Οι άγνωστες ιστορίες της Αμφίπολης

Ρεπορτάζ: Xρήστος Μαζάνης 

Καθώς οι μέρες μετρούν αντίστροφα πια για την αποκάλυψη του καλά κρυμμένου μυστικού του τάφου της Αμφίπολης, τα στόματα των υπευθύνων της ανασκαφής παραμένουν ερμητικά κλειστά.

Οι ανασκαφές από την ΚΗ’ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων συνεχίζονται με την αφαίρεση χωμάτων από τον προθάλαμο, στον χώρο πίσω από τον τοίχο των Σφιγγών, αλλά και με τη θωράκιση του ταφικού μνημείου και του αμέσως περιβάλλοντος χώρου, για να αποφευχθούν επιπτώσεις από τις όποιες καιρικές συνθήκες.

Μετά και τα σενάρια για το ποιος/ποια ή ποιοι μπορεί να βρίσκονται μέσα στον αρχαίο τύμβο αλλά και περί συλημένου ή ασύλητου ταφικού μνημείου, η υπεύθυνη αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη συνεχίζει να κρατά χαμηλούς τόνους περιμένοντας να δείξουν τα ευρήματα και μόνο τι υπάρχει εκεί και όχι οι υποθέσεις.

Αν και οι πληροφορίες που παρουσιάζουν διακεκριμένοι αρχαιολόγοι οι οποίοι σκάβουν ακόμα και στην Αλεξάνδρεια σχετικά με το ποιος μπορεί να είναι θαμμένος στον τάφο συγκλίνουν, οι ειδικοί τονίζουν ότι στην αρχαιολογία «τίποτε δεν είναι απίθανο». Εξαιρετικό ενδιαφέρον όμως έχει και η ιστορία των ανασκαφών στον λόφο Καστά από την εποχή του αρχαιολόγου Δημήτρη Λαζαρίδη μέχρι και σήμερα. Αρχαϊκοί και γεωμετρικοί τάφοι που αποκαλύφθηκαν εκεί οδήγησαν πολλούς αρχαιολόγους στο συμπέρασμα πως ο τόπος γύρω από τον λόφο Καστά είναι ένα μεγάλο νεκροταφείο.

Ο αρχαιοφύλακας Αλέξανδρος Κοχλιαρίδης υπήρξε επί 30 χρόνια στενός συνεργάτης του πρωτοπόρου αρχαιολόγου Δημήτρη Λαζαρίδη στις ανασκαφές της Αμφίπολης.

Επίσης, δίπλα στον Δ. Λαζαρίδη δούλεψαν διακεκριμένοι αρχαιολόγοι, όπως η Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, η Ελένη Τρακοσοπούλου, η Σταυρούλα Σαμαρτζίδου, η Ευτέρπη Μαρκή και η Αλεξάνδρα Χριστοπούλου.

Όπως αναφέρει σε συνέντευξή του στο zougla.gr ο πρώην αρχαιοφύλακας, «o Δ. Λαζαρίδης έβλεπε τον λόφο Καστά και έλεγε ότι είναι διαφορετικός, ότι είναι ένας μεγάλος τεχνικός τύμβος που πιθανόν καλύπτει ένα ταφικό οικοδόμημα, διαφορετικό από τους άλλους τύμβους που υπάρχουν στην περιοχή. Αν δεν τον είχε βρει ο θάνατος, είμαι σίγουρος ότι θα τον είχε ξεσκεπάσει».

Για την ιστορία, το 1964, ο Δημήτρης Λαζαρίδης κάνει την πρώτη τομή στον λόφο Καστά και εντοπίζει την περίμετρο του ταφικού περιβόλου. Αποκαλύπτει, τότε, 41 μέτρα της περιμέτρου.

Όπως αφηγείται ο κ. Κοχλιαρίδης, «εκείνα τα χρόνια, οι ανασκαφές ήταν δύσκολες, γίνονταν με τον κασμά και το φτυάρι, και δεν υπήρχαν μηχανήματα, ούτε πολλά λεφτά. Ύστερα από δύο-τρεις μέρες, μία ξαφνική βροχή γέμισε με χώμα το σημείο που είχαν σκάψει. Το 1965 δεν το βάζει κάτω και ξεκινά εκ νέου την ανασκαφή στο ίδιο σημείο και αποκαλύπτει πλέον κομμάτι της περιβόλου. Το 1965 είχε κάνει και κάποιες τομές μαζί με την αρχαιολόγο Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη και τοποθέτησαν τον οικισμό στην εποχή Χαλκού-Σιδήρου. Το 1971 συνεχίζει στο ίδιο σημείο και τοπογραφεί την περίμετρό του. Τη βγάζει 487 μέτρα. Στη συνέχεια σκέφτεται να ανέβει στην κορυφή του λόφου και να αφαιρέσει τα χώματα, γιατί δεν ήθελε να χαλάσει τη μορφή του τύμβου. Και πίστευε ότι κατεβαίνοντας από πάνω ίσως συναντούσε τον τάφο. Όσο σκάβαμε λοιπόν, βρίσκαμε τάφους αρχαϊκούς».

