Το 2014 ο παγκόσμιος εξοπλιστικός χάρτης γνώρισε ανακατατάξεις σε παγκόσμιο επίπεδο χωρίς να υπάρχουν σημαντικές αυξομειώσεις όσον αφορά τις εξοπλιστικές δαπάνες. Παρατηρείται μάλιστα, ελαφρά μείωση δαπανών, αλλά σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ωστόσο, παρά τις κρίσεις και τις περικοπές, ειδικά στην Ευρώπη, οι παγκόσμιες εισαγωγές και εξαγωγές όπλων αυξήθηκαν τα τελευταία 5 χρόνια κατά 16 %, σύμφωνα με τη νέα έκθεση του Ινστιτούτου Ερευνών για την Ειρήνη SIPRI.
Μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων με μερίδιο αγοράς 31 % παραμένουν οι ΗΠΑ. Κατά το διάστημα 2010-2014 μάλιστα και σε σύγκριση με την προηγούμενη πενταετία, οι Αμερικανοί κατάφεραν να αυξήσουν τις εξαγωγές όπλων κατά 23 %.
Όπως επισημαίνει ένας από τους συντάκτες της έκθεσης του SIPRI Ζίμον Βέζεμαν: «Οι αμερικανικές αμυντικές δαπάνες μειώνονται συνεχώς και έτσι η αμερικανική βιομηχανία στρέφεται όλο και περισσότερο στις εξαγωγές, όχι εν είδει αναζήτησης ενός πρόσθετου μπόνους αλλά ως ένα σημαντικό κομμάτι της δραστηριότητάς της».
Και η Ρωσία στρέφεται στις εξαγωγές
Τη δεύτερη θέση καταλαμβάνει η Ρωσία με 27 % των παγκόσμιων εξαγωγών, που κατάφερε να αυξήσει τις εξαγωγές της κατά 37 %. «Μετά τον πόλεμο στη Γεωργία», σχολιάζει ο Γιαν Γκρέμπε από το Ινστιτούτο για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη BICC της Βόννης, «η ρωσική πολιτική δρομολόγησε ένα εκτενές πρόγραμμα εκσυγχρονισμού τόσο για τη βιομηχανία όσο και για το στρατό. Εν τω μεταξύ όμως η ρωσική κυβέρνηση βρίσκεται αντιμέτωπη με σοβαρά οικονομικά προβλήματα, με αποτέλεσμα η στρατηγική αυτή να υλοποιείται μόνον εν μέρει».
Με συνέπεια να επενδύει και η Ρωσία όλο και περισσότερο στις εξαγωγές, σύμφωνα με τον ειδικό.
Κίνα, Γερμανία και Γαλλία ακολουθούν με περίπου 5% έκαστη, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο έρχεται έκτο με 4%.
Τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας πλέον η Κίνα
Ανακατατάξεις στον παγκόσμιο εξοπλιστικό χάρτη προκαλεί η Κίνα, που την πενταετία 2010-2014 κατάφερε να αυξήσει τις εξαγωγές όπλων κατά 143 %, εκτοπίζοντας τη Γερμανία από την τρίτη θέση των μεγαλύτερων εξαγωγέων. Όπως εξηγεί ο Ζίμον Βέζεμαν: «Η Κίνα είναι ένα είδος discounter σε όπλα. Ό,τι αγοράζεις από την Κίνα είναι συχνά λίγο φθηνότερο από ό,τι αλλού». Αν και από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 το Πεκίνο έχει εκσυγχρονίσει σε μεγάλο βαθμό την αμυντική του τεχνολογία, συνεχίζει να υπολείπεται σημαντικά των συστημάτων της Δύσης.
Η Ελλάδα αγοράζει γερμανικά όπλα
Οι γερμανικές εξαγωγές αντίθετα μειώθηκαν την τελευταία πενταετία κατά 43 %. Εντούτοις το 2014 η Γερμανία έλαβε μεγάλες παραγγελίες από τις χώρες της Εγγύς Ανατολής. Σημαντικότεροι αγοραστές γερμανικών όπλων είναι οι ΗΠΑ με 11%, το Ισραήλ με 9 % και η Ελλάδα με 7 %.
Σε παγκόσμιο επίπεδο οι μεγαλύτεροι εισαγωγείς όπλων είναι η Ινδία, η Σαουδική Αραβία, η Κίνα και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Οι χώρες του Περσικού Κόλπου μάλιστα αύξησαν τις εισαγωγές τους κατά 71%.
Ευνοεί τις χώρες παραγωγής του ΝΑΤΟ, η αύξηση αμυντικών δαπανών λόγω του ουκρανικού
Σύμφωνα με την έκθεση του Ινστιτούτου SIPRI, λόγω της ουκρανικής κρίσης οι γειτονικές χώρες της Ρωσίας προχωρούν σε σημαντική αύξηση των αμυντικών τους δαπανών.
