Τα μυστικά του τάφου

Έρευνα : Χρήστος Μαζάνης – Σωτήρης Σκουλούδης 

Εντείνεται, μετά την παύση των εργασιών λόγω του Δεκαπενταύγουστου, το ενδιαφέρον για την Αμφίπολη, καθώς τη Δευτέρα το πρωί οι αρχαιολογικές ανασκαφές θα ξεκινήσουν εκ νέου, με την αξιοποίηση και συσκευών υψηλής τεχνολογίας, προκειμένου, όταν οι συνθήκες το επιτρέψουν, οι αρχαιολόγοι να εισέλθουν στον τάφο και να «λύσουν τον γρίφο» των Σφιγγών που βρίσκονται στην είσοδο.

Οι αρχαιολόγοι μέχρι τώρα προχωρούν εκατοστό – εκατοστό, αφαιρώντας τους όγκους χώματος που καλύπτουν τα αρχαιολογικά ευρήματα, με τα βλέμματα όλων να είναι στραμμένα στις προσπάθειές τους. Η πρόσφατη επίσκεψη του πρωθυπουργού, όπως και τα κομβόι των τουριστών, Ελλήνων και ξένων, καθώς και των τηλεοπτικών συνεργείων, που καταφθάνουν συνέχεια τις τελευταίες ημέρες, αποτελούν συμβολική ένδειξη των προσδοκιών που θρέφει όλος ο κόσμος ότι ίσως βρισκόμαστε κοντά στην ανακάλυψη του «ιερού δισκοπότηρου της αρχαιολογίας», που δεν είναι άλλο από την ανακάλυψη του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Άλλωστε, η ανακάλυψη του τάφου του Φιλίππου στη Βεργίνα από τον Μανώλη Ανδρόνικο στα τέλη της δεκαετίας του 1970 «άνοιξε την όρεξη» για την ολοκλήρωση του παζλ της ανάδειξης των σπουδαίων μνημείων που μας έρχονται από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Δείτε το οδοιπορικό του zougla.gr μέσα από τον αρχαιολογικό χώρο της Βεργίνας, υπό την ξενάγηση του αρχαιολόγου Γιάννη Γραικού, ο οποίος είναι υπεύθυνος επιμελητής όλων των αρχαιοτήτων που βρίσκονται στις Αιγές.

Δεν αποκλείεται, φυσικά, να πρόκειται τελικά για τον τάφο κάποιου άλλου σημαντικού Μακεδόνα της εποχής (4ος αιώνας π.Χ.), καθώς το τεράστιο μέγεθος του τύμβου και άλλα σπάνια τεχνικά χαρακτηριστικά δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης ότι ο χώρος αποτελεί ένα σπουδαίο μνημείο, ικανό ίσως και να αλλάξει την ιστορία όπως τη γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Σε αυτό συνηγορεί και το γεγονός ότι ο κατασκευαστής του τάφου ήταν ο Δεινοκράτης, ένας από τους μεγαλύτερους αρχιτέκτονες όλων των εποχών και προσωπική επιλογή του Μ. Αλεξάνδρου.

Eξαιρετικό ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι το περασμένο καλοκαίρι, όταν είχαν φουντώσει τα σενάρια που έκαναν λόγο για τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αμφίπολη, το Υπουργείο Πολιτισμού σε ανακοίνωσή του ανέφερε: «Το εύρημα της Αμφίπολης είναι οπωσδήποτε ιδιαίτερα σημαντικό, όμως πριν προχωρήσει η ανασκαφική έρευνα, οποιαδήποτε ερμηνεία και πολύ περισσότερο οποιαδήποτε ταύτιση με ιστορικά πρόσωπα στερείται επιστημονικής τεκμηρίωσης και είναι παρακινδυνευμένη».

Το zougla.gr βρέθηκε τον Σεπτέμβριο του 2013 στον χώρο των ανασκαφών και πραγματοποίησε οδοιπορικό γύρω από τον τύμβο.

Τα σενάρια για τον τάφο

Οι θεωρίες για το ποιος είναι θαμμένος στον τύμβο είναι πολλές. Σύμφωνα με διακεκριμένους αρχαιολόγους και ερευνητές, οι πιθανότητες να έχει ταφεί στον τύμβο της Αμφίπολης ο Μέγας Αλέξανδρος θεωρούνται μικρές.

