Μόλις πέντε ημέρες πριν από τη λήξη της διαχρονικής θητείας της διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα (από το 1992), το μεγάλο «ριφιφί» έρχεται να αποκαλύψει τη γύμνια και την τσαπατσουλιά που διακρίνει τη λειτουργία ενός από τα σημαντικότερα πνευματικά κέντρα της χώρας.
Με ένα αρχαϊκό σύστημα ηλεκτρονικής κάλυψης του χώρου, με διάτρητο το σύστημα ασφαλείας, με έναν και μοναδικό φύλακα το Σαββατοκύριακο και με… γυψοσανίδες, η Εθνική Πινακοθήκη απώλεσε το σημαντικό δώρο του Πάμπλο Πικάσο προς την Ελλάδα.
Ο Ισπανός ζωγράφος με τη χειρονομία του αυτή ήθελε να τιμήσει τους αγώνες για τη Δημοκρατία ενός λαού που βρήκε τη δύναμη να αντισταθεί στα στρατεύματα κατοχής κατά τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο. Πέραν της αξίας του πίνακα με το γυναικείο κεφάλι, το έργο αυτό του δημιουργού της «Γκουέρνικα» είναι και ένα σύμβολο που τώρα βρίσκεται στα χέρια του διεθνούς κυκλώματος διακίνησης έργων τέχνης.
Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης συμπεριλαμβάνουν αυτήν την κλοπή στον κατάλογο με τα σημαντικότερα ριφιφί από το 1910 έως σήμερα.
Η αποκάλυψη των λεπτομερειών για τον τρόπο με τον οποίο υλοποιήθηκε η επιχείρηση εισόδου των ληστών στο κτήριο καταδεικνύει και την ευκολία με την οποία οι απανταχού ενδιαφερόμενοι μπορούν να ληστέψουν τους φυλασσόμενους (;) θησαυρούς στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας.
Αναχρονιστικές συνθήκες φύλαξης
Η κινηματογραφική διάρρηξη που έγινε στην Εθνική Πινακοθήκη αποκάλυψε με τον πλέον προφανή
τρόπο τις αναχρονιστικές συνθήκες φύλαξης που διέπουν τα μουσεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, με ξεπερασμένα συστήματα ασφαλείας και την έλλειψη κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού.
Έργα που θα έπρεπε να φυλάσσονται με τις πιο αυστηρές προδιαγραφές, αποδεικνύεται πως χάθηκαν εξαιτίας της αμέλειας, της αδιαφορίας και της ανεπάρκειας των υπευθύνων.
Διαπιστώθηκαν, δυστυχώς, αργά αντανακλαστικά στην αντίδραση των επιφορτισμένων με τη φύλαξη της Πινακοθήκης, αλλά και η έλλειψη ενός ειδικού σχεδίου φύλαξης της Πινακοθήκης. Σε δηλώσεις του ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Χ. Παπουτσής, ανέφερε: «Ενημερώθηκα ότι κατά τη διάρκεια της διάρρηξης, υπήρξε μόνο ο ένας φύλακας, ο οποίος ήταν μέσα στο Μουσείο, κι ότι, ενώ άκουσε 4 με 5 φορές τον συναγερμό να χτυπάει, ενημέρωσε την αρμόδια ιδιωτική ασφάλεια που φυλάσσει το Μουσείο και προφανώς η αντίδρασή τους ήταν πάρα πολύ καθυστερημένη. Υπάρχει ανάγκη επαναπροσδιορισμού των όρων ασφάλειας της Εθνικής Πινακοθήκης».
(Σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της Αθήνας βρίσκεται η Εθνική Πινακοθήκη)
Το πιο ιλαροτραγικό της υπόθεσης είναι ότι ο τίτλος της έκθεσης ήταν «Στα Άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης».
(Από τα εγκαίνια της έκθεσης στα Άδυτα της Εθνικής Πινακοθήκης)
Το «ριφιφί» στην καρδιά της Αθήνας
Σύμφωνα με την αστυνομία, το προηγούμενο βράδυ, οι δράστες ενεργοποιούσαν συνεχώς τον συναγερμό (έξι φορές) και ο υπάλληλος της φύλαξης, ο οποίος κατά τους ελέγχους που έκανε δεν διαπίστωνε τίποτα, για να έχει το… κεφάλι του ήσυχο, τον απενεργοποίησε! Η κίνηση αυτή έστρωσε «κόκκινο χαλί» στους διαρρήκτες, οι οποίοι άρπαξαν έναν πίνακα του Pablo Picassο, έναν του Piet Mondrian και ένα έργο σε χαρτί, του Ιταλού Guglielmo Caccia (Moncalvo).
