Ρεπορτάζ: Λευτέρης Χ. Θεοδωρακόπουλος
Φωτογραφίες – Βίντεο: Νίκος Χριστοφάκης
Το γεμάτο εγκαύματα σώμα της Πάρνηθας φέρει βαθιές πληγές. Τα χιλιάδες καμένα στρέμματα συνιστούν τεράστια οικολογική καταστροφή η οποία έχει επιπτώσεις στην υγεία όλων μας, καθώς συρρικνώνεται ο πνεύμονας μας, ο πνεύμονας της Αττικής.
Την ίδια ώρα και με τις εικόνες νωπές από τις πλημμύρες που έπνιξαν τη Θεσσαλία η «Ζούγκλα» βρέθηκε στην Πάρνηθα για να καταγράψει τις αγωνίες των κατοίκων για την επόμενη ημέρα. Όλοι ζουν σε καθεστώς τρόμου, και τονίζουν πως οι πλημμύρες θα έρθουν με μαθηματική ακρίβεια. Ήδη μια μικρής έντασης βροχή πριν λίγες ημέρες προκάλεσε πολλά προβλήματα, δημιουργώντας μικρά ποτάμια που παράσερναν τα πάντα στο πέρασμα τους.
Ανοίγουν ρέματα και αφήνουν τα μπάζα
Και ενώ το πανελλήνιο είναι μουδιασμένο από τις πλημμύρες της Θεσσαλίας, στην πληγωμένη Πάρνηθα οι ρυθμοί για την διάνοιξη των ρεμάτων είναι αργή. Οι κάτοικοι φοβούνται ότι στην πρώτη φθινοπωρινή βροχή θα είναι αντιμέτωποι με την ορμή του νερού το οποίο δεν θα εμποδιστεί πουθενά, δεν υπάρχει δάσος για να το απορροφήσει και έτσι δεν θα έχει διαφυγή και η ορμή του θα παρασύρει τα πάντα στο πέρασμα του. Οι εργασίες που γίνονται, όπως κατέγραψε ο φακός του φωτορεπόρτερ Νίκου Χριστοφάκη στο εν λόγω ρεπορτάζ φαίνεται ότι είναι πολύ αργές και «χαλαρές», ανοίγουν ρέματα αλλά αφήνουν μέσα σε αυτά…μπάζα! Βουνά από μπάζα! Και είναι να αναρωτιέται κανείς αν έχουν οι αρμόδιοι αντιληφθεί την επικινδυνότητα της κατάστασης.
«Θα πνιγούμε – Το νερό θα μπει στα σπίτια μας»
Ο Σπύρος Κοντογεώργης είναι σαράντα χρόνια κάτοικος της περιοχής της Πάρνηθας και ξεσπά μιλώντας στη «Ζούγκλα». Φοβάται και την παραμικρή ψιχάλα η οποία δεν θα έχει κάπου να κρατηθεί. Φοβάται για την περιουσία του, που με κόπο έφτιαξε όλα αυτά τα χρόνια.
Ειδικότερα λέει, «Τώρα φοβόμαστε μην έρθει το νερό. Αφήσανε τα μπάζα στο ρέμα. Αν βρέξει το νερό θα μπει στα σπίτια μας. Τα μπάζα μέσα στο ρέμα είναι βουνά. Αντί να τραβήξουν έξω τα χώματα, τα άφησαν στα ρέματα; Πόσο ανεύθυνοι είναι; Θα πνιγούμε, όλοι θα πνιγούμε. Μέσα στο Μενίδι, η Καραμανλή γίνεται ποτάμι», λέει χαρακτηριστικά στη Ζούγκλα και συνεχίζει, «Κάνουμε τον σταυρό μας να μην πνιγούμε να μην έρθει κανένα μπουρίνι». Όταν μιλάει είναι συγκλονιστικός. Στα μάτια του κανείς διακρίνει τον Έλληνα που μόχθησε για μια ζωή και κινδυνεύει από ένα ψιλόβροχο.