Κι αυτό διότι σύμφωνα με τις διαθέσιμες μέχρι σήμερα ιστορικές πηγές, ο Έλληνας στρατηλάτης ετάφη στην Αίγυπτο. Δεν αποκλείουν, όμως, το ενδεχόμενο να πρόκειται για ένα κενοτάφιο προς τιμήν του, μέσα στο οποίο μπορεί να έχουν ταφεί μέλη της οικογένειάς του. Κάποιοι άλλοι, βέβαια, κυρίως ιστορικοί, δεν αποκλείουν η σορός του Μ. Αλεξάνδρου να μεταφέρθηκε κρυφά στη Μακεδονία, όπου και πραγματοποιήθηκε η ταφή του.

Είναι γνωστό ότι κάποιοι αρχαιολόγοι δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο στον τύμβο της Αμφίπολης να είναι θαμμένος κάποιος τρανός στρατηγός ή ακόμα και ήρωες οπλίτες της εποχής εκείνης.

Πολλοί θεωρούν ότι πιθανώς ο τάφος να ανήκε στον αρχηγό του μακεδονικού στόλου, τον ναύαρχο Νέαρχο, ο οποίος είχε ξεκινήσει από την Αμφίπολη -αφετηρία της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου- το 334 π.Χ. Έζησε για χρόνια εξόριστος στην Αμφίπολη, αφού είχε πέσει σε δυσμένεια από τον βασιλιά Φίλιππο, αλλά στη συνέχεια αποκαταστάθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος τον κατέστησε πολύτιμο συνεργάτη του. Τελευταία φορά μνημονεύεται το 313 π.Χ. ως σύμβουλος του Δημητρίου του Πολιορκητή, διαδόχου του Μ. Αλεξάνδρου. Εν συνεχεία τα ίχνη του χάνονται.

Οι αρχαιολόγοι δεν αποκλείουν επίσης ο τάφος να ανήκει στη σύζυγο του Μ. Αλεξάνδρου, Ρωξάνη, και στον γιο τους, Αλέξανδρο τον Δ’, οι οποίοι δολοφονήθηκαν από τον Κάσσανδρο το 311 π.Χ. έχοντας πρώτα εξοριστεί στην Αμφίπολη. Άλλοι εκτιμούν ότι κάτι τέτοιο θα ήταν ιστορικά απίθανο.

Κάποιοι, πάλι, προτάσσουν ως θεωρία ο τύμβος να ανήκει στη μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την Ολυμπιάδα, που τα τελευταία χρόνια της ζωής της είχε εξοριστεί στην Αμφίπολη.

Τι ανέφεραν στο zougla.gr διακεκριμένοι αρχαιολόγοι και ιστορικοί

Ως ένα «πολύ σημαντικό» εύρημα χαρακτηρίζει η γνωστή αρχαιολόγος Λιάνα Σουβαλτζή την ανασκαφή στην αρχαία Αμφίπολη, μιλώντας στο zougla.gr. Όσον αφορά στο αν εκεί βρίσκεται ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δηλώνει καταφατικά πως «σύμφωνα με τις ιστορικές ενδείξεις, αποκλείεται να είναι εκεί, διότι ο τάφος του Μ. Αλεξάνδρου έχει ανακαλυφθεί και βρίσκεται στην Αίγυπτο».

Οι έρευνες της αρχαιολόγου Σουβαλτζή για τον τάφο του Μ. Αλεξάνδρου

Για την ιστορία, όλα άρχισαν το 1984, όταν η κα Λιάνα Σουβαλτζή πήρε την απόφαση να ξεκινήσει τις έρευνες, αρχικά για να ανακαλύψει την τοποθεσία ταφής του Μ. Αλεξάνδρου. Το 1989 δόθηκε η σχετική άδεια από την Αίγυπτο.

Η παρουσία, όμως, της ελληνικής Πολιτείας κατά τη διάρκεια των ερευνών αλλά και των ανασκαφών αργότερα, όπως ισχυρίζεται η ίδια, ήταν ανύπαρκτη. Σε παλαιότερες συνεντεύξεις της έχει αναφέρει ότι «όχι μόνο δεν στήριξαν οικονομικά την όλη προσπάθεια, αλλά ούτε και τυπικά».

Οι πληροφορίες που είχε συλλέξει η αρχαιολόγος μέχρι τότε την είχαν οδηγήσει στην πεποίθηση ότι ο τάφος του μεγάλου Έλληνα στρατηλάτη βρισκόταν στην όαση Σίουα της Αιγύπτου.

Στην πρώτη εβδομάδα των ανασκαφών «έπεσαν» πάνω στην είσοδο ενός μνημείου που, όσο προχωρούσε η ανασκαφή, έβγαινε στο φως ένας τεράστιος μακεδονικός βασιλικός τάφος.

