Συνέντευξη στην Άντζελα Πεΐτση
Σύγκληση ακόμα και του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ώστε να αντιμετωπιστεί η προσφυγική κρίση, προτείνει ο Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, πρώην Πρύτανης, Ηλίας Κουσκουβέλης, σε αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στο zougla.gr. Χαρακτηριστικά επισημαίνει: «πρέπει να υπάρξει η μέγιστη κινητοποίηση και η συστηματική προβολή του ζητήματος μέσα από τα διπλωματικά κανάλια, με υπέρτατο όπλο την προσπάθεια να συγκληθεί το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να συζητηθεί το θέμα. Πρόκειται για μία τεράστια ανθρωπιστική κρίση την οποία δεν μπορεί η χώρα μας να αντιμετωπίσει μόνη της και η νομική βάση για μία τέτοια κίνηση υπάρχει».
Ταυτόχρονα τονίζει: «Φυσικά μπορούν να γίνουν και άλλα πράγματα, όπως να ασκηθεί πίεση στην Τουρκία για να εφαρμόσει τα συμφωνηθέντα ή, ακόμη, το μπλοκάρισμα των κοινοτικών διαδικασιών στο εσωτερικό της ΕΕ – μία κίνηση η οποία, είναι αλήθεια, δεν είναι εύκολο να υλοποιηθεί λόγω της δεινής οικονομικής θέσης της χώρας μας».
Απαντώντας σε σχετική ερώτηση για τη σύγκληση του Συμβουλίου Πολιτικών Αρχηγών πριν τη Σύνοδο Κορυφής για το προσφυγικό, επεσήμανε: «Για να έχει αποτέλεσμα μία τέτοια συνάντηση θα πρέπει πρώτα να διατυπωθεί ξεκάθαρα η πολιτική της χώρας μας».
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη.
Ερ. Διπλωματικό «φάουλ» ή όχι η απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης να προχωρήσει σε ανάκληση της Ελληνίδας Πρέσβεως μας στη Βιέννη, κ. Χρυσούλας Αλειφέρη; Πως ερμηνεύετε αυτή την κίνηση; Ποιες οι πιθανές επιπτώσεις από την κίνηση αυτή;
Απ. Κατά την άποψή μου έπρεπε να εκφρασθεί η δυσαρέσκεια για την μη τήρηση των συμφωνηθέντων της τελευταίας Συνόδου Κορυφής. Επελέγη η ανάκληση της Πρέσβεως. Πρόκειται για μία ήπια μορφή διαμαρτυρίας, η οποία δηλοποιεί την δυσαρέσκεια ενός κράτους προς ένα άλλο, ενώ, ταυτοχρόνως, επιτρέπει είτε την αποκλιμάκωση στην περίπτωση διευθέτησης του ζητήματος είτε την κλιμάκωση με την υιοθέτηση και άλλων μέτρων. Δεν θα έλεγα ότι υπάρχουν επιπτώσεις, καθώς τα κανάλια επικοινωνίας, άμεσα ή έμμεσα, παραμένουν ανοιχτά.
Ερ. Ο Επίτροπος Μετανάστευσης, Δημήτρης Αβραμόπουλος, μετά τη Σύνοδο των Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών της Ε.Ε. δήλωσε πως «η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ακόμα δέκα μέρες για να πετύχει τη μείωση των προσφυγικών ροών από την Τουρκία, διαφορετικά υπάρχει ο κίνδυνος να καταρρεύσει όλο το σύστημα» αναφερόμενος στη Συνθήκη Σένγκεν.
Απ. Η αναφορά εκτιμώ πως έγινε για το σύστημα της Συνθήκης Σένγκεν. Όντως, στην πράξη έχουν παραβιασθεί πολλαπλώς και το γράμμα και το πνεύμα της Συνθήκης, όπως επίσης και δεκάδες άλλες διατάξεις του Κοινοτικού Δικαίου για την ελεύθερη μετακίνηση προσώπων και του Διεθνούς Δικαίου για τους πρόσφυγες. Το ζήτημα είναι ουσίας, αλλά και συμβολικό, ως προς την ικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να διατηρήσει τις «κατακτήσεις» που πέτυχε στον τομέα της υπερεθνικής συνεργασίας και ολοκλήρωσης μεταξύ των κρατών. Είναι επίσης ζήτημα διεθνούς κύρους, διότι η ΕΕ είναι μία οντότητα, ένας χώρος δικαίου, στον οποίο γίνονται σεβαστοί οι κανόνες δικαίου τηρούνται τα συμφωνηθέντα.