Δημήτρης Σπυρόπουλος: «Αν βρέξει θα καταστραφώ»
Ο Δημήτρης Σπυρόπουλος είναι βιοπαλαιστής. Είναι ένας άνθρωπος που ζει και δραστηριοποιείται στην Πάρνηθα. Εδώ και δεκαετίες εκείνος και η οικογένεια του ζουν σεβόμενοι το περιβάλλον. Όταν ξέσπασε η φωτιά πριν λίγες εβδομάδες, έτρεχε με ένα λάστιχο και αυταπάρνηση να σώσει ότι σωζόταν. Τώρα τι φοβάται; Τη βροχή! Επηρεασμένος και από τις εικόνες της Θεσσαλίας, τρέμει τη κάθε ψιχάλα αφού όπως λέει στη Ζούγκλα το νερό δεν έχει που να κρατηθεί με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ποτάμια που θα παρασύρουν τα πάντα στο διάβα τους.
«Όταν χτύπησε το 112 ήρθαμε εδώ η φωτιά ήταν δίπλα, ρίχναμε νερά στον κήπο μας, κάναμε ό,τι μπορούσαμε να σώσουμε σε περίπτωση που η φωτιά «εισέβαλλε» στην επιχείρηση μας. Πέρασε όλη η ζωή από μπροστά μου, δεν αγχώθηκα απλά. Ένιωσα πως οι κόποι μιας ζωής μπορούσαν να σβήσουν σε μια βραδιά», λέει εμφανώς συγκινημένος ενώ στην συνέχεια επισημαίνει πως αν δεν γίνουν έργα
Μια μεγάλη βροχή μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα εδώ και το νερό να παρασύρει τα πάντα. Δεν βλέπω κινητικότητα σε ότι αφορά τις εργασίες για την επόμενη ημέρα. Εγώ δραστηριοποιούμαι στην περιοχή, ζω εδώ και 30 χρόνια εδώ, αν γίνει κάτι θα καταστραφώ. Φοβόμαστε για την επόμενη ημέρα, παρακαλούμε να μη βρέξει».
Γιάννης Χέλης : «Θα βλέπουμε τα δάση στο μέλλον από καρτ-ποστάλ»
Ο Γιάννης Χέλης τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια της ζωής του, ζει με την οικογένεια του στο καταφύγιο της Πάρνηθας. Το δάσος είναι το σπίτι του, ζει σε αυτό, το προστατεύει, το σέβεται και προσπαθεί να επισημάνει στους επισκέπτες την σπουδαιότητα του.
Ο ίδιος μιλάει στη «Ζούγκλα» για το πώς βίωσε τις καταστροφικές πυρκαγιές:
«Οι πυρκαγιές με τρομάζουν στην Πάρνηθα. Δεν αφήνουμε την πηγή ζωής και ζωντάνιας κοντά στην Αθηνά. Η Πάρνηθα είναι ένας εθνικός δρυμός και σε έναν εθνικό δρυμό, είναι λίγο διαφορετικά τα δεδομένα συγκριτικά με τον Υμηττό και την Πεντέλη. Το δάσος πάει αρκετά καλά και ας βλέπουμε εμείς ότι από το 2007 δεν έχουν μεγαλώσει τα δέντρα, αλλά έχουν πρασινίσει. Πάει πολύ καλά ως δάσος, έχουν γίνει κάποιες ενέργειες. Δυστυχώς στην Ελλάδα αργούνε να γίνουνε από την υγεία και την παιδεία οπότε το ίδιο συμβαίνει και στο δάσος. Όλα γίνονται με καθυστέρηση», αναφέρει χαρακτηριστικά στη Ζούγκλα ο κ. Χέλης και στην συνέχεια κρούει τον κώδωνα του κινδύνου πως ακόμη δεν έχουν στηθεί κορμοφράγματα. Ειδικότερα επισημαίνει, «Έχουν γίνει αναδώσεις, έχουν γίνει κορμοφράγματα, έχουν γίνει καθαρισμοί αλλά όλα αυτά θα έπρεπε να γίνονται πιο γρήγορα και πιο άμεσα. Το μεγαλύτερο κομμάτι της Πάρνηθας που έχει καεί από την Βαρυμπόπη και από το Μενίδι θα έχουνε προβλήματα, δηλαδή οι περιοχές που είναι κάτω από την Πάρνηθα. Έχει καεί ένα κομμάτι που προστάτευε το Μενίδι. Αν πέσει μεγάλης έντασης βροχή στο βουνό θα πέσουν περισσότερα βράχια, περισσότερα χώματα στο δρόμο επειδή δεν θα μπορούν να συγκρατηθούν τα χώματα και θα υπάρξει διάβρωση. Γι’ αυτό γίνονται τα κορμοφράγματα. Βέβαια μέχρι στιγμής δεν έχει ξεκινήσει η εργασία για να στηθούν στην Πάρνηθα. Αν δεν γίνουν τα κορμοφράγματα, θα έχουμε προβλήματα με τις πρώτες βροχές».