Οι ανασκαφές, λοιπόν, συνεχίζονταν, αλλά με έξοδα της αρχαιολόγου και του επιτελείου της. Το 1995 και συγκεκριμένα στις 29 Ιανουαρίου, μεγάλο μέρος του τάφου έχει βγει στην επιφάνεια, γεγονός που οδήγησε και τις τότε αιγυπτιακές Αρχές στο να ανακοινώσουν την ανακάλυψη του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην όαση Σίουα.

Σε ποιον ανήκει ο τάφος στην Αμφίπολη Σερρών;

Η αρχαιολόγος δηλώνει στο zougla.gr πως στον τάφο της Αμφίπολης «δεν μπορεί να βρίσκεται ούτε η Ρωξάνη, γυναίκα του Μ. Αλεξάνδρου, αλλά ούτε και ο γιος του, ο Αλέξανδρος ο 4ος».

«Μπορεί να ανήκει σε κάποιον σπουδαίο Μακεδόνα βασιλιά, διότι μετά τον Αλέξανδρο υπήρξαν πολλοί που ανέβηκαν στον θρόνο της Μακεδονίας. Μπορεί να είναι ένας χώρος όπου έχουν ταφεί ήρωες» τονίζει χαρακτηριστικά και προσθέτει: «Η αλήθεια για τον Μ. Αλέξανδρο βρίσκεται εκεί… στην Αίγυπτο».

Ακούστε τη συνέντευξή της στο zougla.gr:

O κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ και ιστορικός, Άδωνις Γεωργιάδης, μιλώντας στην ηλεκτρονική μας εφημερίδα, αναφέρει τρεις πιθανότητες όσον αφορά στο τι μπορεί να ανακαλυφθεί στον τάφο της Αμφίπολης.

Όπως υποστηρίζει: «Έχουμε σε κάθε περίπτωση ένα εξαιρετικά σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα, το οποίο, εάν είναι μάλιστα ασύλληπτο, μπορεί να ανατρέψει όλη την πορεία των πραγμάτων, να δώσει μεγάλη ώθηση  στη χώρα μας και τουριστικά αλλά και πολιτικά στη σύγκρουσή μας με τα Σκόπια και την παραχάραξη της ιστορικότητας της Μακεδονίας».

Σύμφωνα με τον κ. Γεωργιάδη, οι θεωρίες για το τι βρίσκεται στον τάφο είναι τρεις:

H πιο πιθανή είναι να είναι ο τάφος κάποιου σπουδαίου στρατηγού. Η δεύτερη, να βρίσκεται εκεί η οικογένεια του Μ. Αλεξάνδρου, δηλαδή η Ρωξάνη και ο γιος τους, ενώ η τρίτη και πιο απίθανη εκδοχή είναι να είναι ο τάφος του Έλληνα στρατηλάτη.

Α. Γεωργιάδης: «Θεωρώ εξαιρετικά πιθανό ο τάφος του Μ. Αλεξάνδρου να βρίσκεται στην Αίγυπτο»

Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της ΝΔ, ερωτηθείς και για την υπόθεση της ανακάλυψης του τάφου του Έλληνα στρατηλάτη στην όαση Σίουα από την αρχαιολόγο Λιάνα Σουλβατζή, ανέφερε πως θεωρεί εξαιρετικά πιθανό ο τάφος του Μ. Αλεξάνδρου να βρίσκεται στην Αίγυπτο. Παράλληλα, πρόσθεσε: «Δυστυχώς, όμως, είναι μια ανασκαφή που έχει μείνει στη μέση και περιμένουμε να ολοκληρωθεί».

Το σενάριο στην Αμφίπολη να βρίσκεται ο τάφος της γυναίκας και του γιου του Μεγάλου Αλεξάνδρου ενισχύει από τη μεριά του και ο Μιχάλης Τιβέριος, ακαδημαϊκός, καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

«Αναμένουμε να ολοκληρωθεί η ανασκαφή, αλλά πρόκειται για κάτι πολύ σημαντικό. Σίγουρα δεν είναι ο τάφος του Μ. Αλεξάνδρου» αναφέρει στο zougla.gr. Ερωτηθείς για τον τάφο του Έλληνα στρατηλάτη στην Αίγυπτο, υποστηρίζει πως «ο Μ. Αλέξανδρος ήταν θαμμένος στην Αλεξάνδρεια». Όσον αφορά στην ανακάλυψη της κας Σουβαλτζή τονίζει: «Αυτό αφήστε το…».