Οι ανασκαφές σταμάτησαν για άγνωστο λόγο μετά τον θάνατο του Λαζαρίδη

«Αυτές ήταν ανασκαφές της αρχαιολογικής εταιρείας. Βέβαια, βοηθούσε λίγο και το υπουργείο, όπως και η Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας» συνεχίζει ο πρώην αρχαιοφύλακας. «Το 1984, ο Δημήτρης Λαζαρίδης αρρώστησε και, δυστυχώς, ήρθε ο πρόωρος θάνατός του. Το όνειρό του να συνεχίσει την ανασκαφή στον λόφο Καστά έμεινε ανεκπλήρωτο. Κάποια στιγμή ασχολήθηκε η κα Κουκούλη. Είχαμε κάνει κάποιες ενέργειες να ξεκινήσουμε πάλι το σκάψιμο του τύμβου. Είχαν έρθει και από το Πανεπιστήμιο Πατρών για να κάνουν έρευνα. Δεν ξέρω για ποιο λόγο δεν συνέχισε η μελέτη τους» αναφέρει. Σύμφωνα με τον κ. Κοχλιαρίδη, ο Λαζαρίδης πίστευε ότι στον λόφο Καστά πιθανόν να ήταν θαμμένος ο μικρός Αλέξανδρος μαζί με τη μητέρα του, τη Ρωξάνη. Όσον αφορά στον τάφο του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πίστευε ότι βρισκόταν στην Αλεξάνδρεια. Άλλωστε, και η Πέπη Λαζαρίδου, κόρη του Δημήτρη Λαζαρίδη, σε συνέντευξή της στο zougla.gr έχει υποστηρίξει το ίδιο.

«Μετά τον εμφύλιο οργίαζε η αρχαιοκαπηλία»

Ο πρώην αρχαιοφύλακας θυμάται ότι «ο τόπος ήταν ακαλλιέργητος από το 1927. Όταν άρχισαν λοιπόν να καλλιεργούν τα χωράφια, έβρισκαν διάφορα αρχαία αντικείμενα. Όλα αρχικά τα μάζευαν σε ένα σχολείο. Αργότερα ήρθαν οι αρχαιολογικές υπηρεσίες και τα πήραν». «Μετά τον εμφύλιο γινόταν χαμός εδώ πέρα. Ανεξέλεγκτα όλα. Δεν μπορούσε να ελέγξει κανείς τους αρχαιοκάπηλους» τονίζει χαρακτηριστικά.

«Όσο θυμάμαι εγώ, ο τύμβος δεν έχει πειραχτεί»

«Ο τύμβος πιστεύω ότι δεν έχει πειραχτεί καθόλου, τουλάχιστον για όσα χρόνια τον θυμάμαι εγώ. Οι αρχαιοκάπηλοι δεν τολμούσαν να πάνε εκεί διότι ήταν πολύ μεγάλος και σε εμφανές σημείο, και θα τους έβλεπαν. Το 1965 που άρχιζε να κάνει τη δεύτερη τομή ο Λαζαρίδης, είχαμε περπατήσει όλον τον λόφο γύρω-γύρω. Δεν υπήρχαν ενδείξεις αρχαιοκαπηλίας» αναφέρει.

«Τώρα αν έχει γίνει κάτι τα παλαιότερα χρόνια δεν μπορώ να το ξέρω» σημειώνει ο κ. Κοχλιαρίδης αναφερόμενος στα όσα ακούγονται περί σύλησης του τάφου της Αμφίπολης.

Ακούστε τη συνέντευξή του στο zougla.gr:

Η σημασία των αρχαϊκών τάφων του λόφου Καστά

Ο Παναγιώτης Τζανετάκης, συντηρητής έργων τέχνης, δούλεψε στο πλευρό του Δημήτρη Λαζαρίδη από το 1974 έως το 1984. Όπως θυμάται, «ο Λαζαρίδης έσκαβε στην περίμετρο, αλλά παράλληλα και στο επάνω μέρος του λόφου Καστά, όπου βγάζαμε τους αρχαϊκούς τάφους από την ανατολική πλευρά. Σκάβαμε σε βάθος δύο μέτρων. Μάλιστα, έχει βρεθεί ψηφιδωτό δάπεδο στο σημείο που σκάβαμε, το οποίο είχε αποκολληθεί από παλαιότερους συντηρητές. Τα ευρήματα αυτά βρίσκονται σήμερα στην Αμφίπολη. Όσον αφορά στις τομές που κάναμε, με την πάροδο του χρόνου καλύφθηκαν. Η αρχαϊκή εποχή με τη χρονολογία του τάφου της Αμφίπολης έχει κάποιες εκατοντάδες χρόνια διαφορά, οπότε οι ειδικοί θα πρέπει να δουν αν (τα ευρήματα) σχετίζονται ή όχι. Άνοιγα, καθάριζα τους τάφους που βρίσκαμε και στη συνέχεια τα ευρήματα με πολλή προσοχή μεταφέρονταν στο μουσείο. Οι τάφοι ήταν πλούσιοι, όπως και τα ευρήματα».

