε στην Γερμανία.
Ο Άνθρωπος Γκύντερ Γκρας
Ο Γκύντερ Γκρας παρέμεινε πρότυπο για πολλούς νεότερους συναδέλφους του. Αυτοί που τον γνώρισαν προσωπικά τον χαρακτηρίζουν ευαίσθητο άνθρωπο με χιούμορ, που αγαπάει τη τζαζ μουσική. Οι φίλοι του γνωρίζουν επίσης ότι λάτρευε τη μαγειρική, το καλό κόκκινο κρασί και το τσιγάρο, το οποίο αρνιόταν να κόψει παρά την προχωρημένη του ηλικία
Πηγή: Deutsche Welle
Σύνταξη: Κ. Μπετινάκης