Μαρία Λαζάρου: «Ζω έξι χρόνια στην Πάρνηθα και διαπιστώνω πως το κλίμα έχει αλλάξει»
Η Μαρία Λαζάρου ζει έξι χρόνια στο καταφύγιο της Πάρνηθας με την οικογένεια της. Η ίδια μιλώντας στην «Ζούγκλα» τονίζει πως η φωτιά που εκδηλώθηκε πριν λίγες εβδομάδες την τρόμαξε περισσότερο από όλες τις προηγούμενες και εξηγεί, «Η φετινή φωτιά μας τρόμαξε περισσότερο γιατί έκαιγε περισσότερες ημέρες και η έκταση που πήρε ήταν πιο επικίνδυνη για τον πυρήνα του εθνικού δρυμού. Όχι, ότι δεν έκαψε εθνικό δρυμό απλά ήταν πολύ επικίνδυνη, για να κάψει έλατο όπως είχε συμβεί το 2007. Από το 2007 σήμερα αρχίζει και πρασινίζει λίγο η καμένη τότε γη, πέρασαν 16 χρόνια για να φθάσουμε σε αυτό το επίπεδο. Στο παιδί μου δείχνω τα καμένα και το δάσος για να δει τη διαφορά. Οι νέοι πρέπει να αποκτήσουν περιβαλλοντική παιδεία, το μέλλον το βλέπουμε μόνο μέσα από τα μάτια των παιδιών. Γι’ αυτό προσπαθούμε με τις δραστηριότητες που κάνουμε στο βουνό να τα μυήσουμε στο περιβάλλον».
Στην συνέχεια κάνει λόγο για την αλλαγή του κλίματος που έχει παρατηρήσει, γεγονός το οποίο την ανησυχεί πάρα πολύ.
«Στα έξι χρόνια που ζω στην Πάρνηθα παρατηρώ ότι έχει αλλάξει το κλίμα στην Πάρνηθα. Παλιά είχαμε χιόνια, τώρα σε δύο ημέρες μπορεί να έχουμε δύο μέτρα χιόνι, αυτό δεν το είχα ζήσει στην αρχή. Έχουν αλλάξει και οι βροχές και τα χιόνια, η ζέστη…παρατηρήσαμε φέτος πως είχε αρκετή ζέστη, στο βουνό, υπήρχαν ημέρες που δεν αντέχαμε την ζέστη στο βουνό. Αλλάζουν οι συνθήκες που είχαμε συνηθίσει».
Στάχτη 15 χρόνια φυσικής αναγέννησης
Σύμφωνα με την ανάλυση δορυφορικών εικόνων Sentinel-2, VIIRS και MODIS η καμένη έκταση ανέρχεται στα 6.433 εκτάρια/64.330 στρέμματα, 47% της οποίας βρίσκεται εντός της Προστατευόμενης Περιοχής Όρος Πάρνηθα. Αυτό τι σημαίνει; Ότι οι πυρκαγιές που ξέσπασαν φέτος στην Πάρνηθα, έκαψαν μεταξύ άλλων 15 χρόνια φυσικής αναγέννησης, το οποίο σημαίνει ότι η φύση θα δυσκολευτεί πολύ να ανακάμψει μετά και από την φετινή καταστροφή. Ουσιαστικά συρρικνώνεται η ανάσα του λεκανοπεδίου με την Πάρνηθα να είναι βαθιά πληγωμένη και ο κίνδυνος των πλημμυρών είναι πιο ορατός από ποτέ.