(Οι πίνακες μεγάλης αξίας που εκλάπησαν)
Η μεγάλη διάρρηξη αποκαλύφθηκε στις 04:30 τα ξημερώματα, όταν ενεργοποιήθηκε ο ανιχνευτής κίνησης στον χώρο των περιοδικών εκθέσεων. Ωστόσο, οι διαρρήκτες είχαν εκμεταλλευτεί τα επτά λεπτά που είχαν υπολογίσει ότι θα χρειαστεί ο φύλακας για να φθάσει στην αίθουσα.
Ο φύλακας της Πινακοθήκης μετέβη στον χώρο, εντόπισε έναν από τους διαρρήκτες και επιχείρησε να τον καταδιώξει, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Στη συνέχεια ειδοποίησε την ιδιωτική εταιρεία φύλαξης και την Άμεση Δράση.
Η διάρρηξη ήταν άριστα οργανωμένη από τους επαγγελματίες δράστες, οι οποίοι -όπως όλα δείχνουν- γνώριζαν πολύ καλά τους χώρους της Πινακοθήκης όπου φυλάσσονταν οι πίνακες, καθώς και τα συστήματα ασφαλείας του κτηρίου.
Οι διαρρήκτες εισέβαλαν στην Πινακοθήκη, αφού απενεργοποίησαν τον κεντρικό συναγερμό, και στη συνέχεια παραβίασαν την πόρτα αλουμινίου σε μπαλκόνι του κτηρίου.
Ο τρόπος δράσης των διαρρηκτών κάνει τους αξιωματικούς της ΕΛ.ΑΣ. να μιλούν για διεθνές κύκλωμα που «χτυπά» χώρους τέχνης, καθώς το περιστατικό σχετίζεται με τη ληστεία που είχε γίνει τον Μάιο του 2010 στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι, με στόχο πέντε πίνακες του Πικάσο και του Ματίς, συνολικής αξίας 100 εκατ. ευρώ.
Οι διαρρήκτες άρπαξαν:
• έναν πίνακα ζωγραφικής, λάδι σε μουσαμά, διαστάσεων 56 Χ 40, του Ισπανού ζωγράφου Pablo Picasso που φιλοτεχνήθηκε το έτος 1939 και απεικονίζει γυναικείο κεφάλι.
Το έργο αυτό αποτέλεσε το 1949 δωρεά του καλλιτέχνη προς τους Έλληνες, για την προσφορά τους και για τη γενναία αντίστασή τους κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής.
• έναν πίνακα ζωγραφικής, λάδι σε μουσαμά, διαστάσεων 35 Χ 44, του Ολλανδού ζωγράφου Piet Mondrian που φιλοτεχνήθηκε το έτος 1905 και απεικονίζει ανεμόμυλο κατά μήκος ποταμού.
Το έργο αυτό αγοράσθηκε το 1963 από τον Αλέξανδρο Παππά και αποτέλεσε δωρεά προς την Εθνική Πινακοθήκη.
• ένα έργο σε χαρτί, πένα με αραιωμένη σέπια, διαστάσεων 27 Χ 16,8 του Ιταλού Guglielmo Caccia (Moncalvo) και απεικονίζει τον Άγιο Diego de Alcala σε έκσταση με την Αγία Τριάδα και τα σύμβολα του πάθους.
• Το έργο αποτέλεσε δωρεά το 1907 του Γρηγορίου Μαρασλή προς την Εθνική Πινακοθήκη.
Ξένη σπείρα πίσω από τη ληστεία στην Πινακοθήκη
Βαριές ευθύνες αποδίδει στο Υπουργείο Πολιτισμού και στη διοίκηση της Εθνικής Πινακοθήκης ο Μάνος Στεφανίδης, πρώην επιμελητής της Εθνικής Πινακοθήκης και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών στο μάθημα Ιστορία της Τέχνης.
Μιλώντας στο zougla radio και στην εκπομπή της Κιμ Κίλιαν «Μέσα σε όλα», αναφέρει τα εξής: «Ήξεραν τι έκαναν. Το υπουργείο έχει ευθύνες. Αυτό το έργο ήταν στα υπόγεια. Οι δύο πίνακες ήταν τοποθετημένοι πρόχειρα» και παράλληλα αφήνει αιχμές, δεδομένου ότι ο περίφημος πίνακας του Πικάσο ήταν τοποθετημένος στα υπόγεια χωρίς καμία φύλαξη.
«Η κλοπή των πινάκων οφείλεται σε επιπολαιότητα και άγνοια. Περιμένω να αναλάβει την προσωπική της ευθύνη η κυρία Λαμπράκη – Πλάκα».
Ο κ. Στεφανίδης δηλώνει πως πρέπει να έχει εμπλακεί στην υπόθεση διεθνής σπείρα που αποτελείται από άτομα που έχουν βαθιά γνώση του αντικειμένου.
«Δεν βάζεις το έργο σε λάθος θέση και, όταν το βάζεις, το εξασφαλίζεις» ανέφερε ο καθηγητής, επιρρίπτοντας σοβαρές ευθύνες στους αρμοδίους για τη φύλαξη της Εθνικής Πινακοθήκης, ενώ πιστεύει ότι το έργο βρίσκεται ήδη στο εξωτερικό.
