Ρεπορτάζ: Αντώνης Ζήβας
Κατά τη διάρκεια εργασιών ανάπλασης της περιοχής γύρω από το Μνημείο Εθνικής Αντίστασης Συκεών απέναντι από το Επταπύργιο Θεσσαλονίκης (Γεντί Κουλέ), ανακαλύφθηκαν μέχρι στιγμής 6 πρόχειροι ομαδικοί τάφοι (λάκκοι) εκτελεσθέντων κρατουμένων κομμουνιστών, από την περίοδο των ετών 1946 – 1955.
Αυτές οι πρόσφατες αποκαλύψεις ομαδικών τάφων και δεκάδων πρόχειρα θαμμένων ανθρώπων στην περιοχή πίσω από το Γεντί Κουλέ, έφερε στην επιφάνεια τη κρατικά απωθημένη ιστορική πλευρά της ιστορίας, όπου τη περίοδο του εμφυλίου έγιναν εκεί τουλάχιστον 400 εκτελέσεις ανθρώπων, αρκετών από αυτούς να μην έχουν περάσει καν από δίκη και το κυριότερο: οι νεκροί δεν παραδόθηκαν ποτέ στους συγγενείς τους ώστε να μπορέσουν να τους θάψουν, αν τους τιμήσουν και να τους κλάψουν.
Άγνωστοι σκελετοί μεταξύ αγνώστων θαμμένοι πρόχειρα μαζί με τη μνήμη
Η περιοχή που περικλείεται από τις οδούς Κανάρη, Σολωμού και Μιαούλη χρησιμοποιούταν στα σκοτεινά χρόνια του Εμφυλίου για την εκτέλεση πολιτικών κρατουμένων (ή για τη μεταφορά των σορών τους) αφού βρισκόταν πολύ κοντά στις φυλακές του Γεντί Κουλέ και τότε ήταν ακατοίκητη.
Τα πρώτα οστά είχαν βρεθεί στα τέλη του 2024, λίγες μέρες πριν τις γιορτές. Στις 26 Φεβρουαρίου, εντοπίστηκε ένας μεγάλος λάκκος με τα οστά έντεκα εκτελεσμένων. Έντεκα σκελετοί γυμνοί και ξυπόλητοι, ο ένας δίπλα στον άλλο.
Τις προηγούμενες μέρες εντοπίστηκαν δύο νέοι ομαδικοί τάφοι. Στον έναν βρέθηκαν τα οστά τεσσάρων εκτελεσμένων και στον άλλο τα οστά 7 εκτελεσμένων. Κάποια από τα κρανία είχαν οπή από τη «χαριστική βολή» που ρίχτηκε εναντίον τους από τον επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος.
Ένας από τους σκελετούς ανήκει σε γυναίκα αφού βρέθηκαν ίχνη γυναικείου παπουτσιού (οι σχετικές φωτογραφίες που επισυνάπτονται είναι της αρχαιολόγου Σταυρούλας Τζεβρένη) και αρκετοί σε νεαρά άτομα περίπου 20 χρονών.
Η Σταυρούλα Τζεβρένη, αρχαιολόγος της Εφορίας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, αναφέρθηκε στα ευρήματα του χώρου των εργασιών που επιβλέπει, μετά από αίτημα του Δήμου Νεάπολης Συκεών.
Όπως είπε: «εντοπίστηκαν πέντε (5) συγκεντρώσεις. Ο πρώτος εντοπισμός, τον περασμένο Νοέμβριο, αφορούσε ένα σκελετό ο οποίος ήταν διαταραγμένος. Ειπώθηκε ότι υπήρχε και δεύτερος.
Στη συνέχεια ζητήθηκε από την υπηρεσία μας να γίνει διερεύνηση της περιοχής και σε σημεία που δεν έπιανε το τεχνικό έργο. Οπότε ξεκινήσαμε κάνοντας μία διερευνητική τομή, την οποία διευρύναμε και πέσαμε πάνω στον πρώτο στην ουσία ομαδικό τάφο. Έτσι βρήκαμε πρώτα 3, μετά 5, 10 και ο μεγαλύτερος ήταν ο τελευταίος με 13 σκελετούς.
