Δελτίο Τύπου για το νομοσχέδιο που αφορά στη μεταρρύθμιση του Οικογενειακού Δικαίου εξέδωσε η διαδικτυακή ομάδα χωρισμένων γονέων «Ενεργοί Μπαμπάδες» επισημαίνοντας πως χρειάζεται σημαντικές αλλαγές προκειμένου να διασφαλίζεται το δικαίωμα των παιδιών στην ισότιμη ανατροφή και από τους δύο γονείς τους μετά από έναν χωρισμό.
Όπως αναφέρεται συγκεκριμένα:
Έχει παρέλθει ένα και πλέον έτος από την πρώτη δημόσια τοποθέτηση του Υπουργού Δικαιοσύνης, κ. Κωνσταντίνου Τσιάρα, για την ανάγκη μεταρρύθμισης του Οικογενειακού Δικαίου, κατά τρόπο τέτοιο που να διασφαλίζεται η φυσική παρουσία και των δύο γονέων στην ζωή του παιδιού, μετά από ένα διαζύγιο. Έκτοτε, ο ίδιος έχει επανειλημμένα τοποθετηθεί επί του ζητήματος, διαβεβαιώνοντας από δημοσίου βήματος της Βουλής, μεταξύ άλλων, ότι «η συνεπιμέλεια θα είναι το ελάχιστο δεδομένο που θα υπάρχει στην νομοθετική πρωτοβουλία». Αυτό δημιούργησε την ελπίδα σε χιλιάδες γονείς και παιδιά ότι επίκειται αλλαγή του υπάρχοντος αναχρονιστικού θεσμικού πλαισίου, με την μετάβαση από τον θεσμό της αποκλειστικής επιμέλειας, βάσει του οποίου ο ένας γονέας – συνηθέστατα η μητέρα – είναι υπεύθυνος για την ανατροφή των παιδιών, στο μοντέλο της από κοινού ανατροφής και από τους δύο γονείς με ίσο χρόνο (συνεπιμέλεια) ανεξάρτητα από το αν οι τελευταίοι είναι παντρεμένοι, σε σύμφωνο συμβίωσης, σε διάσταση ή διαζευγμένοι ή αν πρόκειται για παιδιά εκτός γάμου, ως προεπιλεγμένη ρύθμιση. Κάτι τέτοιο θα εναρμόνιζε το οικογενειακό δίκαιο με την Διεθνή Σύμβαση περί Δικαιωμάτων των Παιδιών που έχει κυρώσει η χώρα1, τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης2, τις θέσεις του Συνηγόρου του Παιδιού3, τις απόψεις ξένων αλλά και εγχώριων επιστημονικών φορέων, όπως η Ελληνική Ψυχολογική Εταιρεία4, ο Σύλλογος Ελλήνων Κοινωνιολόγων5, καθώς και τις απόψεις της κοινής γνώμης βάση πανελλήνιας δημοσκόπησης που τάσσεται σε ποσοστό 89% υπέρ της θεσμοθέτησης της συνεπιμέλειας6, όπως επίσης και των 25000 επώνυμων υπογραφών από συμπολίτες μας που συμφωνούν με την συνεπιμέλεια με ίσο χρόνο και εναλλασσόμενη κατοικία.