Οι κλοπές έργων τέχνης στην Ιστορίας της Τέχνης
Στα τελευταία εκατό χρόνια, μια σειρά διάσημων έργων, πίνακες κυρίως, εξαφανίστηκε από μουσεία και συλλογές, προκαλώντας αναστάτωση και ατέρμονες συζητήσεις.
Πάντως, η πλέον γνωστή και αμφιλεγόμενη υπόθεση είναι η κλοπή της «Μόνα Λίζα» στις 21 Αυγούστου του 1911 μέσα από το Μουσείο του Λούβρου. Οι έρευνες και η ανακριτική διαδικασία έμελλε να οδηγήσουν σύντομα σε αδιέξοδο και ο πασίγνωστος πίνακας του Ντα Βίντσι θα παρέμενε εξαφανισμένος για δύο ολόκληρα χρόνια. Τελικά, ο δράστης συνελήφθη δύο χρόνια αργότερα.
Το 1967 στόχος κλεφτών έγιναν σκίτσα (και πάλι) του Πάμπλο Πικάσο, αλλά και του Βρετανού γλύπτη Χένρι Μουρ, αξίας 200.000 δολαρίων. Τα έργα κλάπηκαν από έκθεση που διοργάνωνε το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και βρέθηκαν δύο χρόνια αργότερα. Το 2000 τρεις ένοπλοι ληστές εισέβαλαν στο Εθνικό Μουσείο Τεχνών στη Στοκχόλμη, πήραν δύο πίνακες του Ρενουάρ και έναν πίνακα του Ρέμπραντ.
Όσο για το περίφημο έργο του Έντουανρτ Μουνκ «Η Κραυγή» έγινε στόχος κλεφτών όχι μία αλλά δύο φορές. Την πρώτη φορά, το 1994, ο δράστης ζήτησε λύτρα, προκειμένου να επιστρέψει τον πίνακα, ο οποίος ωστόσο ανακαλύφθηκε έναν χρόνο αργότερα. Και ακόμη, στις 22 Αυγούστου του 2004 μαζί με την «Κραυγή» κλάπηκε και η «Παναγία». Οι δύο πίνακες βρέθηκαν στις 31 Αυγούστου του 2006. Τρία άτομα συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν, αν και ένας από τους δράστες εξακολουθεί να διαφεύγει.
Τα σχόλια των διεθνών Μ.Μ.Ε. για το ριφιφί
Ποικίλα και καυστικά ήταν τα σχόλια του διεθνούς Τύπου όσον αφορά στη διάρρηξη στην Εθνική
Πινακοθήκη. Το BBC ανέφερε ότι από την Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας έκαναν «φτερά» δύο πολύ σημαντικά δημιουργήματα, ανάμεσά τους και το «Γυναικείο Κεφάλι» του Πάμπλο Πικάσο, το οποίο ήταν ένα δώρο που έγινε στην Ελλάδα το 1949 για την αντίσταση που έδειξε η χώρα στη Ναζιστική Γερμανία.
Το Reuters έκανε λόγο για κλοπή τριών έργων τις πρώτες πρωινές ώρες της Δευτέρας από την Πινακοθήκη της Αθήνας.
Η βρετανική εφημερίδα «Guardian» έκανε λόγο για μια καλά οργανωμένη επιχείρηση σε μία από τις πιο καλά φρουρούμενες περιοχές της Αθήνας. Η εφημερίδα «Wall Street Journal» φιλοξενώντας την είδηση στην κεντρική σελίδα της ηλεκτρονικής της έκδοσης αναφέρεται στην κλοπή των έργων του Πικάσο και του Μοντριάν, σε ένα από «τα καλύτερα φυλασσόμενα σημεία των Αθηνών», όπως γράφει χαρακτηριστικά, επικαλούμενες πληροφορίες του Associated Press για τις κινήσεις των διαρρηκτών, οι οποίο έγιναν αντιληπτοί -δυστυχώς αργά- από τους άνδρες ασφαλείας της Πινακοθήκης.
«Η Ελλάδα πούλησε τους πίνακες προφανώς για να ξεχρεώσει τα δάνεια που έλαβε» σχολίασε αναγνώστης στην ηλεκτρονική έκδοση της εφημερίδας «Le Figaro». Με τίτλο «Ένας Πικάσο και ένας Μοντριάν εκλάπησαν από την Πινακοθήκη των Αθηνών» η εφημερίδα «Le Monde» κάνει λόγο για ελλιπή μέτρα φύλαξης της Εθνικής Πινακοθήκης, υπενθυμίζοντας όμως πως οι ελληνικές Αρχές είχαν εντοπίσει τον περασμένο Σεπτέμβριο ένα κλεμμένο έργο του Πίτερ Πολ Ρούμπενς, το οποίο επεστράφη στο Βέλγιο.
Επιμέλεια: Φίλιππος Καραμέτος