Βρέθηκαν σόλες, άρβυλα στρατιωτικά, κουμπιά από εσώρουχα κυρίως, ελάχιστα από ενδύματα. Σε έναν υπήρχε και ένα χάλκινο δαχτυλίδι. Συλλέξαμε και σφαίρες. Νομίζω ότι όσοι μελετούν και τη νεότερη ιστορία θα μπορέσουν να βοηθήσουν για τις ταυτίσεις».
Σε ότι αφορά την κατάσταση των σκελετών είπε: «Είναι πολύ σφιχτές οι επιχώσεις και γι αυτό οι σκελετοί δεν είναι σε πολύ καλή κατάσταση, θρυμματίζονται εύκολα».
Οι συγγενείς ζητούν να αναγνωριστούν οι εκτελεσθέντες
Σαν μια τελευταία πράξη ενός ανομολόγητου και σκεπασμένου με το χώμα της λήθης δράματος, συγγενείς των εκτελεσμένων αδημονούν και ετοιμάζονται να δώσουν DNA για την αναγνώριση των οικείων τους, έχοντας συμπαραστάτη το ΚΚΕ, με το κόμμα να επιτηρεί βήμα προς βήμα και τις διαδικασίες εκταφής και να οργανώνει τις διαδικασίες για την τράπεζα βιολογικού υλικού, με βάση την οποία θα γίνουν οι τελικές αναγνωρίσεις.
Όπως δημοσίευσε ο 902.gr, με πρωτοβουλία της Κομματικής Οργάνωσης Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ, οργανώθηκε συνάντηση συγγενών που αναζητούσαν τους δικούς τους από τις ημέρες του εμφυλίου και γνώριζαν ότι είχαν μεταφερθεί στο Επταπύργιο.
Πολλοί συγγενείς δεκάδων εκτελεσμένων ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα του ΚΚΕ και έδωσαν στοιχεία επικοινωνίας, ώστε να δώσουν δείγματα DNA.
Στη συνάντηση που οργάνωσε το ΚΚΕ, οι νεότεροι θυμήθηκαν διηγήσεις της μάνας, του πατέρα, του παππού και της γιαγιάς που έχασαν τα αδέλφια τους και τα παιδιά τους και έφυγαν κι αυτοί από τη ζωή με τον καημό. Γιατί ποτέ δεν έμαθαν που ήταν θαμμένοι, δεν είχαν την δυνατότητα να πάνε και να γονατίσουν στον τάφο τους, να πουν το τελευταίο αντίο σε αυτούς που αγέρωχα και με θράσος στάθηκαν περήφανα μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Όλοι όσοι βρέθηκαν στο χώρο που αποκαλύφθηκαν οι ομαδικοί τάφοι και άλλοι τόσοι που επικοινώνησαν τηλεφωνικά, συνυπογράφουν το αίτημα να συνεχιστούν οι εργασίες και να ξεκινήσει διαδικασία ταυτοποίησης των σκελετών.
«Εμείς οι απόγονοι των εκτελεσμένων κομμουνιστών και αγωνιστών της περιόδου 1946-1954, κατόπιν της αποκάλυψης ομαδικών τάφων στην περιοχή του Επταπυργίου, ζητάμε να πραγματοποιηθεί ταυτοποίηση μέσω DNA τεστ των σκελετών που βρέθηκαν και των απόγονων των εκτελεσμένων.
Ζητάμε επίσης από την πολιτεία να χρηματοδοτήσει και να μεριμνήσει για την ολοκληρωμένη ανασκαφή της ευρύτερης περιοχής, για την αποκάλυψη και άλλων λειψάνων από τις ομαδικές εκτελέσεις .
Είναι το λιγότερο που μπορεί να γίνει για τους νεκρούς μας που τους φέρθηκε με βαναυσότητα το κράτος».
Ο Σπύρος Κουζινόπουλος, δημοσιογράφος, που αυτή την περίοδο κυκλοφορεί το βιβλίο του με τίτλο «Γεντί Κουλέ, η Βαστίλη της Θεσσαλονίκης», δήλωσε: «Περίπου 400 άτομα, εκτελέστηκαν. Δεν μπορεί κανείς να πει αν αυτός είναι ο πραγματικός αριθμός. Πιθανά είναι περισσότεροι. Από τα αρχεία της φυλακής που τα έψαξα το 1986, διαπίστωσα στη συνέχεια ότι υπήρχαν και ελλείψεις. Βρήκα άτομα που εκτελέστηκαν και δεν περιλαμβάνονταν σε εκείνο τον κατάλογο.
