Με πρωτοβουλία του Διεθνούς Ινστιτούτου Διαβαλκανικής Συνεργασίας «Ρήγας Βελεστινλής», μετά από 217 χρόνια πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις μνήμης στο Βελιγράδι στις 24 Ιουνίου, ημέρα που οι Τούρκοι στραγγάλισαν το Ρήγα και τους Συντρόφους του στον Πύργο Νεμπόϊσα.
Παρουσία εκατοντάδων Ελλήνων, ομογενών και Σέρβων έγινε κατάθεση στεφάνων από τους Δημάρχους των πόλεων που κατάγονται οι πατριώτες που μαρτύρησαν.
Η συγκίνηση κορυφώθηκε όταν στον Πύργο Νεμπόϊσα, στο χώρο που έζησαν τις τελευταίες μέρες της ζωής τους κάτω από απάνθρωπες συνθήκες και στραγγαλίστηκαν, έγινε επιμνημόσυνη δέηση και εψάλλει ο Εθνικός ΄Υμνος.
Στο Συνέδριο που ακολούθησε με θέμα «Ο Ρήγας και οι Σύντροφοί του από τον Πύργο Νεμπόϊσα στην Αθανασία», απηύθυναν χαιρετισμό ο Τέρενς Κουίκ Υφυπουργός στον Πρωθυπουργό, ο Δήμαρχος Βελιγραδίου, Πρέσβεις της Ελλάδας και Κύπρου και άλλοι εκπρόσωποι φορέων. Ακαδημαϊκοί του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου, Δήμαρχοι και εκπρόσωποι Τοπικών Αυτοδιοικήσεων των Δήμων Ρήγα Φεραίου, Λευκωσίας, Ζίτσας, Ιωαννίνων, Χίου, Καστοριάς και Βοΐου, περιοχές -που κατάγονται οι πατριώτες που μαρτύρησαν- αναφέρθηκαν στη δράση τους και στην προσφορά τους στην προετοιμασία του απελευθερωτικού αγώνα.
Ο Γ. Σούρλας με την ιδιότητα του Προέδρου του Δ.Ι.Δ.Σ. «Ρήγας Φεραίος», κατά την παρουσίαση του βιβλίου του «Πύργος Νεμπόϊσα. Οι τελευταίες ημέρες του Ρήγα Βελεστινλή και των Συντρόφων του», αναφέρθηκε στις ελληνοσερβικές σχέσεις και στο όραμα του Ρήγα για τα Βαλκάνια και μεταξύ άλλων τόνισε:
«Διακόσια χρόνια μετά το θάνατο του Ρήγα οι εξελίξεις στα Βαλκάνια, τον δικαιώνουν και τον καθιστούν επίκαιρο. Διαφαίνεται ότι το πολίτευμα του Ρήγα για μια Παμβαλκανική Δημοκρατία ήταν προϊόν συνεκτιμήσεως πολλών παραγόντων και παραμέτρων, εξόχου πολιτικής διορατικότητος. Ο Ρήγας γνώριζε την ιστορία των Βαλκανικών λαών και τις συνθήκες που επικρατούσαν, άλλωστε και ο ίδιος τις έζησε από την παιδική του ηλικία και σχεδόν σ’ όλη του τη ζωή. Η διορατικότητα του επέτρεψε να προβλέψει τις εξελίξεις μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και τα προβλήματα που θα ανέκυπταν από την αφύπνιση των εθνοτήτων.
Για το λόγο αυτό εκπόνησε ένα καταστατικό χάρτη διακυβέρνησης της Βαλκανικής για την κατοχύρωση της πολυπόθητης ελευθερίας και τη διασφάλιση της ειρηνικής και δημιουργικής συμβίωσης όλων των λαών της περιοχής.
Οι εθνικές συνειδήσεις που ασφαλώς και υπήρχαν, ήταν διάσπαρτες και δεν συνιστούσαν ξεχωριστά κράτη.
Είναι γεγονός ότι δεν κατέστη εκ των πραγμάτων δυνατή η εφαρμογή του Πολιτεύματος του Ρήγα και επομένως μπορεί να υποστηριχθεί ότι είχε μόνο θεωρητική σημασία ή ότι ήταν αποτέλεσμα έκφρασης ευσεβών πόθων.
Όμως το Όραμα του Ρήγα δικαιώνεται και από τις εξελίξεις στη Δυτική Ευρώπη. Εκείνοι που αμφισβητούσαν τη δυνατότητα διαβαλκανικής εργασίας δεν έχουν παρά να δουν τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Αποτελούν σήμερα την κοινότητα 27 λαοί με διαφορετική ιστορία, γλώσσα, θρησκεία, παραδόσεις. Παρά τις διαφορές αυτές προχώρησαν στην πολιτική – οικονομική – νομισματική ένωση.
Ξεπέρασαν τις διαφορές τους και έφθασαν στο σημείο να τροποποιούν Συντάγματα και νόμους για να τα προσαρμόσουν στις επιταγές της Ε.Ε. Χώρες που πριν από 60 χρόνια συγκρούστηκαν και βάφτηκαν στο αίμα, σήμερα όχι μόνο συνεργάζονται αρμονικά, αλλά βρίσκονται ένα βήμα πριν από την σύσταση ομοσπονδίας.
Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα πρωταγωνιστούσαν στην υλοποίηση της Ιδέας της Ενωμένης Ευρώπης η Γερμανία του Αντενάουερ και η Γαλλία του Ντε Γκωλ.
Γιατί επομένως δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει η Παμβαλκανική δημοκρατία του Ρήγα Βελεστινλή μετά την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού και θεωρείται από ορισμένους ανεδαφική και ανεφάρμοστη;
Γιατί ήταν περισσότερο ετερογενείς οι λαοί των Βαλκανίων από τους Άγγλους και Σκώτους, Ουαλλούς και Ιρλανδούς. Γιατί έπρεπε να χαθούν δύο αιώνες για να φθάσουμε στην πρόταση του Ρήγα;
Γιατί επομένως δεν θα μπορούσε και η Νοτιανατολική Ευρώπη να προχωρήσει προς την κατεύθυνση αυτή.
Μήπως είναι καιρός να ξανασκεφτούμε τις προτάσεις του Ρήγα για ειρηνική και δημιουργική συνύπαρξη στα Βαλκάνια…;».