Ερ. Ποια είναι η άποψή σας, για τη γενικότερη στάση της Τουρκίας απέναντι στην πρωτοφανή έξαρση του προσφυγικού φαινομένου; Ποια τα λάθη της; Κρύβεται κάποια σκοπιμότητα πίσω από την όλη στάση της;
Απ. Η Τουρκία εξαρχής παίζει ένα πολιτικό «παιχνίδι» με τους πρόσφυγες. Αφού δεν μπόρεσε να χρησιμοποιήσει τους πρόσφυγες στα νότια σύνορά της για να δημιουργήσει την περίφημη ουδέτερη ζώνη και να αποτρέψει τον έλεγχο της περιοχής από τους Κούρδους τής Συρίας, αποφάσισε να τους χρησιμοποιήσει για να πιέσει τους Ευρωπαίους, δημιουργώντας ταυτοχρόνως προβλήματα στην Ελλάδα. Είναι απορίας άξιο γιατί, π.χ,, δεν υπάρχουν πρόσφυγες οι οποίοι να προσπαθούν να περάσουν μέσω των χερσαίων συνόρων Ελλάδας ή Βουλγαρίας, στα σύνορα της οποίας, σημειωτέον, δεν υπάρχει φράχτης.
Προφανώς, κάποιος τους σταματάει. Και είναι απορίας άξιο το πώς ένα αστυνομοκρατούμενο κράτος δεν μπορεί να συλλάβει τους διακινητές, να σταματήσει την πώληση ελαττωματικών σωσιβίων, κλπ., και οι άνθρωποι να πνίγονται. Η Τουρκία πήρε από την ΕΕ μία συμφωνία την οποία δεν εφαρμόζει και σε μεγάλο βαθμό δεν θα το κάνει ούτε στο μέλλον, αφού, κατά την άποψή μου, ο τελικός της σκοπός είναι να χρησιμοποιεί και το προσφυγικό για την προώθηση των σκοπών της στη Συρία. Η συμπεριφορά της και στην περίπτωση μη τήρησης των συμφωνηθέντων στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, δείχνει τις προθέσεις της.
Ερ. Ελλοχεύει ο κίνδυνος του κλεισίματος των συνόρων σε πολλές χώρες της Ε.Ε. από την απίστευτη ροή προσφύγων;
Απ. Είναι προφανές. Ήδη τα σύνορα έχουν de facto κλείσει και τα πάντα εξαρτώνται από τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στη Γερμανία. Αν η Καγκελάριος αμφισβητηθεί περισσότερο στο εσωτερικό του κόμματός ή καταγράψει εκλογικές αποτυχίες, θα αναγκασθεί να αλλάξει πολιτική και τότε θα κλείσει και η χώρα που είναι ο κύριος τελικός προορισμός των προσφύγων.
Ερ. Ειδικά για τη χώρα μας, το προσφυγικό πλέον είναι εκτός ελέγχου. Το γεγονός αυτό απεικονίζεται και από τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στη Βόρεια Ελλάδα με πρώτη τη Θεσσαλονίκη. Ποια μέτρα έπρεπε να εφαρμόσει η ελληνική κυβέρνηση και σε ποιες ενέργειες να προχωρήσει; Κρίνετε πως υπήρξε πολιτική και επιχειρησιακή αδυναμία της Ελληνικής Κυβέρνησης να ανταποκριθεί άμεσα, να περιορίσει ή να προλάβει την έξαρση;
Απ. Δεν υπάρχει τρόπος να σταματήσει κανείς ανθρώπους στη θάλασσα, εκτός αν διαπράξει εγκλήματα, κάτι που εμείς οι Έλληνες δεν έχουμε κάνει ποτέ. Εκείνο που απομένει είναι στο εσωτερικό να υπάρξει η απαραίτητη προετοιμασία και ένας ορθολογικός σχεδιασμός που να λαμβάνει υπόψη τη νέα πραγματικότητα. Τα πιο σημαντικά πράγματα στη διαχείριση μίας κρίσης είναι η ψυχραιμία και η προετοιμασία για το χειρότερο πιθανό ενδεχόμενο, πράγματα που φαίνεται να μην έχουμε.
