Μια αγωνίστρια της Αριστεράς, μια από τις σημαντικότερες μορφές της αντιδικτατορικής δράσης, έφυγε από τη ζωή. Ο λόγος για την Έλλη Παππά, η οποία «έσβησε» τα ξημερώματα, σε ηλικία 89 ετών.
Η κηδεία της Έλλης Παππά θα είναι πολιτική και θα γίνει στο Γ΄ Νεκροταφείο. Η αγωνίστρια Έλλη θα ταφεί δίπλα στον σύντροφο της ζωής της, Νίκο Μπελογιάννη.
Η Έλλη Ιωαννίδη της ιστορίας, η Έλλη Παππά, δημοσιογράφος και συγγραφέας, η μαχήτρια της Αριστεράς, αντιπροσωπεύει έναν ολόκληρο κόσμο που «βούτηξε βαθιά στα νερά» του 20ου αιώνα.
Αποχαιρέτησε τον αιώνα της, για να συναντήσει τον 21ο με την ίδια κριτική συγκροτημένη σκέψη που την χαρακτήριζε και την διαφοροποιούσε από πολλούς της γενιάς της. Στόχος της, όπως η ίδια έλεγε, «η κάθαρση της μαρξιστικής σκέψης από τις σταλινικές στρεβλώσεις».
Πραγματοποίησε μελέτες για την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, όπως «Ο Πλάτωνας στην εποχή μας» και η «Σπουδή στο θέμα της Ελευθερίας – Η έννοια της ελευθερίας στον προσωκρατικό υλισμό», και μελέτες για τον μαρξισμό και τον λενινισμό, όπως ο «Μύθος και ιδεολογία στη ρωσική επανάσταση -οδοιπορικό από το ρωσικό αγροτικό λαϊκισμό στο λαϊκισμό του Στάλιν» και «Ο Λένιν χωρίς λογοκρισία και εκτός μαυσωλείου».
Οι μαρτυρίες της σε χειρόγραφα από τη φυλακή, διηγήματα και θεατρικά που επίσης έγραψε έγκλειστη στις φυλακές Αβέρωφ πάνω από μια δεκαετία, δημοσιευμένα και αδημοσίευτα άρθρα της στον παράνομο Τύπο του ΚΚΕ, στις εφημερίδες και στα περιοδικά της μεταπολίτευσης όπου εργάστηκε, αναδεικνύουν το ανήσυχο πνεύμα της.
Ο μύθος της προσωπικής της ιστορίας ξεκίνησε από πολύ νωρίς. Γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1920. Μεγάλωσε στον Πειραιά, τελείωσε το Γυμνάσιο της Κοκκινιάς, σπούδασε φιλοσοφία και νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και στην Γαλλική Ακαδημία της Αθήνας.
«Γεννήθηκα στην Σμύρνη, παραμονή της καταστροφής, πέμπτο παιδί, αθέλητο και παραπεταμένο», γράφει αυτοβιογραφούμενη. «Η μάνα μου αρνήθηκε να με θρέψει», δήλωσε. «Δεν ήμουν παιδί, ήμουν άλλο πράμα και με πέταξε. Επέζησα χάρη στη μεγαλύτερη αδελφή της μητέρας μου. Η καταστροφή έφερε την οικογένεια στον Πειραιά.
Την υγεία μου την ανέλαβε η θάλασσα του Πειραιά και την αγωγή μου τα αλητάκια του Πειραιά. Όλα έδειχναν ότι η προλεταριακή μου συνείδηση ήταν εξασφαλισμένη. Τότε μπήκαν στη ζωή μου τα μεγαλύτερα παιδιά της οικογένειας, ο Γιώργος, που έγινε ασυρματιστής, και ο «άγγελος της ζωής μου», η Διδώ (Σωτηρίου), που ζούσε με την πλούσια αντιδραστική θεία, αδελφή του πατέρα μας. Από τη σκληρή δουλειά του ο Γιώργος, από μια έμφυτη συνείδηση η Διδώ, από κοντά κι η μάνα μας, είχαν γίνει και οι τρεις κομμουνιστές».
Η Έλλη Παππά ήταν ήδη από τα γυμνασιακά της χρόνια οργανωμένη σε αντιδικτατορική ομάδα και μετά, στην κατοχή, προσχώρησε στο ΕΑΜ και στο Κ.Κ.Ε.
Διέτρεξε όλo τον εμφύλιο και έως τη σύλληψή της, το 1950, δούλεψε για τα παράνομα έντυπα, σε στενή συνεργασία με διαπρεπείς αριστερούς διανοούμενους και κυρίως, στους παράνομους μηχανισμούς του Κ.Κ.Ε.
Καταδικάστηκε κι εκείνη σε θάνατο, στη δίκη Μπελογιάννη, αλλά η ποινή της δεν εκτελέστηκε, γιατί ο γιος που απέκτησε από τον Νίκο Μπελογιάννη, και που είχε στο μεταξύ γεννηθεί στη φυλακή, ήταν μόλις επτά μηνών.
«Απελευθέρωση, Δεκεμβριανά, προσπάθειες ανασυγκρότησης της Αριστεράς και της Δημοκρατίας, οι πρώτες εκλογές, ο ερχομός του Μπελογιάννη και του μεγάλου έρωτα», έγραψε η ίδια.
