Ρεπορτάζ: Χρήστος Μαζάνης
Με κομμένη την ανάσα παρακολουθεί η υφήλιος την εξέλιξη των αρχαιολογικών ανασκαφών από την ΚΗ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων στον Τύμβο Καστά, στην Αμφίπολη.
Όσο παραμένει το μυστήριο για το ποιος/ποια ή ποιοι τελικά βρίσκονται θαμμένοι στον μακεδονικό τύμβο, οι απόψεις των αρχαιολόγων, ιστορικών αλλά και συγγραφέων -με βάση τα ιστορικά στοιχεία που διαθέτουν αλλά και τις έρευνες που έχουν κάνει- διίστανται.
Καθώς, μάλιστα, μέρα τη μέρα φουντώνουν τα σενάρια περί πιθανής ανακάλυψης του τάφου του Μ. Αλεξάνδρου, καλούνται .jpg)
να απαντήσουν και σε αυτό το ενδεχόμενο. Αν και οι απόψεις κάποιων θεωρούνται υπερβολικές και ανιστόρητες, η αντίστροφη μέτρηση για την είσοδο στον τάφο και την ταυτοποίηση των νεκρών έχει αρχίσει, με την υπεύθυνη αρχαιολόγο Κατερίνα Περιστέρη να είναι επιφυλακτική και να δηλώνει πως «η ανασκαφική έρευνα θα δείξει αν ο τάφος έχει συληθεί ή όχι, αλλά και τι βρίσκεται μέσα».
Από την πρώτη στιγμή το zougla.gr είχε μιλήσει με διακεριμένους αρχαιολόγους και ιστορικούς, της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού, οι οποίοι σε συνέντευξή τους είχαν εκφράσει τον εντυπωσιασμό τους από αυτήν τη σημαντική ανακάλυψη. Μεταξύ αυτών, ο Πέτρος Θέμελης, η Λιάνα Σουβαλτζή, ο Κυριάκος Σαββόπουλος, η Χάιδω Κουκούλη Χρυσανθάκη, ο Μιχάλης Τιβέριος, ο Χάρης Τζάλας, ο Νίκος Μέρτζος, ο Βασίλης Πετράκος, ο Νικόλαος Καλτσάς, η Αγγελική Κοτταρίδη, η Όλγα Σακαλή και ο Άδωνις Γεωργιάδης.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει και η συνέντευξη που παραχώρησε στο zougla.gr η αρχαιολόγος Πέπη Λαζαρίδου, κόρη του πρωτεργάτη των ανασκαφών της Αμφίπολης, Δημήτρη Λαζαρίδη, η οποία μίλησε για το έργο του πατέρα της αλλά και τη σημασία του τύμβου στην Αμφίπολη. Σημειώνεται ότι όλοι τους διαφώνησαν με την άποψη του Σαράντου Καργάκου, ο οποίος εμφανίστηκε πεπεισμένος πως στην Αμφίπολη βρίσκεται ο τάφος του Έλληνα στρατηλάτη.
Επίσης, από την ομάδα του αείμνηστου Δημήτρη Λαζαρίδη, η 
αρχαιολόγος Κατερίνα Ρωμιοπούλου, τη Δευτέρα σε δηλώσεις της στην ηλεκτρονική μας εφημερίδα, τάχθηκε με την άποψη της αρχαιολόγου του ΑΠΘ Στέλλας Δρούγου ότι «στον τάφο της Αμφίπολης δεν βρίσκεται ο Μέγας Αλέξανδρος».