Στο εξωτερικό όμως, κυρίως, πρέπει να υπάρξει η μέγιστη κινητοποίηση και η συστηματική προβολή του ζητήματος μέσα από τα διπλωματικά κανάλια, με υπέρτατο όπλο την προσπάθεια να συγκληθεί το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για να συζητηθεί το θέμα. Πρόκειται για μία τεράστια ανθρωπιστική κρίση την οποία δεν μπορεί η χώρα μας να αντιμετωπίσει μόνη της και η νομική βάση για μία τέτοια κίνηση υπάρχει. Φυσικά μπορούν να γίνουν και άλλα πράγματα, όπως να ασκηθεί πίεση στην Τουρκία για να εφαρμόσει τα συμφωνηθέντα ή, ακόμη, το μπλοκάρισμα των κοινοτικών διαδικασιών στο εσωτερικό της ΕΕ – μία κίνηση η οποία, είναι αλήθεια, δεν είναι εύκολο να υλοποιηθεί λόγω της δεινής οικονομικής θέσης της χώρας μας.
Ερ. Πριν τη Σύνοδο Κορυφής για το προσφυγικό, αποφασίστηκε να συγκληθεί το Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών για το φλέγον θέμα. Πως κρίνετε αυτή την ενέργεια; Τι μπορεί να προλάβει η Ελλάδα;
Απ. Είναι θετικό τα κόμματα να συζητούν και να εξετάζουν από κοινού τα μεγάλα ζητήματα του τόπου. Ωστόσο, για να έχει αποτέλεσμα μία τέτοια συνάντηση θα πρέπει πρώτα να διατυπωθεί ξεκάθαρα η πολιτική της χώρας μας, για να έρθουν τα υπόλοιπα κόμματα να την βελτιώσουν (τυχόν) και να την στηρίξουν, εφόσον συμφωνούν. Πάντα υπάρχουν πράγματα που μπορούμε να προλάβουμε ή να κάνουμε, αρκεί να υπάρξει συνεννόηση και κυρίως συνέργεια.
Ερ. Σε ποιες χώρες θα έπρεπε να υπάρχουν ήδη hotspots ώστε να υπάρχει να μην υπάρξει αυτή η έξαρση στο προσφυγικό; Η Ελλάδα σε επίπεδο δημιουργίας hotspots τι θα έπρεπε να κάνει;
Απ. Τα λεγόμενα hotspots είναι στάσεις διοικητικής καταγραφής και προσωρινής αναμονής. Δεν είναι κέντρα φιλοξενίας. Χάρη στη συμβολή των Ενόπλων Δυνάμεων τα hotspots ολοκληρώθηκαν στην Ελλάδα. Ανταποκριθήκαμε στη συγκεκριμένη υποχρέωση. Τώρα πια όμως φαίνεται πως βρισκόμαστε στο επόμενο στάδιο. Πλέον, καθώς δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς μέλει γενέσθαι, θα πρέπει, σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, να προετοιμάσουμε κέντρα φιλοξενίας, ώστε να σταματήσει τουλάχιστον η ταλαιπωρία αυτών των ανθρώπων. Διότι το δράμα που ζουν δεν φαίνεται να τελειώνει γρήγορα!
* Ο Ηλίας Κουσκουβέλης (t: @kouskouvelis) είναι Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, πρώην Πρύτανης, κάτοχος της Έδρας ΓΕΕΘΑ στις Στρατηγικές Σπουδές ‘Θουκυδίδης’. Οι απόψεις που εκφράζονται είναι προσωπικές.
