Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Εδώ που φτάσαμε, μετά την πρωτοφανή καιρική βόμβα που δέχτηκε η χώρα μας, και με την κυβέρνηση να μην χάνει ευκαιρία να τονίζει την Κλιματική Κρίση και να ετοιμάζει νέα πράσινα χαράτσια στους πολίτες, ήρθε η στιγμή, έστω αργοπορημένα, να δούμε κατά πόσο κάποιες πρακτικές δεκαετιών όχι μόνο αν αποδίδουν, αλλά και αν επιβαρύνουν το κλίμα.
Ως γνωστόν, η Ελλάδα εφαρμόζει τεχνικές τροποποίησης καιρού μέσω του ΕΛ.Γ.Α για -όπως αναφέρει- «Προστασία από χαλάζι».
Συγκεκριμένα, η προστασία από χαλάζι του ΕΛ.Γ.Α γίνεται με δυο τρόπους: Επίγεια μέσα (αντιχαλαζικά δίχτυα) και εναέρια μέσα.
Επίγεια Μέσα. Ο ΕΛ.Γ.Α. επιχορηγεί το αντιχαλαζικό δίχτυ σε ποσοστό μέχρι και 60%, ως μέσο προστασίας των καλλιεργειών από το Χαλάζι σε συγκεκριμένες περιοχές και καλλιέργειες.
Εναέρια Μέσα με Αεροπλάνα Σποράς Των Χαλαζοφόρων Νεφών. Το Εθνικό Πρόγραμμα Χαλαζικής Προστασίας εφαρμόζεται σε δύο περιοχές της Βόρειας και Κεντρικής Ελλάδας, συνολικής έκτασης 5.197.000 στρεμμάτων. Η Περιοχή Μακεδονίας σε τμήματα των περιφερειακών ενοτήτων Ημαθίας, Πέλλας, Κιλκίς, Θεσσαλονίκης και Πιερίας καλύπτει έκταση 2.741.000 στρεμμάτων και η Περιοχή Κεντρικής Ελλάδας (κυρίως Θεσσαλία) σε τμήματα των περιφερειακών ενοτήτων Λάρισας, Τρικάλων, Καρδίτσας και Φθιώτιδας έκταση 2.456.000 στρεμμάτων.
Το πρόγραμμα εφαρμόζεται τη χρονική περίοδο από 20 Μαρτίου έως 30 Σεπτεμβρίου κάθε έτους.
Σε ό,τι αφορά στα εναέρια μέσα, μια πρακτική που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του ‘80 και συνεχίζεται πιο εντατικά μέχρι σήμερα, ο ΕΛ.Γ.Α συνεργάζεται με την εταιρεία 3Δ Α.Ε. η οποία σύμφωνα με τον επίσημο ιστότοπό της, «είναι ελληνική ιδιωτική εταιρεία που ιδρύθηκε το 1976 στη Θεσσαλονίκη. Η εταιρεία παρέχει υπηρεσίες και εφαρμογές προσαρμοσμένες στις ανάγκες του πελάτη που καλύπτουν όλες τις σημαντικές σύγχρονες δραστηριότητες στην Ελλάδα και το εξωτερικό και από το 1981 συμμετέχει ενεργά σε διάφορα προγράμματα τροποποίησης καιρού».
Ωστόσο αυτή η συνεργασία που κατά καιρούς έχει επικριθεί τόσο από αγρότες, κτηνοτρόφους και περιβαλλοντικούς ακτιβιστές, γεννά πολλά ερωτήματα σε πολλά σκέλη: Οικονομικό, αποτελεσματικότητας, περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, κλιματικής επιβάρυνσης.
Ας τα δούμε ξεχωριστά.
Οικονομικό
Με μια πρόχειρη ματιά στο Διαύγεια (δεν ψάξαμε όλο το οικονομικό έτος 2023 που εξάλλου ακόμα δεν έχει τελειώσει) βλέπουμε ότι μόνο για φέτος, τα κονδύλια που ήδη δαπανήθηκαν ξεπερνούν το 1,5 εκατομμύριο ευρώ για υλικό σποράς νεφών (ιωδιούχος άργυρος) αλλά και καύσιμα και μίσθωση της εταιρείας, για τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο, Μάιο μόνο.