Σε όλες αυτές τις απόψεις κλήθηκε να απαντήσει και ο υπουργός Πολιτισμού Κωνσταντίνος Τασούλας, ο οποίος σε συνέντευξή του στο zougla.gr ήταν σαφής. Όπως δήλωσε: «Αυτό το οποίο μπορεί κανείς υπεύθυνα να πει είναι ότι οι διαστάσεις του μνημείου και η καλλιτεχνική επιμέλεια του μνημείου μάς οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είμαστε μπροστά σε ένα σημαντικό εύρημα. Τα δεδομένα μάς επιτρέπουν να λέμε τι βρίσκουμε και όχι οι προγνώσεις μας. Είναι λάθος να κάνουμε προγνώσεις και να φουντώνουν τα σενάρια. Είναι λάθος να βιαζόμαστε. Δυστυχώς ή ευτυχώς, η αρχαιολογική έρευνα δεν συμβαδίζει με τη δική μας ανυπομονησία».
Τα νέα ευρήματα…
Όπως αναφέρει τη Δευτέρα σε σχετική ανακοίνωση το Yπουργείο Πολιτισμού, «συνεχίστηκε η αφαίρεση των λιθόπλινθων από τον τοίχο σφράγισης και αποκαλύφθηκε σχεδόν ολόκληρη η πρόσοψη του ταφικού μνημείου, που αποτελεί μία εξαιρετικά πρωτότυπη σύνθεση για την αντίστοιχη αρχιτεκτονική του τύπου του μακεδονικού τάφου, του τελευταίου τετάρτου του 4ου π.Χ. αιώνα».
» Η πρόσοψη έχει διάκοσμο που δεν διαφέρει από τους πλευρικούς τοίχους, με νωπογραφία που μιμείται τον ευρύτερο μαρμάρινο περίβολο. Το μέγιστο άνοιγμα ανάμεσα στις παραστάδες ανέρχεται στο 1,67μ. Η τυπολογία υποδεικνύει ότι δεν υπήρξαν θυρόφυλλα, αλλά πρόκειται για απλό άνοιγμα εισόδου.
» Επίσης, με τη συνέχιση της αφαίρεσης των χωμάτων, στο εσωτερικό του προθαλάμου, εμφανίστηκε κάτω από το μαρμάρινο ιωνικό επιστύλιο, ένθετη μαρμάρινη επένδυση, από ορθοστάτες, καθ όλο το μήκος των πλευρικών τοίχων. Σε απόσταση 6μ. από το άνοιγμα της εισόδου αποκαλύφθηκε το άνω μέρος μαρμάρινου διαφραγματικού τοίχου, ελλιπούς κατά τμήμα του αριστερού μέρους του. Πίσω από αυτόν διακρίνονται δύο ακόμη χώροι.
» Επί του διαφραγματικού τοίχου αποκαλύπτεται, επίσης, μαρμάρινο επιστύλιο με γείσο, όμοιο του αντίστοιχου του ιδίου περιβόλου. Φέρει διάκοσμο με οκτάφυλλους ανάγλυφους ρόδακες, στο ύψος του επιστυλίου των πλευρικών τοίχων.
» Επί του διαφραγματικού τοίχου αναμένεται να υπάρχει δεύτερη είσοδος που οδηγεί στο εσωτερικό του μνημείου. Τα χώματα του χώρου που δημιουργείται όπισθεν της θύρας, θα αφαιρεθούν στις επόμενες μέρες, εφόσον το επιτρέψουν οι εργασίες στερέωσης και συντήρησης στα σημεία, που έχουν αποκαλυφθεί».
Διαφέρουν οι απόψεις των αρχαιολόγων
Η Καλλιόπη Λημναίου-Παπακώστα, η Ελληνίδα αρχαιολόγος που -ύστερα από δεκατέσσερα χρόνια ερευνών και ανασκαφών στην Αλεξάνδρεια- ανακάλυψε ένα ελληνιστικό άγαλμα νεαρού άνδρα που φέρεται να απεικονίζει τον Μέγα Αλέξανδρο, σε συνέντευξή της στο zougla.gr, μίλησε μεταξύ άλλων για τη σπουδαιότητα του τύμβου της Αμφίπολης αλλά και για τα σενάρια που ακούγονται τελευταία περί πιθανής ανακάλυψης του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Για την ιστορία, το γλυπτό, ύψους 80 εκατοστών, που έφερε στο φως η κα Παπακώστα στις 4 Μαΐου του 2009, θεωρείται από τα ωραιότερα που έχουν βρεθεί στην Αλεξάνδρεια. Εντοπίστηκε σε βάθος 8 μέτρων στους κήπους Σαλαλάτ, κατά τη διάρκεια των ανασκαφών που γίνονταν από το Ελληνικό Ινστιτούτο Έρευνας Αλεξανδρινού Πολιτισμού.
