“Οι Καρυάτιδες περιπλέκουν το μυστήριο”

Ρεπορτάζ: Xρήστος Μαζάνης 

Δέος στους αρχαιολόγους της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού προκαλούν οι δύο Καρυάτιδες, από θασίτικο μάρμαρο, που αποκαλύφθηκαν κατά τη διάρκεια των ανασκαφών στον λόφο Καστά της Αμφίπολης, ο οποίος κρύβει ακόμη πολλά μυστικά…

Μετά τις Σφίγγες,- που για πολλούς αρχαιολόγους, ερευνητές αλλά και ιστορικούς- τροφοδοτούσαν τα πιθανά σενάρια για το ποιος/ποια ή ποιοι είναι θαμμένοι στον τύμβο Καστά, οι Καρυάτιδες δημιουργούν τώρα έναν διαφορετικό προβληματισμό.

Ένας από τους κορυφαίους Ιταλούς αρχαιολόγους του Πανεπιστημίου του Παλέρμο, ο καθηγητής Νικόλα Μπονακάζα, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο zougla.gr αναφέρεται μεταξύ άλλων στη σπουδαιότητα του ταφικού μνημείου στην Αμφίπολη και στη σημασία των Καρυάτιδων και των Σφιγγών, ενώ απαντά και για τα σενάρια περί πιθανής ανακάλυψης του τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Από τον Αχιλλέα Αντριάνι στον Νικόλα Μπονακάζα

Για την ιστορία, το 1999, ο Ιταλός αρχαιολόγος Αχιλλέα Αντριάνι, έπειτα από χρόνια ερευνών και ανασκαφών, είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου βρίσκεται στο Ρωμαϊκό Νεκροταφείο της Αλεξάνδρειας. Ωστόσο, έφυγε από τη ζωή προτού προλάβει να το ανακοινώσει. Τη θεωρία αυτή αναπτύσσει αργότερα σε βιβλίο του ένας από τους μαθητές του, ο καθηγητής Νικόλα Μπονακάζα, επικεφαλής τότε του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου του Πανεπιστημίου του Παλέρμο στη Σικελία.

Oι έρευνες για τον τάφο του Μ. Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια

Στο βιβλίο του, ο Ν. Μπονακάζα σημειώνει ότι ο τάφος -μακεδονικού ρυθμού- είναι κατασκευασμένος από τεράστια κομμάτια χρυσού και ροζ αλάβαστρου, και ότι η μορφή του συμπίπτει με τις αρχαίες περιγραφές. Ο Ιταλός καθηγητής υποστηρίζει ότι, ενώ ορισμένοι από τους στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου επιθυμούσαν την ταφή του στη Μακεδονία, ο Πτολεμαίος οδήγησε τη νεκρική πομπή στην Αλεξάνδρεια. Όπως έγραφε ο Αχιλλέα Αντριάνι, ο τάφος -που περιείχε μία χρυσή σαρκοφάγο- ανακαλύφθηκε το 1907, αλλά ουδείς είχε αντιληφθεί τη σημασία αυτής της αρχαιολογικής ανακάλυψης. Βρίσκεται ακριβώς στο σωστό σημείο, σημείωνε ο Αντριάνι, καθώς το Ρωμαϊκό Νεκροταφείο κτίστηκε εκεί όπου βρισκόταν ο βασιλικός περίβολος του Πτολεμαίου, στη συμβολή δύο κεντρικών οδών της αρχαίας Αλεξάνδρειας.

Για τη σημασία του ταφικού μνημείου της Αμφίπολης

Ο Ιταλός αρχαιολόγος ερωτηθείς για τη σημασία των ευρημάτων στον λόφο Καστά αναφέρει: «Το λιοντάρι της Αμφίπολης, το οποίο, όπως αποδείχθηκε, βρισκόταν στην κορυφή του τύμβου, είναι σίγουρα ένα σύμβολο εξουσίας όχι μόνο στρατιωτικής αλλά και πολιτικής της εποχής εκείνης».