Επειδή οι χώρες αυτές ανήκουν στο ΝΑΤΟ, ευνοημένες βγαίνουν οι χώρες παραγωγής οπλικών συστημάτων της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Αυτό είναι το κεντρικό συμπέρασμα της εφετινής έκθεσης του Ινστιτούτου SIPRI. Όπως σχολιάζει ο Γιαν Γκρέμπε, από το Ινστιτούτο για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη BICC της Βόννης, «καταρχήν είναι ευχάριστο το γεγονός ότι σε παγκόσμιο επίπεδο είχαμε μια ελαφρά υποχώρηση». Ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο, η υποχώρηση αυτή της τάξης του 0,4 % που καταγράφηκε πέρσι αποδίδεται πρωτίστως στις περικοπές των αμυντικών προϋπολογισμών στις ΗΠΑ και σε χώρες της δυτικής Ευρώπης.
Στην Ευρώπη παρατηρούνται οι συνέπειες της ουκρανικής κρίσης, η οποία προκαλεί μεγάλη ανησυχία στις γειτονικές χώρες της Ρωσίας, επισημαίνει ο Σαμ Πέρλο-Φρίμαν, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης. «Η Πολωνία επιταχύνει τον εκσυγχρονισμό της άμυνάς της. Οι χώρες της Βαλτικής αύξησαν ήδη το 2014 τις αμυντικές τους δαπάνες και το 2015 αναμένεται να προχωρήσουν σε νέες αυξήσεις».
Κατακόρυφη αύξηση των δαπανών στη Βαλτική
Ενώ μέχρι πριν το 2011 οι χώρες της Βαλτικής μείωναν συνεχώς τις αμυντικές τους δαπάνες, τα τελευταία χρόνια οι αμυντικοί τους προϋπολογισμοί εκτοξεύθηκαν στα ύψη.
Την τρέχουσα χρονιά η Εσθονία αυξάνει τις αμυντικές της δαπάνες κατά 7,3 % σε σχέση με το 2014, η Λετονία κατά 15 % ενώ η Λιθουανία κατά 50%. Γεγονός είναι ότι οι χώρες της Βαλτικής και η Πολωνία αισθάνονται να απειλούνται από τη Ρωσία. Η Μόσχα έχει αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες από το 2005 κατά 97 %. Σήμερα δαπανά το 4,5 % του ΑΕΠ της για τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας. Μόλις σε 12 από 200 χώρες του κόσμου το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο. Περισσότερα δαπανούν σε απόλυτους αριθμούς μόνον οι ΗΠΑ και η Κίνα.
Οι εκθέσεις του SIPRI στηρίζονται σε δημόσια προσβάσιμες πηγές, όπως είναι για παράδειγμα οι προϋπολογισμοί που κατατίθενται στα κοινοβούλια. Ως εκ τούτου, επισημαίνει ο Σαμ Πέρλο-Φρίμαν, τα στοιχεία του 2014 δεν επιτρέπουν ακόμη την εξαγωγή γενικότερων συμπερασμάτων, πέραν της τάσης που καταγράφεται λόγω της ουκρανικής κρίσης.
Ο Γιαν Γκρέμπε εκτιμά ότι δεν θα πρέπει να αντληθούν βιαστικά συμπεράσματα. «Οι εξελίξεις δεν συνδέονται άμεσα με τη ρωσική πολιτική. Επρόκειτο για γενικότερα μέτρα εκσυγχρονισμού, τα οποία έλαβαν πολλές χώρες απλώς για να βελτιώσουν την άμυνά τους».
Όπλα και πετρέλαιο
Πάντως, η έκθεση διαπιστώνει άμεση σχέση των αμυντικών δαπανών και των εσόδων από το πετρέλαιο. Πολλές από τις 20 χώρες που δαπανούν περισσότερο από το 4 % για τις ένοπλες δυνάμεις τους είναι πετρελαιοπαραγωγές χώρες.
«Οι πρώτες πέντε χώρες της λίστας αυτής -το Ομάν, η Σαουδική Αραβία, το Νότιο Σουδάν, το Τσαντ και η Λιβύη- συγκαταλέγονται στις μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγές χώρες», λέει ο Πέρλο Φρίμαν. Σύμφωνα με τον ίδιο υπάρχει ένα ακόμη κοινό στοιχείο: «Ο μεγαλύτερος κοινός παρονομαστής είναι ότι ελάχιστες από αυτές είναι δημοκρατικές χώρες». Από τις 20 χώρες του καταλόγου, μόλις τρεις θεωρούνται δημοκρατικές: ο Λίβανος, το Ισραήλ και η Ναμίμπια.
Πηγές: DW, dpa
Σύνταξη: Κ. Μπετινάκης