Aκούστε τι αναφέρει στο zougla.gr:

«Όλη η περιοχή ήταν ένα νεκροταφείο»

Η αρχαιολόγος Σταυρούλα Σαμαρτζίδου ήταν περισσότερο από 10 χρόνια στην ομάδα του Δημήτρη Λαζαρίδη. Το μεγαλύτερο μέρος της θητείας της έσκαβε στην Αμφίπολη. Η ίδια σε συνέντευξή της αναφέρει: «Άρχισα να πηγαίνω στην Αμφίπολη μετά το 1976. Ήμουν στις ανασκαφές όταν βρίσκαμε τους τάφους στον λόφο Καστά. Είχα σκάψει κάποιους των γεωμετρικών χρόνων και κάποιους των αρχαϊκών, κυρίως κιβωτιόσχημους τάφους. Αυτό δείχνει ότι όλη η περιοχή ήταν ένα νεκροταφείο. Η βασική ανασκαφή μου, πάντως, ήταν στο τοίχος της Αμφίπολης, δηλαδή από τη δεύτερη πύλη, κοντά στον Στρυμόνα, μέχρι την πύλη της γέφυρας και τη γέφυρα την ίδια. Ο Λαζαρίδης για τον λόφο Καστά πίστευε ότι υπάρχει ένα μεγάλο ταφικό μνημείο και προσπαθούσε με τα λίγα μέσα που διέθετε τότε να το βρει, αλλά έπεφτε σε άλλους τάφους και προχωρούσε με αργό ρυθμό».

Ακούστε τι αναφέρει στο zougla.gr:

Η σημασία της γεωφυσικής διασκόπησης του τάφου για το έργο των αρχαιολόγων

Ο αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Γεωπληροφορικής και Τοπογραφίας του ΤΕΙ Σερρών Κωνσταντίνος Παπαθεοδώρου, στενός συνεργάτης της υπεύθυνης αρχαιολόγου Κατερίνας Περιστέρη, μιλώντας στο zougla.gr, εξηγεί τη σημασία της μεθόδου σκαναρίσματος ενός λόφου ταφής με γεωραντάρ G.P.R για το αρχαιολογικό έργο.

Ο ίδιος διέψευσε, πάντως, ότι έχει δώσει στη δημοσιότητα στοιχεία για τον τύμβο Καστά, ενώ επεσήμανε πως τις δηλώσεις για τα ευρήματα στον τάφο της Αμφίπολης τις κάνει μόνο η κα Περιστέρη. 

Ακούστε τι αναφέρει στο zougla.gr:

Tι έχουν υποστηρίξει διακεκριμένοι αρχαιολόγοι στο zougla.gr

Από την πρώτη στιγμή η ηλεκτρονική μας εφημερίδα είχε μιλήσει με διακεκριμένους αρχαιολόγους και ιστορικούς, της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού, οι οποίοι σε συνέντευξή τους είχαν εκφράσει  τον εντυπωσιασμό τους από αυτήν τη σημαντική ανακάλυψη. Μεταξύ αυτών, ο Πέτρος Θέμελης, η Λιάνα Σουβαλτζή, ο Κυριάκος Σαββόπουλος, η Χάιδω Κουκούλη-Χρυσανθάκη, ο Μιχάλης Τιβέριος, ο Χάρης Τζάλας, ο Νίκος Μέρτζος, ο Βασίλης Πετράκος, ο Νικόλαος Καλτσάς, η Αγγελική Κοτταρίδη, η Όλγα Σακαλή, ο Άδωνις Γεωργιάδης, η Κατερίνα Ρωμιοπούλου και η  Καλλιόπη Λημναίου-Παπακώστα.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει και η συνέντευξη που παραχώρησε στο zougla.gr η αρχαιολόγος Πέπη Λαζαρίδου, κόρη του πρωτεργάτη των ανασκαφών της Αμφίπολης, Δημήτρη Λαζαρίδη, η οποία μίλησε για το έργο του πατέρα της αλλά και τη σημασία του τύμβου στην Αμφίπολη. 

Δείτε στο παρακάτω βίντεο τον λόφο Καστά από ψηλά

Διαβάστε όλες τις ειδήσεις για τις ανασκαφές στην Αμφίπολη