Τα ερωτήματα που τίθενται εδώ είναι τα εξής:
Έχουν εξαντληθεί οι δυνατότητες χρήσης της επίγειας αντιχαλαζικής προστασίας στις εν λόγω περιοχές ή με ευκολία καταφεύγει ο οργανισμός στην εναέρια;
Υπάρχει μελέτη που να αποδεικνύει ότι οι καταστροφές από χαλαζόπτωση θα γίνονταν σίγουρα αν δεν πετούσαν τα αεροπλάνα και ποιο θα ήταν το κόστος αποζημίωσης συγκριτικά με το κόστος πτήσεων;
Δόθηκαν ΚΑΙ αποζημιώσεις στις περιοχές που έλαβε χώρα η εναέρια αντιχαλαζική προστασία επειδή κάποιες καλλιέργειες τελικά δεν γλύτωσαν από το χαλάζι;
Αποτελεσματικότητα
Οι γνώμες για την αποτελεσματικότητα της εναέριας αντιχαλαζικής προστασίας διίστανται. Ειδικά στις ΗΠΑ, που η πρακτική αυτή με τη σπορά νεφών εφαρμόζεται πολλά περισσότερα χρόνια πριν από μας, τώρα νέες τεχνολογίες που χρησιμοποιούν Εναέριο Ηλεκτροστατικό Σύστημα Τροποποίησης Καιρού, προκειμένου να διαφημίσουν την νέα αυτή μέθοδο, τονίζουν ότι «είναι πιο φιλική προς το περιβάλλον» εφόσον δεν χρησιμοποιείται ο ιωδιούχος άργυρος, αλλά και έχει μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Με λίγα λόγια, εμμέσως πλην σαφώς, παραδέχονται για καθαρά δικούς τους διαφημιστικούς λόγους, ότι το θέμα «αποτελεσματικότητας» δεν είναι επιβεβαιωμένο. Και πώς θα μπορούσε εξάλλου, αφού μια περιοχή που δέχθηκε τροποποίηση καιρού δεν ξέρουμε τι συνέπειες θα είχε αν αυτή δεν γινόταν. Τα αποτελέσματα θα ήταν καλύτερα ή χειρότερα;
Περιβαλλοντικό
Πάνω από τέσσερις δεκαετίες γίνεται σπορά νεφών στις συγκεκριμένες περιοχές και δεν μπορούμε να βρούμε ούτε μια μελέτη που να έχει τουλάχιστον αναρτηθεί δημόσια για το ποιες είναι οι επιπτώσεις της σποράς του υλικού (ιωδιούχος άργυρος) στο περιβάλλον.
Τι γίνεται με τον υδροφόρο ορίζοντα, το ph εδάφους, την ποιότητα νερού και ακόμα, αν οι συνεχείς ψεκασμοί επηρεάζουν και τις ίδιες τις τροφές μας, εκτός από τα λιπάσματα και φυτοφάρμακα.
Όλες αυτές οι περιοχές είναι κυρίως αγροτικές, ωστόσο επηρεάζεται και ο κτηνοτροφικός τομέας, ενώ σύμφωνα με καταγγελίες κτηνοτρόφων, η Τροποποίηση Καιρού δεν σταματά στην αντιχαλαζική προστασία, αλλά διαχειρίζεται και τις βροχοπτώσεις.
Συγκεκριμένα, από αυτοψία που έκανα προσωπικά πριν μια δεκαετία στο Διάσελλο, ένα κτηνοτροφικό χωρίο στα ορεινά των Τρικάλων, οι κτηνοτρόφοι ανέφεραν ότι υποφέρουν από ανομβρία. Μου κατήγγειλαν ότι κάθε φορά που βλέπουν σύννεφα να μαζεύονται κι ετοιμάζεται να βρέξει, “έρχονται τα αεροπλανάκια του ΕΛ.Γ.Α και ψεκάζουν”. Τα νέφη φεύγουν προς Λάρισα, όπως είπαν, για να ποτιστούν οι αγροί. Τα δικά τους νερά λιμνάζουν και βρομίζουν, με αποτέλεσμα τα ζώα που πίνουν από αυτά να παθαίνουν διάφορες ασθένειες. Με λίγα λόγια, γίνεται τροποποίηση καιρού όχι για το χαλάζι μόνο, αλλά και για το ποιος στην περιοχή θα έχει νερό και ποιος όχι.
Κλίμα
Κι εδώ τίθενται τα ακόμα πιο σοβαρά ερωτήματα. Ένα κλίμα, ή μικροκλίμα, όταν χειραγωγείται σε μόνιμη πλέον βάση και θεωρείται ως δεδομένο ότι έτσι πρέπει να γίνεται, πόσο αυτό δεν επηρεάζεται μακροπρόθεσμα σε μια σχέση δράση-αντίδραση;
Γιατί αυτή η πρακτική δεν αναφέρεται στις «ανθρωπογενής παρεμβάσεις» αφού είναι ξεκάθαρα μια τέτοια, πιο πολύ κι από την χρήση σακούλας ή καλαμάκι καφέ;
Που είναι οι μελέτες ότι είναι αυτή η μέθοδος είναι ασφαλής; Ο ΟΗΕ, γενικότερα για τη Γεωμηχανική μικρού σκέλους όπως είναι η μέθοδος τροποποίησης καιρού με σπορά νεφών, απαιτεί μελέτες ότι αυτή δεν επιφέρει βλάβη στο περιβάλλον και το κλίμα. Κι εμείς την εφαρμόζουμε, άνευ μελετών, άνευ αποδείξεων.
Θα δοθούν ποτέ απαντήσεις;
Όπως βλέπουμε, τα ερωτήματα είναι πλέον πολλά και πληθαίνουν οι φωνές που αμφισβητούν τις εν λόγω πρακτικές, που κοστίζουν, δεν ξέρουμε αν αποδίδουν πραγματικά, αν θα ήταν καλύτερα να εξαντληθούν οι δυνατότητες επίγειας προστασίας ή να δίνονται αποζημιώσεις στις πληγείσες περιοχές, αν το κλίμα και το περιβάλλον τελικά επιβαρύνεται και, όλο αυτό μετά, γυρίζει μπούμερανγκ εναντίον μας.
Στην πολύπαθη Ελλάδα, καιρός είναι οι πολίτες εκτός από οδηγίες, ανακοινώσεις για τις υποχρεώσεις τους, νέα χαράτσια κι ενοχοποίηση ότι φταίνε για όλα, να έχουν δικαίωμα στις αποφάσεις, αλλά ΚΑΙ στις απαντήσεις των ερωτημάτων τους.