«Άλλο, βέβαια, οι Σφίγγες και άλλο το λιοντάρι. Είναι τελείως διαφορετικά πράγματα. Οι Σφίγγες φυλούν κάποιον που έχει πεθάνει και έχει τιμηθεί. Στον τύμβο Καστά, λοιπόν, αν έχουμε έναν νεκρό, σίγουρα θα είναι κάποιο μεγάλο πρόσωπο της εποχής. Όμως, σας ξεκαθαρίζω πως δεν πρόκειται για τον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Παρακολουθώ τι γίνεται στην Ελλάδα με τα σενάρια, αλλά να είστε σίγουροι πως εκεί δεν είναι ο τάφος του Έλληνα Στρατηλάτη. Είναι αδύνατον με βάση τα δεδομένα που έχουμε. Ο Αλέξανδρος τάφηκε στην Αλεξάνδρεια κι εκεί αναζητεί όλος ο κόσμος τον τάφο του» προσθέτει.

«Δεν είναι τάφος για ένα άτομο»

Σύμφωνα με τις απόψεις κάποιων Ελλήνων αρχαιολόγων, στον τάφο της Αμφίπολης πιθανόν να βρίσκονται η Ρωξάνη ή ο Αλέξανδρος ο 4ος, ακόμα και στρατηγοί, όπως ο Νέαρχος.

Σε αυτά τα σενάρια ο Νικόλα Μπονακάζα απαντά λέγοντας πως «ο τάφος είναι τόσο μεγάλος, που για μένα είναι απίθανο να είναι ένας τάφος για ένα άτομο. Πιστεύω πως είναι ένα κενοτάφιο, όχι απαραίτητα στρατιωτικό. Είναι πολύ πιθανό να έχει φτιαχτεί και για πολιτικά πρόσωπα της εποχής. Δύσκολο να βρίσκεται εκεί ο βασιλιάς Αλέξανδρος, διότι ο βασιλιάς δεν μπορεί να ταφεί με άλλους. Μπορεί να βρίσκονται μέσα στρατηγοί της εποχής αλλά και στρατιώτες. Όχι όμως άτομα της βασιλικής οικογένειας. Είναι πολύ δύσκολο να βρίσκονται εκεί. Η πρωτεύουσα ήταν η Πέλλα. Δεν ήταν η Αμφίπολη».

Οι Καρυάτιδες μπλέκουν πολύ τα πράγματα

Όσον αφορά στις Καρυάτιδες που βρέθηκαν στο εσωτερικό του τάφου υποστηρίζει: «Εδώ είναι το περίεργο, γιατί την περίοδο εκείνη αρχίζουν να γεννιούνται τα “μείγματα”. Μείγματα μεταξύ της θρησκείας και της ιστορίας της εξουσίας. Υπάρχει ένα σύστημα διασύνδεσης ανάμεσα στα γεγονότα, γι’ αυτό έχουμε εκεί και τις Σφίγγες αλλά και τις Καρυάτιδες. Δεν είναι απίθανο να βρουν κι άλλα στοιχεία διαφορετικών εποχών. Οι Καρυάτιδες, όμως, δεν ανήκουν στην πολιτική παράδοση της εποχής, αλλά ούτε και στην παράδοση της βασιλικής αυλής. Άρα, είμαστε πολύ μακριά από την ιστορία του Μ. Αλεξάνδρου».

«Αυτή η ανακάλυψη ανήκει στους Έλληνες αρχαιολόγους»

Ερωτηθείς και για την άποψη του ευρωβουλευτή Μανώλη Γλέζου, ο οποίος ανέφερε ότι «αν θέλουμε μια Ευρώπη του πολιτισμού, πρέπει να υποστηρίξουμε αυτό το εξαιρετικής σημασίας μνημείο. Μπορεί το συγκεκριμένο να βρίσκεται στην Ελλάδα, ωστόσο με το ίδιο πάθος θα μιλούσα και για κάθε μνημείο ανάλογης σημασίας που θα βρισκόταν στην Ιταλία, την Ισπανία ή οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη», ο Ιταλός αρχαιολόγος δηλώνει: «Μπορούμε να βοηθήσουμε τους Έλληνες αρχαιολόγους με στοιχεία και σημειώσεις, αλλά η ανακάλυψη τους ανήκει. Πρέπει να δουλέψουν, πάντως, με πολλή προσοχή».