Προ ολίγων ημέρων τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση το πολυαναμενόμενο νομοσχέδιο. Καίτοι το τελευταίο έχει μια σειρά από καινοτομίες, υπάρχουν ασάφειες και παραλήψεις όπως (η απουσία από το άρθρο του 1/3 σε έκαστο γονέα και το υπόλοιπο 1/3 μαχητό) που καθιστούν αμφίβολη την διασφάλιση του δικαιώματος όλων των παιδιών με κατάλληλους και πρόθυμους γονείς να ανατρέφονται από κοινού και από τους δύο. Συγκεκριμένα, στα θετικά σημεία του νομοσχεδίου συγκαταλέγεται αφενός η αναφορά στην γονική ισότητα, αφετέρου στην τροποποίηση του άρθρου 1511, ότι το συμφέρον του τέκνου «εξυπηρετείται πρωτίστως από την ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα του». Ωστόσο, προκειμένου να είναι δυνατή η ουσιαστική συμμετοχή ενός γονέα στην ανατροφή του παιδιού του και να διασφαλιστεί πρακτικά η γονική ισότητα προς όφελός του, π.χ. χωρίς διακρίσεις σε γονέα με τον οποίο κυρίως διαμένει το τελευταίο, επιβάλλεται να προστεθεί η αναφορά στην «ισόχρονη και ουσιαστική συμμετοχή και των δύο γονέων στην ανατροφή και φροντίδα του με εναλλασσόμενη διαμονή στις οικίες αμφοτέρων», όπως εφαρμόζεται σε πολλά κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής ένωσης πχ στη Σουηδία την τελευταία 25ετία τη Γαλλία, το Βέλγιο κλπ ήδη από την γέννηση του παιδιού. Πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού που αφήνουν να εννοηθεί ότι δεν υπάρχει η ρύθμιση αυτή σε χώρες της ευρωπαϊκής ένωσης είναι ανακριβείς. Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα και με τις επιταγές του ψηφίσματος 2079/2015 του Συμβουλίου της Ευρώπης προβλέπεται ρητώς η εισαγωγή της εναλλασσόμενης κατοικίας στις εθνικές νομοθεσίες, ελαχιστοποιώντας τις όποιες εξαιρέσεις σε περιπτώσεις κακοποίησης, παραμέλησης, κλπ.
Στην τροποποίηση του άρθρου 1514, αντίθετα με τις εξαγγελίες του υπουργείου, εξακολουθεί να δίνεται η δυνατότητα απόδοσης της επιμέλειας του παιδιού αποκλειστικά στον έναν γονέα «…εξαιτίας διαφωνίας των γονέων…». Με δεδομένο ότι η προσφυγή στα αστικά δικαστήρια αποτελεί πρακτική εργαλειοποίησης του παιδιού από πολλούς γονείς, η δυνατότητα κατανομής της γονικής μέριμνας επί απλής διαφωνίας των γονέων κινδυνεύει να επιτρέψει την συνέχιση του σημερινού αναχρονιστικού καθεστώτος της αποκλειστικής επιμέλειας, ακυρώνοντας την μεταρρύθμιση και τις εξαγγελίες του υπουργού στην πράξη. Σε κάθε περίπτωση, προκειμένου να εμπεδωθεί το πνεύμα συνεργασίας μεταξύ των γονέων και να περιοριστεί η εργαλειοποίηση των παιδιών, η κατανομή της μέριμνας θα πρέπει να είναι δυνατή κατ’ εξαίρεση και για εξαιρετικά σπουδαίο λόγο σε άμεση σχέση με την αποδεδειγμένα κακή άσκησή της, όπως αναφέρεται στο άρθρο 14 του νομοσχεδίου. Για το κομβικό αυτό σημείο του νομοσχεδίου επιβάλλεται να δοθούν οι ανάλογες κατευθύνσεις στον δικαστή, τόσο μέσω της αιτιολογικής έκθεσης του νόμου, εφόσον η κυβέρνηση πραγματικά επιθυμεί την νομοθέτηση της ανατροφής των παιδιών και από τους δύο γονείς ως προεπιλεγμένη ρύθμιση, όσο και μέσω της επαναδιατύπωσης του σχετικού εδαφίου (αρ. 1514, παρ. 2) με ταυτόχρονη απαλοιφή της περιπτωσιολογίας που αφορά στην διαφωνία των γονέων, όπως, επίσης, επιβάλλεται να συνδεθεί με το άρθρο 1518, το οποίο αναφέρεται στην επιμέλεια του προσώπου του τέκνου, όπου κρίνεται αναγκαίο να προστεθεί ρητώς, ότι η κοινή άσκηση της φυσικής επιμέλειας είναι προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού και απόδοση αυτής αποκλειστικά στον έναν γονέα θα πρέπει να προβλέπεται μόνο στα οριζόμενα ως εξαιρέσεις του άρ. 1532 για ό,τι συνιστά κακή άσκηση της γονικής μέριμνας. Η νομοθετική ρύθμιση οφείλει να μεταφέρει ένα ισχυρό μήνυμα πρωτίστως προς τους γονείς και τους εφαρμοστές του δικαίου, ότι η γονική μέριμνα στο σύνολό της αποτελεί καθήκον των γονέων απέναντι στα παιδιά, η εκπλήρωση του οποίου δεν μπορεί να εξαρτάται από τη συμφωνία ενός έκαστου μέρους και ευθύνη, από την οποία δεν μπορούν να απαλλαγούν με την επίκληση της μη ομαλής εξέλιξης της μεταξύ τους συμβίωσης.
