Το γράμμα ενός πρόσφυγα
Η ζωή των προσφύγων αρχίζει εκεί που τελειώνουν όλες οι δυνατότητες για ζωή, εκεί που τελειώνουν όλες οι δυνατότητες για μια κανονική ζωή υπό κανονικές συνθήκες. Η ταυτότητα του πρόσφυγα βρίσκεται έξω από τα σύνορα της ζωής. Ο πρόσφυγας είναι αναγκασμένος να τραβάει τη ζωή έξω από τον κανονικό της κύκλο. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τη ζωή να επεκτείνει το πεδίο της, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εισέρχεται σε δύσκολα εδάφη.
Σε αυτή την περιοχή δεν μπορεί να υπάρξει στρατηγική επιβίωσης, με τον τρόπο που καταλαβαίνουμε συνήθως την έννοια της στρατηγικής. Διότι στρατηγική σημαίνει μακροπρόθεσμες και ξεκάθαρες δυνατότητες, οι οποίες οδηγούν (υποτίθεται) σε έναν στόχο. Αφού οι πρόσφυγες δεν έχουν κανένα εργαλείο από το οποίο να μπορούν να πιαστούν και να συνεχίσουν τη ζωή τους, δεν μπορούν να έχουν ούτε και στρατηγική.
Γιατί πραγματικά δε γνωρίζουν τι θα συμβεί την επόμενη στιγμή. Αν υπάρχει κάποια στρατηγική επιβίωσης στη ζωή των προσφύγων, είναι απλά η στρατηγική στην οποία είναι καταδικασμένος κάθε ζωντανός οργανισμός σύμφωνα με το ένστικτό του. Αυτός είναι «ο αγώνας για επιβίωση» στην πρωτόγονη μορφή του. Όταν υπάρχει μόνο μία δυνατότητα ή πρόφαση από την οποία μπορείς να κρατηθείς, είσαι αναγκασμένος να το κάνεις, ανεξάρτητα από το ότι μπορεί να μην σε κρατήσει και να πέσεις κάτω. Οι πρόσφυγες είναι αναγκασμένοι να κρατιούνται από τις προφάσεις που τους οδηγούν στο επόμενο λεπτό, αλλά δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι μετά από μια στιγμή θα βρεθεί άλλη πρόφαση για να κυλήσεις στο μεθεπόμενο λεπτό. Έτσι, λοιπόν, κάθε λεπτό είναι και το τελευταίο.
Αυτή η μάχη είναι άνιση και το ταξίδι μακρύ και ατελείωτο. Μερικές φορές είναι πολύ μακρύτερο από τη ζωή ενός πρόσφυγα, άλλοτε πάλι τα πρώτα βήματα ολοκληρώνονται και τα επόμενα δεν έρχονται ποτέ.
Είσαι πάντοτε ένας βάρβαρος, που ζει σε ένα γκέτο. Είναι πολύ δύσκολο. Το να περπατάς χιλιάδες χιλιόμετρα απαγορευμένων μονοπατιών και τκαι να περνάς τα συρματοπλέγματα των συνόρων, μόνο και μόνο για να βρεις ένα αβέβαιο άσυλο, δεν είναι εύκολο. Ένα ασαφές «ίσως», το οποίο είναι η μόνη πρόφαση για να σε βοηθήσει να υπομείνεις για μια ακόμη στιγμή ένα ακόμη μαρτύριο.
«Ίσως οι σκύλοι να μην καταλάβουν τη μυρωδιά μου και περάσω τα σύνορα. Ίσως η βάρκα να μην βουλιάξει από τα κύματα του ωκεανού. Ίσως η αστυνομία να μη με αναγνωρίσει μεταξύ των κανονικών επιβατών. Ίσως αυτός να είναι ο τελευταίος έλεγχος. Ίσως αυτός ο αστυνομικός να είναι καλύτερος από τον προηγούμενο και δε σφίξει υπερβολικά τις χειροπέδες μου. Ίσως να μη με απελάσουν και να με αφήσουν. Ίσως να δεχτούν την αίτηση μου για άσυλο…». Ίσως, ίσως, ίσως… Αλλά όταν έχεις έγχρωμη επιδερμίδα, όταν είστε 30 πρόσφυγες σε μια παλιά βάρκα που κανονικά είναι για 10 άτομα και όταν οι εγκληματίες και οι ηγεμόνες του πολέμου που κατέστρεψαν το σπίτι σου υποστηρίζονται από τη χώρα όπου εσύ ζητάς άσυλο, όλα συμβαίνουν. Η αστυνομία θα σε αναγνωρίσει, η βάρκα θα βουλιάξει στη μέση της νύχτας, στη μέση της θάλασσας, κι εσύ θα απελαθείς.
Η άφιξη στις χώρες της ΕΕ είναι στην αρχή λίγο ανάλαφρη και ωραία. Οι πρόσφυγες νομίζουν πως εδώ μπορούν να βρουν καταφύγιο. Αλλά σε μια στιγμή, αυτή η μακριά και ξεκούραστη ανάσα γίνεται βαθιά κατάθλιψη και ψυχολογικά προβλήματα στο εσωτερικό απομονωμένων καταυλισμών, πλοίων και κέντρων κράτησης. Αν υπάρχει κάποια στρατηγική, είναι τούτη: Να κρατήσεις την αναπνοή σου για άλλη μια στιγμή. Αλλά ακόμα κι αυτή η αναπνοή βγαίνει αγκομαχώντας. Χιλιάδες αστυνομικοί και συνοριοφύλακες με εκπαιδευμένα σκυλιά που εντοπίζουν πρόσφυγες, ναρκωτικά και…, ηλεκτροσόκ, όπλα, νόμοι και ανθρώπινα δικαιώματα της ΕΕ προσπαθούν να βρουν το αποτύπωμα του δαχτύλου του πρόσφυγα. (…)
Όλοι και όλες χάνουν την ταυτότητά τους και το πρόσωπό τους. Μοιάζουν διαφορετικοί, ίσως τρομακτικοί. Είναι πρόσφυγες. Είναι άνθρωποι. Άνθρωποι που δεν έχουν το δικαίωμα να εργαστούν, να ταξιδέψουν, να έχουν πολιτική και κοινωνική δραστηριότητα. Πρέπει να μείνουν εδώ για χρόνια και χρόνια. Χωρίς να γνωρίζουν τίποτα για το αύριο. Μπορείς να φανταστείς πώς περνάει ο χρόνος σου όταν δεν είσαι σε θέση να ξέρεις το παραμικρό για την επόμενη στιγμή; Ίσως μέσα στο επόμενο λεπτό να σε στείλουν πίσω, ίσως να είσαι εδώ για δύο ακόμα χρόνια… Σε μια κατάσταση σαν κι αυτή, τα πάντα είναι διαφορετικά και χάνουν τον κανονικό τους ρυθμό. (…) Είμαι ένας πρόσφυγας στην άκρη αυτής της σελίδας, ποιος ξέρει αν αύριο ή μεθαύριο θα με πετάξουν από τη γη…