Οι επιπτώσεις των πληγών της Πάρνηθας στις ζωές μας
Πολυήμεροι καύσωνες με θερμοκρασίες-ρεκόρ, αίσθημα ασφυξίας, υγρασία, αερολύματα-δηλητήριο, ακραία καιρικά φαινόμενα, πλημμύρες, αύξηση νοσηλειών ομάδων με αναπνευστικά προβλήματα και διαταραχή υπόγειων και επιφανειακών υδάτων είναι τα πρώτα εφιαλτικά σενάρια από τις βαθιές ανεπούλωτες πληγές και τα εγκαύματα που φέρει η Πάρνηθα στο ταλαιπωρημένο της «σώμα».
Αρκεί να αντιληφθεί κανείς ότι η Πάρνηθα εθεωρείτο ανέκαθεν το «φυσικό κλιματιστικό» του λεκανοπεδίου. Οι πλημμύρες δυστυχώς είναι αναμενόμενες ύστερα από καταστροφή δασών. Είναι μαθηματικά βέβαιο ότι η βαριά βροχόπτωση που αναμένεται τους επόμενους μήνες θα φέρει κατολισθήσεις – έχουν χαθεί τα δέντρα που συγκρατούν το υπέδαφος, οπότε θα υπάρξει αυξημένη διάβρωση.
Αντίστοιχα, αναμένεται επιβάρυνση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, κι αυτό συνεπάγεται σε επιπτώσεις της υγείας όλων μας.
Σε ό,τι αφορά το μικροκλίμα της πόλης έχει διαπιστωθεί ότι επηρεάζεται κυρίως τους θερινούς μήνες καθώς εκλείπει η δροσιστική επίδραση του δάσους, με αποτέλεσμα να σημειώνονται αυξημένες θερμοκρασίες και να ενισχύεται το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας. Πόλεις ή οικισμοί που είναι στην εγγύτητα μιας καμένης δασικής έκτασης ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πιο έντονα πλημμυρικά προβλήματα, καθώς το νερό της βροχής παροχεύεται ανεμπόδιστα στις πλαγιές μιάς ορεινής μάζας.
Αυτός είναι και ο μεγάλος φόβος των κατοίκων της περιοχής, οι οποίοι είπαν στην κάμερα της «Ζούγκλας» ότι μέχρι στιγμής δεν έχουν γίνει τα απαραίτητα αντιπλημμυρικά έργα.
Ο φόβος του 2007 παραμένει ζωντανός έως σήμερα
Το 2007 κανείς δεν πίστευε ότι θα μπορούσε να καεί ο εθνικός δρυμός. Κι εν0ώ πριν από λίγες δεκαετίες κανείς δε φανταζόταν ότι η Πάρνηθα θα μπορούσε να καταστραφεί, όλα άλλαξαν σε ένα καλοκαίρι. Στα τέλη Ιουνίου του 2007, ύστερα από έναν παρατεταμένο καύσωνα, η φωτιά που ξεκίνησε από τα Δερβενοχώρια και κατέληξε στον Εθνικό Δρυμό, είχε ως αποτέλεσμα να καούν δεκάδες χιλιάδες στρέμματα, προκαλώντας τεράστια οικολογική καταστροφή. Υπάρχει ο φόβος ότι αυτό μπορεί να ξανασυμβεί. Όπως επιβεβαιώνουν και οι επιστημονικές προβλέψεις οι καιρικές συνθήκες -καύσωνας και ξηρασία που ακολουθείται από περιόδους με ανέμους- ευνοούν την εξάπλωση της πυρκαγιάς
Γιατί βρίσκεται σε κίνδυνο;
Τι φταίει όμως και ο εθνικός δρυμός βρίσκεται κάθε καλοκαίρι σε κίνδυνο; Είναι ένα ερώτημα το οποίο φέρει πολλές παραμέτρους οι οποίες μοιάζουν με γρίφους και μάλιστα άλυτους.
Οι πυρκαγιές φέτος έκαψαν μέρος του εθνικού δρυμού και δεν ήταν για πρώτη φορά. Και τώρα το μεγαλύτερο βουνό της Αττικής δεν θα μπορεί να απορροφήσει και συγκρατήσει τη βροχή που αναμένεται το επόμενο διάστημα.