Επιπλέον, η μεταβολή του τόπου κατοικίας του παιδιού, καθώς και οι ψευδείς ισχυρισμοί και κατηγορίες σε αντιδικίες για θέματα γονέα-παιδιού αποτελούν εξαιρετικά συνήθεις τακτικές γονικής αποξένωσης7. Συνεπώς, η μεταβολή του τόπου κατοικίας του τέκνου, από αυτή της τελευταίας κοινής κατοικίας των γονέων, θα πρέπει να είναι δυνατή μετά από «προηγούμενη έγγραφη συμφωνία των γονέων ή προηγούμενη οριστική δικαστική απόφαση» (άρ. 1519). Η πρόβλεψη ενδεικτικών περιστάσεων καταχρηστικής άσκησης της γονικής μέριμνας (αρ. 1532) είναι μια σημαντική καινοτομία του νομοσχεδίου, καθώς καθορίζει ένα πλαίσιο συμπεριφοράς των γονέων, υπέρβαση του οποίου προβλέπεται να έχει συνέπειες στην άσκησή της. Οι αβάσιμες / ψευδείς κατηγορίες και ισχυρισμοί εις βάρος του άλλου γονέα θα πρέπει να προστεθούν στην σχετική περιπτωσιολογία γεγονός που αναμένεται να περιορίσει την δικαστηριακή εργαλειοποίηση των παιδιών.
Τέλος, στο περί δικαιώματος επικοινωνίας, μεταξύ τέκνου και γονέα, άρθρο 1520, όπου σημειώνεται το τεκμήριο ελάχιστου χρόνου επικοινωνίας, θα πρέπει το δικαίωμα επικοινωνίας να προσδιοριστεί πρωτίστως ως δικαίωμα του τέκνου (βλ. Διεθνής Σύμβαση Δικαιωμάτων του Παιδιού αρ.7, 8, 18, 93) και να είναι υποχρέωση και των δύο γονέων να εξυπηρετούν το δικαίωμα αυτό. Επιπρόσθετα, το τεκμήριο του ενός τρίτου του συνολικού χρόνου θα πρέπει να ενισχυθεί και να καθίσταται μαχητό μόνο σε περιπτώσεις αποδεδειγμένης ακαταλληλότητας του γονέα, όπως για παράδειγμα, κακοποίηση ή παραμέληση τέκνου, διατηρώντας τις προβλεπόμενες εξαιρέσεις του άρθρου, ήτοι αν ο ένας γονέας ζητά μικρότερο χρόνο επικοινωνίας για τον ίδιο ή αν κάποιος εκ των δύο γονέων έχει καταδικαστεί για τα ποινικά αδικήματα που προσδιορίζονται.
Ως συμβολική αξία, η νομική αρχή της κοινής επιμέλειας (νομικής και φυσικής), της κοινής λήψης/διαμοιρασμού σημαντικών αποφάσεων για τη ζωή του παιδιού επικοινωνεί στο παιδί, στον άλλον γονέα, στο σχολείο και στις αρχές -στον κόσμο- ότι και οι δύο γονείς έχουν την ευθύνη για την διαμόρφωση της προσωπικότητάς του σε έναν λειτουργικό ενήλικα, ότι και οι δύο γονείς είναι εξίσου σημαντικοί στην ζωή του παιδιού, ότι και οι δύο είναι αναγκαίοι για την ευημερία του παιδιού και ότι κανένας δεν πρέπει να απορριφθεί ή να μειωθεί έχοντας δευτερεύοντα ρόλο.