O παραποτάμιος τύμβος και ο Γάλλος περιηγητής Esprit Marie Cousinéry

Σε απόσταση περί το ένα χιλιόμετρο από τη σημερινή Αμφίπολη βρίσκεται η θέση Καστά όπου ανασκάπτεται ο τύμβος. Η γεωμορφολογία της περιοχής έχει αλλάξει ωστόσο ριζικά από την αρχαιότητα λόγω της διαφοροποίησης της κοίτης του Στρυμόνα και της αποξήρανσης της λίμνης Κερκινίτιδας. Οι αρχαίες πηγές μιλούν όμως για τα ωραία αγκυροβόλια αυτής της λίμνης, η οποία συνδεόταν με το ποτάμι. Ένα ποτάμι πλωτό, που παρείχε τη δυνατότητα στα πλοία να φθάνουν ως την Αμφίπολη. Όσο για τον τύμβο με τον Λέοντα -σύμφωνα πάντα με συγκεκριμένες αρχαίες πηγές- βρισκόταν ακριβώς μπροστά στη λίμνη.

Την εποχή που κατασκευάστηκε το ταφικό μνημείο, ανάμεσα στα 325-300 π.Χ. -δηλαδή περί τα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ.- ο Στρυμόνας ήταν πλωτός και είχε έκταση που μπορούσε να συγκριθεί με αυτή του Νείλου στην Αίγυπτο. Άλλωστε μέρος του μακεδονικού στόλου απέπλευσε για την εκστρατεία στην Ασία από την Αμφίπολη.

Σύμφωνα με τον Γάλλο περιηγητή Esprit Marie Cousinéry,ο Τύμβος Καστά το 1831 ήταν πλάι στα νερά του ποταμού Στρυμόνα.

Στην παρακάτω φωτογραφία φαίνεται μία ζωγραφική αποτύπωση του 1831 από τον Γάλλο περιηγητή της εποχής Esprit Marie Cousinéry. 

Σύμφωνα μάλιστα με αρχαία αναφορά, ο Νέαρχος από την Κρήτη και κάτοικος της Αμφίπολης ήταν γιος του Ανδρότιμου.

Ακούστε ένα μικρό απόσπασμα από τη συνέντευξη του Ιταλού αρχαιολόγου:
(η συνομιλία έγινε στα Ιταλικά)

H μετάφραση:

N.Bonacasa: Το λιοντάρι είναι σίγουρα μια εικόνα και πολιτικής εξουσίας εκτός από ιστορικής. Tο λιοντάρι είναι ένα πράγμα. Οι Σφίγγες είναι ένα άλλο πράγμα. Οι Σφίγγες φυλούν κάποιον που έχει πεθάνει και έχει τιμηθεί. Εδώ θα έχουμε τον νεκρό αν έχουμε ένα σπουδαίο πρόσωπο. Εγώ σας ξεκαθαρίζω για σιγουριά δικιά σας και δικιά μου πως είναι άχρηστο να σκέφτεστε για τον Μέγα Αλέξανδρο.

N.Bonacasa:Και στρατιώτες, αλλά όχι άτομα της βασιλικής αυλής, το παιδί του Μ. Αλεξάνδρου, η Ρωξάνη, τα παιδιά εκείνων που ανήκαν στη βασιλική αυλή είναι πολύ δύσκολο να βρίσκονται εκεί. Κι αυτό γιατί η πρωτεύουσα ήταν η Πέλλα, δεν ήταν η Αμφίπολη. Επίσης για τις Σφίγγες βλέπω κάτι σπουδαίο, κάτι εντυπωσιακό αλλά όχι κάτι που να σχετίζεται με τον Μέγα Αλέξανδρο.

Διαβάστε επίσης:

Τα μυστικά των Καρυάτιδων, Πρώτη καταχώρηση: Δευτέρα, 8 Σεπτεμβρίου 2014, 13:20

Διαβάστε όλες τις ειδήσεις για τις ανασκαφές στην Αμφίπολη