Στο ίδιο έργο θεατές…
Η καταστροφή της Πάρνηθας, για μια ακόμη φορά, αποδεικνύει ότι η πολιτεία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μια μεγάλη πυρκαγιά, ακόμη και αν πρόκειται για τον βασικότερο πνεύμονα πρασίνου της πρωτεύουσας. Οι αιτίες δεν είναι μόνο επιχειρησιακής φύσης και δεν σχετίζονται με την οργάνωση ή αποδιοργάνωση των δασαρχείων και την μεταφορά της ευθύνης της δασοπυρόσβεσης στην πυροσβεστική, κάτι που ειπώθηκε πολλές φορές το τελευταίο διάστημα. Το πρόβλημα ξεκινά από την εγκατάλειψη του δάσους ως πεδίου οικονομικής δραστηριότητας που με τη σειρά του σημαίνει λιγότερη ανθρώπινη παρουσία και κατ’ επέκταση προστασία και διαχείρισή του.
Το αποτέλεσμα είναι το δάσος, ο μεγάλος φυσικός πνεύμονας της Αττικής να μένει ουσιαστικά απροστάτευτος.
Βιοποικιλότητα Πάρνηθας
Στην σκιά των δέντρων της Πάρνηθας κατοικούν 158 είδη πουλιών, 39 είδη θηλαστικών, 29 είδη ερπετών και αμφιβίων. Μεταξύ αυτών ζουν το κόκκινο ελάφι, ο λύκος κρητικός, ο αίγαγρος, το ζαρκάδι, ο σκατζόχοιρος, ο λαγός, η αλεπού, η νυφίτσα, το κουνάβι, ο ασβός κ.α
Η μορφολογική ποικιλία της Πάρνηθας, τα νερά, οι χαράδρες, τα εξογκώματα και τα μικρά οροπέδια προσφέρουν σπίτι σε αναρίθμητους πληθυσμούς.
Το «μεγάλο σπίτι» αυτό βρίσκεται ξανά σε κίνδυνο εξαιτίας των επικείμενων πλημμυρικών φαινομένων Η βιοποικιλότητα της είναι ιδιαίτερη και οι πληθυσμοί που αναπτύσσονται είναι σπάνιοι και σίγουρα άλλο ένα ακραίο φαινόμενο μέσα σε μια μικρή χρονική περίοδο θα προκαλέσει ανισορροπία στο οικοσύστημα.
Ανάμεσα στις επτά κορυφές της Πάρνηθας βρίσκει δεσπόζουσα θέση και η χλωρίδα. Μάλιστα εκτός από τα κυρίαρχα είδη της κεφαλληνιακής ελάτης στα μεγαλύτερα υψόμετρα και της χαλεπίουπεύκης στα χαμηλότερα, υπάρχουν πουρνάρια, αγριόκεδροι, μαυρόπευκα, δρύες, αριές, κράταιγοι, σχίνοι, χαρουπιές, γκορτσιές, κουτσουπιές, αγριοτριανταφυλλιές και κουμαριές, ανάμεσα σε άλλα είδη δέντρων.
Επίσης φύονται αγριολούλουδα, μεταξύ των οποίων έχουν καταγραφεί κρίνοι, κρόκοι, παιώνιες, καμπανούλες, ορχιδέες, ανεμώνες, κυκλάμινα, αγριομενεξέδες κ.ά. Πολλά από αυτά τα αγριολούλουδα (και όσα έχουν απομείνει πλέον ζωντανά) είναι αρκετά σπάνια και ενδημικά, όπως η κόκκινη τουλίπα, ο κόκκινος κρίνος, η άσπρη παιώνια, η μαύρη φριτιλάρια.
Από το 2007 έως σήμερα
64.330 στρέμματα κάηκαν φέτος στην Πάρνηθα
56.000 στρέμματα είχαν καεί το 2007
21.800 στρέμματα ελατοδάσους είχαν καεί το 2007
4.567 στρέμματα αναδασώθηκαν μετά το 2007
196.654 έλατα
193.000 μαυροπεύκα
800 δρύες