Το άγαλμα, που αποτελεί αριστούργημα της ελληνιστικής γλυπτικής, θεωρείται ότι ανήκει στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. και πιθανόν να προέρχεται από τη Σχολή του Λυσίππου, του σημαντικότερου γλύπτη των πορτρέτων του Μ. Αλεξάνδρου. Είναι χωρίς χέρια και τα πόδια σώζονται έως τα γόνατα. Το κεφάλι και ο κορμός είναι σε πολύ καλή κατάσταση. Στα σγουρά μαλλιά του ο νεαρός άνδρας έχει ταινία και μακριές παραγναθίδες (φαβορίτες) στις παρειές. Εξαιρετική είναι η πλαστικότητα του σώματος και η ποιότητα του λευκού μαρμάρου στο οποίο έχει φιλοτεχνηθεί. Σήμερα βρίσκεται σε περίοπτη θέση στο Εθνικό Μουσείο της Αλεξάνδρειας.
Σύμφωνα με την κα Λημναίου-Παπακώστα, οι έρευνες θα συνεχιστούν διότι υπάρχουν ενδείξεις ότι κάτι σπουδαίο κρύβεται στους κήπους του Σαλαλάτ.
«Όσον αφορά στο άγαλμα το οποίο βρέθηκε, η γνώμη μου είναι ότι απεικονίζει τον Αλέξανδρο σε μια πρώιμη και μοναδική μορφή. Έχω χρονολογήσει το άγαλμα στην αρχή της ελληνιστικής εποχής, τέλος του 4ου αιώνα, οπότε πιστεύω ότι είναι η μορφή του πολύ κοντά στην πραγματική μορφή του Αλέξανδρου. Ένα τέτοιο άγαλμα, το οποίο είναι μοναδικής τέχνης, πιστεύω ότι έχει γίνει και από έναν σπουδαίο γλύπτη. Για να υπάρχει στον χώρο αυτό, σίγουρα κοσμούσε έναν χώρο δημόσιο και ίσως και τον χώρο των ανακτόρων. Αυτό δίνει ελπίδες ότι, αν συνεχιστεί κανονικά η ανασκαφή, μπορεί να έρθουν στο φως πολλά ευρήματα που να μας δίνουν πληροφορίες και να καταλάβουμε τι ήταν ο χώρος αυτός στην αρχαία Αλεξάνδρεια. Οι ενδείξεις πιστεύω ότι είναι πολύ θετικές. Σήμερα είναι το πάρκο της Αλεξάνδρειας, αλλά και στην αρχαία Αλεξάνδρεια ήταν το πάρκο των ανακτόρων. Επειδή βρίσκομαι στο βασιλικό τετράγωνο, το πιθανότερο είναι να είναι το πάρκο των ανακτόρων των Πτολεμαίων. Και αυτό είναι σπουδαίο» αναφέρει.