Το συγκλονιστικό είναι ότι εδώ, αμέσως μετά την εκτέλεση θάβονταν επί τόπου σε ομαδικούς λάκκους που τους άνοιγαν οι ποινικοί κρατούμενοι του Γεντί Κουλέ στους οποίους σαν ανταμοιβή για τους κασμάδες και τα φτυάρια που χρησιμοποιούσαν, τους επέτρεπαν να πάρουν τα ρούχα των εκτελεσμένων και τα παπούτσια γι αυτό οι περισσότεροι βρέθηκαν γυμνοί και ξυπόλητοι.
Όλη αυτή η περιοχή πρέπει να είναι γεμάτη από οστά. Τότε ήταν ακατοίκητη. Στη συνέχεια, στη δεκαετία του ’60 άρχισαν να χτίζονται οικοδομές και οι εργολάβοι σκάβοντας στα θεμέλια έβρισκαν κόκαλα και κρανία τα οποία αντί να τα παραδώσουν στην αστυνομία και στην αρχαιολογική υπηρεσία, τα έθαβαν ακόμα πιο βαθιά, ή τα πετούσαν για να μην έχουν καθυστέρηση στην ανέγερση της οικοδομής».
Απόγονοι των εκτελεσθέντων μίλησαν για τους δικούς τους «ήρωες»
Η Ελένη Σαρηγιαννίδου, μίλησε για τον παππού της τον Απόστολο Ωρολογά που εκτελέστηκε στις 16 Δεκεμβρίου του 1946. Δικάστηκε και καταδικάστηκε «με κατηγορία ότι κατείχε όπλα. Οπλα δεν βρέθηκαν ποτέ, αλλά και μόνο που ήταν κομμουνιστής αυτό έφτανε. Και τον εκτελέσανε μαζί με άλλους 49. Φυσικά ποτέ δεν βρέθηκε το πτώμα, δεν παραδόθηκε στους συγγενείς για να κάνουν μια αξιοπρεπή κηδεία. Μακάρι να τον βρούμε».
Ο Κώστας Σαπρανίδης, είπε πως ο εξάδερφός του Θεοχάρης Σαπρανίδης και ο γείτονας του Γιώργης Καλέμης, ήταν οι πρώτοι εκτελεσμένοι, τον Ιούλη του 1946. «Αν βρέθηκαν δύο σε έναν τάφο, ενδέχεται να είναι αυτοί», ανέφερε.
Ο Αγάπιος Σαχίνης, ήταν εκεί για τον θείο του, τον Αγάπιο Σαχίνη. «Το καλύτερο που έχω να κάνω και εγώ και όλοι όσοι έχουν να θυμηθούν, είναι να είμαστε σιωπηλοί. Το είπαν μόνοι τους αυτό που είχανε να πουν με την στάση τους. Διότι αυτός που κατέβηκε από το Ρέο, πριν κάνει τα 6 βήματα για να πάει στον τοίχο, ο ενωμοτάρχης του έδωσε μπροστά του ένα χαρτί και του είπε υπέγραψέ το για να πας στο σπίτι σου κι αυτός το παραμέρισε το χαρτί και πήγε στα 6 βήματα.
Για να το κάνεις αυτό δεν θέλεις μόνο καρδιά, θέλεις και ψυχή γεμάτη με αξίες, γεμάτη με ιδανικά», είπε.
Επίσης σημείωσε: «Μπορεί να είμαστε στην αρχή των όσων θα δούμε. Και αυτά που ίσως δούμε στη συνέχεια, αποκαλύψουν και τη βαρβαρότητα που μέχρι τώρα πολύ έντεχνα την έκρυβαν, για να παραποιήσουν την ιστορία. Όμως η ιστορία θα τους τιμωρήσει.
Έχουν ευθύνη από εδώ και πέρα αρκετοί. Πρώτα το Υπουργείο δικαιοσύνης, να ανοίξει η αποθήκη όπου μέσα είναι οι φάκελοι με τις καταδικαστικές αποφάσεις. Να δούμε ποιοι ήταν αυτοί που αποφάσισαν. Γιατί αυτοί που αποφάσιζαν είναι ένα κομμάτι και της μετέπειτα ιστορίας της χώρας. Και εκεί θα δούμε πολλά ονόματα και θα καταλάβουμε πάρα πολλά, για πάρα πολλούς».
