Σαράντα τρεις τάφοι από τους οποίους οι τέσσερις ήταν της εποχής του σιδήρου (β΄ μισό του 7ουαι.-580 π.Χ.), οι τριάντα ένας των αρχαϊκών χρόνων (580-480 π.Χ.) και οι οκτώ των κλασικών-πρώιμων ελληνιστικών χρόνων (480-279 π.Χ.) ανακαλύφθηκαν κατά την έρευνα στο Δυτικό νεκροταφείο του Αρχοντικού Πέλλας, υπό τη διεύθυνση των αρχαιολόγων της ΙΖ΄ ΕΠΚΑ Παύλου και Αναστασίας Χρυσοστόμου
Οι άνδρες στον αρχαϊκό οικισμό του Αρχοντικού Πέλλας ήταν πολεμιστές, και συχνά θάβονταν με τα όπλα τους. Οι γυναίκες, με τα πλούσια κοσμήματά τους.
Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η ταφή του κοριτσιού του πρώιμου ελληνιστικού τάφου Τ 714, που συνοδευόταν με χάλκινο επίχρυσο στεφάνι, τρία πήλινα αγγεία, ένα χάλκινο κάνθαρο και μια μοναδική πήλινη κεφαλή φυσικού μεγέθους της νεκρής, εξαιρετικής τέχνης.
Από τις ανδρικές ταφές ξεχωρίζουν οι εφτά της τρίτης κατηγορίας των πολεμιστών, που συνοδεύονταν με χάλκινο κράνος, σιδερένια όπλα (ξίφος, δύο αιχμές δοράτων και μαχαίρι), χρυσά, αργυρά, χάλκινα και σιδερένια κοσμήματα («εποφθάλμια», επιστόμια, επιστήθια, περόνες, δακτυλίδια, ταινίες και ελάσματα), σιδερένια ομοιώματα αγροτικής άμαξας, επίπλων, οβελών και κρατευτών, πήλινα ειδώλια θεοτήτων, συμποσιαστών, ζώων και πουλιών, καθώς και πήλινα και χάλκινα αγγεία.
Ξεχωριστές για τον πλούτο τους είναι δύο γυναικείες ταφές της τρίτης κατηγορίας, που ήταν κτερισμένες με χρυσά, αργυρά, χάλκινα και σιδερένια κοσμήματα (διαδήματα, ρόδακες, σφηκωτήρες, ενώτια, επιστόμια, περιδέραια, περίαπτα, περόνες, δακτυλίδια, ταινίες και ελάσματα, γυάλινες, πήλινες και φαγεντιανές χάντρες, σιδερένια μαχαίρια, σιδερένια ομοιώματα αγροτικής άμαξας, πήλινα ειδώλια, καθώς και πήλινα, φαγεντιανά και χάλκινα αγγεία.
Από τα χρυσά επιστόμια και ελάσματα των αρχαϊκών ταφών ενδιαφέροντα είναι αυτά με παραστάσεις όρθιων εραλδικών λιονταριών, ζώων που συμβολίζουν τη βασιλική δύναμη και εξουσία. Από τα άλλα κτερίσματα ενδιαφέροντα είναι οι μελανόμορφοι κορινθιακοί κρατήρες, αλλά και οι αττικίζοντες κρατήρες με ζώα και πουλιά (προϊόντα μαζικής παραγωγής των μέσων του 6ου αι. π.Χ. ενός εργαστηρίου της Χαλκιδικής, που μιμείται έργα του εργαστηρίου του Λυδού), καθώς και οι μελανόμορφες αττικές κύλικες (με ιππείς και πουλιά, ιππείς και νέους, διονυσιακές σκηνές).
Τα νέα ευρήματα πιστοποιούν την εγκατάσταση των χρυσοφόρων Μακεδόνων στην Πέλλα από τον 7ο αιώνα π.χ., γεγονός που βεβαιώνει την ελληνικότητα της Μακεδονίας.