Για τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου
Στο ερώτημα για το πού μπορεί να βρίσκεται ο τάφος του Έλληνα στρατηλάτη, η διακεκριμένη αρχαιολόγος είναι κάθετη. «Πιστεύω ότι ο τάφος του Μ. Αλεξάνδρου βρίσκεται στην Αίγυπτο. Όλοι οι αρχαίοι συγγραφείς και οι γραπτές πηγές που έχουμε συμφωνούν ότι ο τάφος του Αλέξανδρου ήταν στην Αλεξάνδρεια, ενώ ήταν επισκέψιμος τον 3ο αιώνα μ.Χ. Δηλαδή για 6 αιώνες μετά τον θάνατό του ήταν στην Αλεξάνδρεια και ήταν επισκέψιμος. Τον έβλεπαν. Είχε λατρεία, είχε ιερατείο. Δεν νομίζω κανείς να το αμφισβητεί αυτό. Από εκεί και πέρα χάνονται τα ίχνη του, αλλά αυτό δεν σημαίνει τίποτα. Ο τάφος ήταν στην Αλεξάνδρεια. Ο Αλέξανδρος ετάφη εκεί» τονίζει χαρακτηριστικά.
Ποιος είναι θαμμένος στον τύμβο της Αμφίπολης;
Συνεχίζοντας η κα Λημναίου-Παπακώστα προσθέτει: «Αν στον τάφο της Αμφίπολης είχε ταφεί ο Αλέξανδρος, δεν θα είχαμε όλους αυτούς τους αιώνες μια πληροφορία; Κάποιος αρχαίος συγγραφέας δεν θα ήξερε κάτι; Δεν νομίζω ότι είναι δυνατόν ένα τόσο μεγαλοπρεπές μνημείο να έχει μέσα έναν τέτοιον νεκρό και να κρατήθηκε μυστικό όλους αυτούς τους αιώνες».
«Οι Σφίγγες είναι ελληνικού τύπου»
Ερωτηθείσα για την άποψη κάποιων αρχαιολόγων οι οποίοι θεωρούν πως οι Σφίγγες στην πρόσοψη του τάφου είναι ανατολικού τύπου, η ίδια διαφωνεί λέγοντας πως «οι Σφίγγες που υπάρχουν εκεί είναι ο τύπος που συναντάται στην Ελλάδα. Δεν είναι ο αιγυπτιακός τύπος. Οι Σφίγγες είναι ελληνικές. Το ότι δεν υπάρχουν Σφίγγες στους μακεδονικούς τάφους μέχρι τώρα, αυτό είναι ένας προβληματισμός. Πολύ σύντομα θα λυθούν αυτές οι απορίες».
«Πιο πιθανό να βρίσκεται ο Κάσσανδρος στον τύμβο Καστά»
Στη συνέντευξή της εκφράζει μεταξύ άλλων και τη δική της άποψη για το μυστικό του τάφου της Αμφίπολης. Η ίδια δεν θεωρεί τόσο πιθανό να βρίσκονται στον τύμβο Καστά η Ρωξάνη και ο γιος του Μ. Αλεξάνδρου, αλλά τονίζει πως είναι πολύ νωρίς ακόμα για υποθέσεις. Όπως αναφέρει: «Ουδείς μπορεί να είναι βέβαιος για κάτι. Πιο πιθανό, θα πίστευα ότι μέσα στον τάφο βρίσκεται ο ίδιος ο Κάσσανδρος, γιατί ήταν φιλόδοξος, μεγαλομανής και μισούσε την οικογένεια του Αλέξανδρου. Θα ήθελε, λοιπόν, να δείξει ότι είναι σπουδαιότερος βασιλιάς ακόμα και από τον Αλέξανδρο. Έτσι, έφτιαξε έναν σπουδαίο τάφο, τόσο μεγαλοπρεπή, για να δείξει ακριβώς αυτό. Ότι αυτός ήταν ακόμα πιο σπουδαίος βασιλιάς. Αυτό το θεωρώ μια πιθανότητα. Αλλά υποθέσεις κάνουμε. Άλλωστε, στη Βεργίνα ο τάφος του πρίγκιπα (Αλέξανδρος 4ος) υπάρχει. Είναι ένα παιδί θαμμένο εκεί. Και το μοναδικό παιδί εκείνη την εποχή είναι ο Αλέξανδρος ο 4ος».
Η συνέντευξη της κας Λημναίου στο zougla.gr:
