Οι υποψήφιοι κλήθηκαν να διαβάσουν αποσπάσματα από δύο κείμενα του καθηγητή Δ. Ν. Μαρωνίτη με θέμα την Παιδεία και την Εκπαίδευση και να απαντήσουν σε ερωτήσεις.
Η τιμητική αφιέρωση της ημερίδας στον Αλέξη Δημαρά ελέγχεται αυτονόητη, για όσους τουλάχιστον παρακολουθούν με νηφάλια προσοχή την ιστορία της τραυματικής εξαρχής εκπαίδευσής μας και τις αμεταρρύθμιστες μεταρρυθμίσεις της. Η περίπτωση πάντως του Αλέξη Δημαρά πρέπει να θεωρηθεί παραδειγματική εξαίρεση στον κανόνα που λέει ότι: οι περί Παιδείας και Εκπαίδευσης συζητήσεις που γίνονται, χρόνια τώρα, στον τόπο μας πραγματοποιούνται συνήθως από πρόσωπα που δεν έχουν εμπράγματη πείρα της εκπαιδευτικής μας πραγματικότητας· τούτο ισχύει κατ΄ εξοχήν για όσους αναλαμβάνουν από θέσιν ισχύος να ρυθμίσουν τις εκάστοτε επιπλοκές και εμπλοκές της. Αντίθετα στο θολό αυτό ρεύμα ο Αλέξης Δημαράς επέμεινε και επιμένει ανυποχώρητος στον σχολικό χώρο μια ολόκληρη ζωή, αποφεύγοντας δελεαστικούς πειρασμούς για μετακίνηση σε λιγότερο εύφλεκτες εκπαιδευτικές και παιδευτικές περιοχές. Από αυτήν εξάλλου τη μάχιμη συμμετοχή προέκυψαν οι πολύτιμες (ερευνητικές, συγγραφικές και συντονιστικές) προσφορές του. Και τώρα επί του προκειμένου.
Ως ρίζα και κορμός ενός πολύκλαδου δέντρου, η λέξη Παιδεία (δυσμετάφραστη ή και αμετάφραστη στις ξένες γλώσσες) εμφανίζει εξελισσόμενο, σημασιολογικό και λειτουργικό εύρος και βάθος. Οι αρχές της ανιχνεύονται στον Αισχύλο και στον Σοφοκλή, δηλώνοντας κατ΄ αρχήν την τροφή και την ανατροφή ενός παιδιού, αλλά και την καλλιέργεια ενός δέντρου. Στον Πλάτωνα η λέξη σαφώς πλέον αναβαθμίζεται και αναδεικνύεται σε μέτρο γνώσης και αρετής, καλύπτοντας τελικώς τόσο την πλατωνική οντολογία όσο και την πλατωνική επιστήμη. Η ίδια λέξη θεωρείται στην ελληνική αρχαιότητα ενίοτε συνώνυμη της νεαρής ηλικίας, ενώ σκοπίμως συνάπτεται κάποτε τόσο με την παιδεία όσο και με την παιδιά · σημαίνοντας την παιδαριώδη φλυαρία και ανοησία αφενός, το παίγνιο (ως διασκέδαση ή ως φιλόσοφη μέθοδο) αφετέρου. Στους Ρωμαίους η ελληνική παιδεία μεταφράστηκε όψιμα ως humanitas, και με το ιδεολογικό αυτό φορτίο υποστήριξε και υποστηρίζει εφεξή τις λεγόμενες ανθρωπιστικές σπουδές· άλλως πώς (κατά τη γνώμη μου κακώς): πειθαρχίες.
Πλησιέστερη ετυμολογικά και λειτουργικά προς τη ριζική παιδεία αναγνωρίζεται η μεταγενέστερη εμπρόθετη εκπαίδευσις, παράγωγη του ρήματος εκπαιδεύω, το οποίο, όσο βλέπω στα λεξικά, εμφανίζεται πρώτη φορά στον πλατωνικό Κρίτωνα, με τη σημασία του διδάσκω κάποιον κάτι ή εντυπώνω σε κάποιον κάτι με τη διδασκαλία – αυτού του είδους η εκπαίδευση αφορά ενίοτε και την προσαρμοστική άσκηση ενός ζώου.
Παραμένοντας στο κρίσιμο αυτό ζεύγος ( Παιδεία-Εκπαίδευση ) που συνιστά την κοινόχρηστη ως σήμερα ορολογία της σχολικής θεωρίας και πράξης, θα επιχειρήσω την άλλη Κυριακή μια, όσο γίνεται συντομότερη, σύγκριση των δύο ομογενών όρων, προκειμένου να φανούν κάποιες τυπικές συγκαλύψεις και επικαλύψεις, οι οποίες ευνοούν και συντηρούν ουσιαστικές παρεξηγήσεις. Θυμίζω σήμερα τα γνωστά και αυτονόητα: η λέξη εκπαίδευση έχει χρόνια τώρα εγκατασταθεί στη σχολική πρακτική, με ή χωρίς επιθετικό προσδιορισμό, για να δηλώσει κυρίως τις δύο πρώτες βαθμίδες της. Στις μέρες μας επικράτησαν οι όροι πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, σε αντικατάσταση της στοιχειώδους και μέσης, που συνολικά ορίζονται ως Γενική Εκπαίδευση. Σε αντιδιαστολή προφανώς ο όρος παιδεία επιφυλάσσεται τιμητικά για την πανεπιστημιακού τύπου ανώτατη (πρόσφατα και ανώτερη) βαθμίδα. Παρά ταύτα η συντομογραφία ΑΕΙ αναλύεται στον επίτιτλο Ανώτατα (και Ανώτερα ) Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, οπότε η παιδεία φαίνεται να συμπάσχει, ονομαστικά τουλάχιστον, με την εκπαίδευση, διατηρώντας ωστόσο την ανωτερότητά της.
Εξάλλου η παιδεία, εκτός τώρα σχολικών ιδρυμάτων, έχει διευρυνθεί και ως περιεκτικός όρος του πολιτισμού, στα κεφάλαια προπάντων των γραμμάτων και των τεχνών. Από την άποψη αυτή η μετάφραση της ελληνικής λέξης παιδεία στη λατινική λέξη cultura έχει το προσόν ότι μας θυμίζει τη ριζική σημασία της ως καλλιέργειας, σε μεταφορικό τώρα επίπεδο. Προφανώς συνεχίζεται.
Δ. Ν. Μαρωνίτης
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 08/03/2009
Που πάει να πει ότι: παιδεία και εκπαίδευση βρίσκονται εξ ορισμού σε συμμαχική και συνάμα σε αντίπαλη σχέση. Κοινός τους παρονομαστής παραμένει η διαβαθμισμένη γνώση ως μάθηση, ασκημένη κυρίως εντός θεσμοθετημένων θυλάκων της πολιτείας, χωρίς να αποκλείεται και η ιδιωτική τους κηδεμονία, η οποία σε ορισμένες περιπτώσεις παίρνει τη μορφή ταξικής και οικονομικής υπεροχής. Από εκεί και πέρα αρχίζουν προφανείς και λανθάνουσες διαφορές, οι οποίες, ανάλογα με τον χώρο και τον χρόνο, αυξομειώνονται, χωρίς όμως να καταργούνται. Οι διαφορές αυτές μοιράζονται σε θεμιτές και αθέμιτες.
Οι θεμιτές προκύπτουν από τη διαφορετική τους φύση και τον αποκλίνοντα προορισμό τους. Δηλαδή: Η παιδεία είναι περισσότερο μέθοδος• η εκπαίδευση κυρίως πράξη. Η παιδεία είναι (πρέπει να είναι, για να μη παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη, κάποτε και ελευθέρια- επιλογή που αναγνωρίζεται στις προδρομικές κυρίως εφαρμογές των γραμμάτων και των τεχνών. Αντίθετα η εκπαίδευση ελέγχεται εκ προθέσεως εντεταλμένη. Η παιδεία είναι (οφείλει να είναι) προαιρετική• η εκπαίδευση θεωρείται, και σωστά, υποχρεωτική. Γενικότερα: Η παιδεία είναι σύστημα ανοιχτό, που αντιστέκεται (οφείλει να αντιστέκεται) στον άμεσο έλεγχο της πολιτείας αλλά και των ιδιωτικών φορέων, τουλάχιστον σε θέματα αρχής. Η εκπαίδευση προγραμματίζεται και περιορίζεται, κάποτε σε εκβιαστικό βαθμό, από τις μεταβαλλόμενες συχνά προθέσεις και ορέξεις της κυβερνητικής εξουσίας και του αρμόδιου υπουργείου, το οποίο επιμένει να ονομάζεται στη χώρα μας «Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων». Τέλος, η παιδεία υπόσχεται έρευνα και παραγωγή νέας γνώσης, που συμπληρώνει, διορθώνει ή και ακυρώνει την προηγούμενη. Η εκπαίδευση αντίθετα εκπροσωπεί και μεταδίδει την κεκτημένη γνώση, δυσφορώντας συνήθως με τις πειραματικές μετατροπές και ανατροπές.
Αυτά στη θεωρία, γιατί στην πράξη γίνονται πολλές και αυθαίρετες επιμειξίες (μιλώ περισσότερο για τα καθ΄ ημάς, αλλά όχι μόνον) με μεταφορά αμαρτωλών προτύπων της εκπαίδευσης στον χώρο της ανώτατης (και ανώτερης πρόσφατα) παιδείας, αλλά και αντιστρόφως• χωρίς μάλιστα να προκαλούνται οι αναμενόμενες αντιδράσεις της πανεπιστημιακής ή εκπαιδευτικής κοινότητας, αντιστοίχως. Πρόχειρο και επιδημικό παράδειγμα ο δικτατορικής έμπνευσης και επιβολής θεσμός του ενός και αποκλειστικού διδακτικού συγγράμματος (του διδάσκοντος κατά κανόνα) στα πανεπιστήμια, που ισχύει εδώ και σαράντα χρόνια-μόλις πρόσφατα έχει τεθεί υπό αμφισβήτηση, με τους φοιτητές πάντως να δυσφορούν για την προτεινόμενη αλλαγή και τους περισσότερους καθηγητές σιωπηρώς να επιφυλάσσονται. Ομότροπος θεσμός ισχύει βέβαια και στον χώρο της Γενικής Εκπαίδευσης, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας-εκεί μάλιστα θεωρείται αυτονόητος και κρίνεται αμετάβλητος.
Συμπέρασμα: αντί να δημιουργούνται δίαυλοι γόνιμης και ωφέλιμης επικοινωνίας μεταξύ πανεπιστημιακής παιδείας και μέσης εκπαίδευσης, οι δύο περιοχές, φανερά ή κρυφά, ανταλλάσσουν μάλλον τις ανυποχώρητες αμαρτίες τους. Το ζητούμενο δεν είναι σίγουρα η άλωση του εκπαιδευτικού χώρου από την ακαδημαϊκή «αυθεντία», προτού μάλιστα η πανεπιστημιακή κοινότητα θεραπεύσει τις δικές της, εγγενείς και επίκτητες, αδυναμίες. Η οποιαδήποτε συνεργασία προϋποθέτει την αρχή της διαλογικής αμοιβαιότητας, και θα πρέπει να εντοπίζεται καταρχήν σε νευραλγικά σημεία της παιδευτικής και εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Ενα από αυτά (μπορεί και το σημαντικότερο) είναι ο τύπος των σχολικών εγχειριδίων, τα οποία στον τόπο μας εξαρτώνται απολύτως από τα εντεταλμένα αναλυτικά προγράμματα, ευνοώντας τη γνωστή, διδακτική και εξεταστική, μηχανή της αποστήθισης και της αντιγραφής. Επ΄ αυτού όμως στο τρίτο ομότιτλο μονοτονικό της επόμενης Κυριακής, εν αναμονή των εαρινών, προβλεπτών και απρόβλεπτων, παθών.
Υ.Σ. Η λέξη παιδία, που σημαίνει παιδαριώδη ανοησία, διορθώθηκε, ως μη όφειλε, στο προηγούμενο μονοτονικό σε παιδεία , καθιστώντας ανόητο το νόημα της φράσης.
Ο Δημήτρης Μαρωνίτης γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Περάτωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στο Πειραματικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης και συνέχισε σπουδάζοντας στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Συμπλήρωσε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στη Δυτική Γερμανία. Το διδακτορικό του δίπλωμα το έλαβε το 1962 από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, όπου και δίδαξε Αρχαία Ελληνικά από το 1963 έως το 1968 ως εντεταλμένος υφηγητής.
Το άθροισμα των γραπτών βαθμών στην εικοσάβαθμη κλίμακα, με προσέγγιση δεκάτου, των τεσσάρων πανελλαδικά εξεταζομένων μαθημάτων, τα οποία προβλέπονται στην Ομάδα Προσανατολισμού όπου ανήκει ο υποψήφιος για το συγκεκριμένο Επιστημονικό Πεδίο, πολλαπλασιάζεται επί δύο (2).
Στη συνέχεια, στο γινόμενο αυτό προστίθενται τα γινόμενα των γραπτών βαθμών των δύο μαθημάτων με τους αντίστοιχους συντελεστές βαρύτητας, τα οποία προβλέπονται στην Ομάδα Προσανατολισμού όπου ανήκει ο υποψήφιος για το συγκεκριμένο Επιστημονικό Πεδίο.
Το τελικό άθροισμα πολλαπλασιάζεται με το εκατό (100).
Σε περίπτωση που ο υποψήφιος εξεταστεί πανελλαδικά και σε ένα πέμπτο (5ο) μάθημα προκειμένου να έχει πρόσβαση σε δεύτερο Επιστημονικό Πεδίο, τότε ο υπολογισμός των μορίων του για καθένα από τα δύο Επιστημονικά Πεδία που έχει δικαίωμα να δηλώσει προτίμηση γίνεται με βάση τα αντίστοιχα τέσσερα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα.
Τι ισχύει για τα ειδικά μαθήματα
Όσον αφορά στις Σχολές ή στα Τμήματα για τα οποία απαιτείται εξέταση ειδικού μαθήματος ή πρακτικών δοκιμασιών, ο υπολογισμός του συνολικού αριθμού μορίων κάθε υποψηφίου γίνεται ως εξής:
Στο σύνολο μορίων του κάθε υποψηφίου (που έχει ήδη υπολογιστεί όπως αναφέρθηκε προηγουμένως) προστίθενται τα μόρια που προκύπτουν από τον πολλαπλασιασμό με το εκατό (100) του γινομένου του βαθμού του υποψηφίου στο απαιτούμενο ειδικό μάθημα ή στις πρακτικές δοκιμασίες με τον αντίστοιχο συντελεστή κατά περίπτωση.
Αξίζει να σημειωθεί ότι:
1. Βαθμός ειδικού μαθήματος είναι ο γραπτός βαθμός που σημείωσε στην απαιτούμενη εξέταση ο υποψήφιος μετά την αναγωγή του στην εικοσάβαθμη κλίμακα, με προσέγγιση δεκάτου. Για τις περιπτώσεις που εξετάζονται δύο ειδικά μαθήματα, ο βαθμός είναι ο μέσος όρος των βαθμών των δύο ειδικών μαθημάτων. Ο μέσος όρος υπολογίζεται μετά την αναγωγή των βαθμών των δύο μαθημάτων στην εικοσάβαθμη κλίμακα και εκφράζεται με προσέγγιση εκατοστού.
Στην περίπτωση που υποψήφιος έχει εξετασθεί σε περισσότερες από μία ξένες γλώσσες, τότε ως βαθμός στο μάθημα της ξένης γλώσσας, για τα τμήματα που απαιτούν εξέταση σε μία από τις ξένες γλώσσες από αυτές που εξετάστηκε, λαμβάνεται υπ’ όψιν ο μεγαλύτερος βαθμός από αυτούς που πέτυχε στις ξένες αυτές γλώσσες.
2. Βαθμός πρακτικών δοκιμασιών είναι ο μέσος όρος των βαθμών που αντιστοιχούν στις τρεις δοκιμασίες αγωνίσματα που διαγωνίστηκε ο υποψήφιος και ο οποίος εκφράζεται με προσέγγιση εκατοστού.
Για τον υπολογισμό του βαθμού με προσέγγιση δεκάτου, στις περιπτώσεις που κατά τον υπολογισμό προκύπτουν περισσότερα του ενός δεκαδικά ψηφία τότε, αν το δεύτερο δεκαδικό ψηφίο είναι ίσο ή μεγαλύτερο του πέντε (5), το πρώτο δεκαδικό ψηφίο προσαυξάνεται στο αμέσως επόμενο παραλειπομένων των λοιπών και αν είναι μικρότερο του πέντε (5) παραλείπονται όλα τα υπόλοιπα πέραν του πρώτου δεκαδικά ψηφία. Για τον υπολογισμό του βαθμού με προσέγγιση εκατοστού, στις περιπτώσεις που κατά τον υπολογισμό προκύπτουν περισσότερα των δύο δεκαδικά ψηφία τότε, αν το τρίτο δεκαδικό ψηφίο είναι ίσο ή μεγαλύτερο του πέντε (5), το δεύτερο δεκαδικό ψηφίο προσαυξάνεται στο αμέσως επόμενο παραλειπομένων των λοιπών και αν είναι μικρότερο του πέντε (5) παραλείπονται όλα τα υπόλοιπα -πέραν του δεύτερου- δεκαδικά ψηφία.
Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί για το ενδεχόμενο που ένας υποψήφιος δεν πάρει μέρος στην εξέταση μαθήματος Ομάδας Προσανατολισμού ή γενικής παιδείας που επέλεξε να εξετασθεί πανελλαδικά, καθώς σε αυτήν την περίπτωση θεωρείται ότι εξετάσθηκε στο συγκεκριμένο μάθημα και πήρε γραπτό βαθμό μηδέν (0). Για να λάβει μέρος στη διαδικασία επιλογής για εισαγωγή στις Σχολές και στα Τμήματα θα πρέπει να συμμετάσχει στις Πανελλαδικές Εξετάσεις σε ένα τουλάχιστον μάθημα της Ομάδας Προσανατολισμού που έχει επιλέξει και το οποίο ανήκει στα τέσσερα εξεταζόμενα μαθήματα του Επιστημονικού Πεδίου που δηλώνει.
Η «αξία» των μονάδων κάθε μαθήματος
Όπως είναι γνωστό, με το ισχύον σύστημα εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, δεν μετράει η σχολική επίδοση στα μαθήματα της Γ΄ Λυκείου για την εισαγωγή στα ΑΕΙ. Έτσι, οι μονάδες προκύπτουν από τις επιδόσεις στα τέσσερα (ή πέντε, κατ’ επιλογήν) εξεταζόμενα μαθήματα.
Ο υπολογισμός της βαθμολογίας και των μορίων ανά μάθημα, ομάδα προσανατολισμού και επιστημονικό πεδίο είναι ένας πολύπλοκος γρίφος.
Στα μαθήματα αυξημένης βαρύτητας με συντελεστές 1,3 και 0,7 η αξία των μονάδων των μαθημάτων είναι:
– 330 μόρια για κάθε μονάδα του πρώτου μαθήματος αυξημένης βαρύτητας (συντελεστής 1,3)
– 270 μόρια για κάθε μονάδα του δεύτερου μαθήματος αυξημένης βαρύτητας (συντελεστής 0,7)
– 200 μόρια για κάθε μονάδα των υπολοίπων μαθημάτων.
Συνολικά, το πρώτο μάθημα αυξημένης βαρύτητας «μετράει» μέχρι 6.600 μόρια, το δεύτερο μέχρι 5.400 μόρια και τα υπόλοιπα μέχρι 4.000 μόρια το καθένα. Μέγιστος αριθμός μορίων 20.000.
Κάθε μονάδα του πρώτου μαθήματος αυξημένης βαρύτητας «αξίζει» 65% περισσότερο από κάθε μονάδα των μαθημάτων άνευ συντελεστή βαρύτητας και κάθε μονάδα του δευτέρου μαθήματος αυξημένης βαρύτητας «αξίζει» 35% παραπάνω από κάθε μονάδα των μαθημάτων άνευ συντελεστή βαρύτητας.
Στην περίπτωση εξέτασης σε μαθήματα αυξημένης βαρύτητας με συντελεστές 0,9 και 0,4 η αξία των μονάδων των μαθημάτων είναι:
– 290 μόρια για κάθε μονάδα του πρώτου μαθήματος αυξημένης βαρύτητας (συντελεστής 0,9)
– 240 μόρια για κάθε μονάδα του δεύτερου μαθήματος αυξημένης βαρύτητας (συντελεστής 0,4)
– 200 μόρια για κάθε μονάδα των υπολοίπων μαθημάτων.
Σε αυτήν την περίπτωση, συνολικά το πρώτο μάθημα αυξημένης βαρύτητας «μετράει» μέχρι 5.800 μόρια, το δεύτερο μέχρι 4.800 μόρια και τα υπόλοιπα μέχρι 4.000 μόρια το καθένα. Μέγιστος αριθμός μορίων 18.600.
Επιμέλεια: Κωνσταντίνα Παπατσάκωνα