 
 O πρώην λέκτορας στο Κέντρο Ελληνιστικών Σπουδών στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και νυν μέλος του ακαδημαϊκού προσωπικού στη Σχολή Κλασικής Αρχαιολογίας της Οξφόρδης, Κυριάκος Σαββόπουλος, σε συνέντευξή του στο zougla.gr, ισχυρίζεται πως «όσοι προσπάθησαν να βρουν τον τάφο εκτός Αλεξάνδρειας έχουν αποτύχει σε σημείο γελοιοποίησης». Eπίσης, προσθέτει: «Ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου σάς λέω με ακρίβεια ότι ήταν στην Αίγυπτο». Ερωτηθείς για τη σπουδαία ανακάλυψη του τάφου της Αμφίπολης, διατείνεται πως «αποκλείεται να είναι ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Επίσης, έχει ακουστεί ότι θα μπορούσε να είναι ο τάφος της Ρωξάνης αλλά και του γιου του Μ. Αλεξάνδρου. Αν συμβεί αυτό, θα αποτελούσε μεγάλη ιστορική έκπληξη. Είναι προφανές ότι πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό μνημείο, ωστόσο ακόμα δεν το είδαμε και το βαφτίσαμε».

«Ο Αλέξανδρος ο Μέγας θάφτηκε στην Αλεξάνδρεια. Ό,τι άλλο ακούγεται είναι ένα φιάσκο» υποστηρίζει ο γνωστός αρχαιολόγος Πέτρος Θέμελης. Ο αρχαιολόγος από τη Θεσσαλονίκη, ο οποίος κατάφερε να βάλει στον παγκόσμιο χάρτη την Αρχαία Μεσσήνη, έδωσε τη δική του εξήγηση για τα ευρήματα που μπορούν να έρθουν στο φως από τις ανασκαφές στην Αμφίπολη Σερρών, αλλά και για το ποιος μπορεί να είναι θαμμένος στον συγκεκριμένο τύμβο.

Ο κ. Θέμελης από το 1987 είναι διευθυντής των ανασκαφών για την αναστύλωση της Αρχαίας Μεσσήνης, για την οποία έχει συγγράψει μέχρι τώρα τρία βιβλία και αρκετά επιστημονικά άρθρα. Οι ανασκαφές στην περιοχή έχουν επιβεβαιώσει τις περιγραφές του αρχαίου Έλληνα περιηγητή Παυσανία.

Σύμφωνα με τον ίδιο, «πρόκειται για τον μεγαλύτερο τύμβο που έχει βρεθεί ποτέ στην Ελλάδα. Το εύρημα είναι εντυπωσιακό. Επισκέφθηκα πριν από μήνες το σημείο των ανασκαφών και έχω άποψη για το τι μπορεί να υπάρχει εκεί. Πιστεύω πως είναι ο τάφος ενός μεγάλου στρατηγού που έχει σχέση με τον Μέγα Αλέξανδρο, ένας μακεδονικός τάφος ενός εταίρου του μεγάλου στρατηγού. Αποκλείω ότι εκεί βρίσκονται η Ρωξάνη και ο γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου».

Διακεκριμένος ιστορικός-ερευνητής και πρόεδρος του Ινστιτούτου Μελετών Αρχαίας και Μεσαιωνικής Αλεξάνδρειας, ο Χάρης Τζάλας σε συνέντευξη που παραχώρησε στο zougla.gr αναφέρει: «Τα σενάρια για το πού τελικά μπορεί να βρίσκεται ο τάφος του Έλληνα στρατηλάτη είναι πολλά, αλλά η αλήθεια, σύμφωνα με τα ιστορικά στοιχεία που διαθέτουμε μέχρι στιγμής, βρίσκεται στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου».

Ο κ. Τζάλας τα τελευταία 17 χρόνια διευθύνει τις αρχαιολογικές υποβρύχιες έρευνες στην Αλεξάνδρεια, ενώ είναι και συγγραφέας του βιβλίου «Αλεξανδρινοί αντικατοπτρισμοί». Σύμφωνα με τον ίδιο, ο τάφος του Μ. Αλεξάνδρου δεν βρίσκεται στην Αμφίπολη, ενώ θεωρεί ιστορικά απίθανο να είναι εκεί ο τάφος της Ρωξάνης και του Αλέξανδρου του Δ’. «Ο συγκεκριμένος τάφος φαίνεται συλημένος αρχικά. Μην περιμένετε μεγάλες ανακοινώσεις. Ίσως κάποιος τρανός βασιλιάς της εποχής ή στρατηγός του Μ. Αλεξάνδρου να βρίσκεται εκεί» τονίζει χαρακτηριστικά.