Αποφυλακίστηκε από τις φυλακές Αβέρωφ το 1963, δούλεψε στη σύνταξη της «Δημοκρατικής Αλλαγής» και σε τέσσερα χρόνια η απριλιανή χούντα την εξόρισε στη Γυάρο. Αποφυλακίστηκε σε ενάμιση χρόνο, γιατί είχε αρρωστήσει σοβαρά. Η Σοβιετική Ένωση την προσκαλεί να τη φιλοξενήσει με τον γιο της, αλλά η ίδια αρνείται γιατί είχε διαφωνήσει με την εισβολή των τανκς στην, τότε, Τσεχοσλοβακία.
Μέχρι την πτώση της δικτατορίας δεν εργάστηκε σε εφημερίδες της εποχής, αλλά σε εγκυκλοπαίδειες και περιοδικά και αργότερα στην εφημερίδα «Μακεδονία», με ψευδώνυμο.
Στη μεταπολίτευση, η Έλλη Παππά συνοψίζει την επανασύνδεσή της με το ΚΚΕ, ως εξής: «Η επανένωση της Αριστεράς ξεκίνησε με καλούς οιωνούς και είχε οικτρό τέλος. Απεχώρησα από το ΚΚΕ, πράγμα που και η ηγεσία του επιθυμούσε».
Επαγγελματικά δούλεψε στις εφημερίδες «Έθνος», «Μακεδονία» και στο περιοδικό «Γυναίκα» έως το 1990, οπότε και αφιερώθηκε αποκλειστικά στο συγγραφικό της έργο. Τα τελευταία πολιτικά βιβλία της είναι «Αποχαιρετισμός στον αιώνα μου» (εκδόσεις Κέδρος) και «Μακιαβέλι ή Μαρξ» (εκδόσεις Άγρα), κυκλοφόρησαν το 2006. Το αρχείο της Έλλης Παππά φυλάσσεται στο Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α).
Μηνύματα από τον πολιτικό κόσμο για τη μεγάλη αγωνίστρια
“Αποχαιρετούμε μια αγωνίστρια της αντίστασης εναντίον όσων επιβουλεύονται την ελευθερία και την ανεξαρτησία του λαού, των αγώνων για την δημοκρατία, την δικαιοσύνη και την ισότητα των ανθρώπων”, αναφέρει ο πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου, σε δήλωσή του για τον θάνατο της Έλλης Παπά, προσθέτοντας ότι “ο αποχαιρετισμός μας όμως, δεν σημαίνει αποχωρισμό όσων δίδαξε με την ζωή και την δράση της από τα χρόνια της κατοχής έως την αυγή του 21ου αιώνα”.
“Η προσωπική της ιστορία, σημειώνει στη δήλωσή του ο πρωθυπουργός, ξεκίνησε στις αρχές του 20ού αιώνα.
‘Απελευθέρωση, Δεκεμβριανά, προσπάθειες ανασυγκρότησης της Αριστεράς και της Δημοκρατίας, οι πρώτες εκλογές, ο ερχομός του μεγάλου έρωτα, η καταδίκη σε θάνατο μαζί με τον Μπελογιάννη’, όπως έγραψε η ίδια, η αντιδικτατορική της δράση και οι αγώνες της για μια σύγχρονη δημοκρατική Αριστερά, αποτυπώνουν τις στιγμές μιας ζωής που ταυτίστηκε με την ηρωική και ταυτόχρονα επώδυνη μεταπολεμική ιστορία του ελληνικού λαού”.
Η Έλλη Παπά ήταν πνεύμα ανήσυχο, κριτικό και πάντα νεανικό, όπως φαίνεται και από το πλούσιο συγγραφικό έργο και τις μελέτες της, σημειώνει ο κ. Παπανδρέου, προσθέτοντας ότι η εκλιπούσα δεν δίστασε να ανοίξει νέους δρόμους, να αναζητά νέες ιδέες και να χαράζει τα δικά της φωτεινά μονοπάτια, παραμένοντας πιστή στις αρχές, στις αξίες και τις ιδέες της.
“Τίμησε την πατρίδα με την παρουσία και την διαδρομή της. Θα την τιμούμε πάντα”, καταλήγει ο πρωθυπουργός, εκφράζοντας παράλληλα θερμά συλλυπητήρια στους οικείους της Ελλης Παππά.
«Η Έλλη Παππά υπήρξε σύμβολο μιας εποχής δύσκολης για την Ελλάδα», τονίζει σε συλλυπητήριο μήνυμά του ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, ο οποίος πρόσθεσε:
«Θα τη θυμόμαστε για τους αγώνες της, για τη σκέψη της και για την ομορφιά της ψυχής της».
Εξάλλου, σε δήλωσή του ο Πρόεδρος της Βουλής, Φίλιππος Πετσάλνικος, σημειώνει:
«Η Βουλή των Ελλήνων αποτίνει ύστατο φόρο τιμής στην Έλλη Παππά. Μια σπουδαία Ελληνίδα που με τη ζωή και τη δράση της έγινε σύμβολο αντίστασης και αγώνα, αξιοπρέπειας και χειραφέτησης. Ασυμβίβαστη μαχητής της Αλήθειας, ύψωσε σθεναρά το ανάστημά της απέναντι σε όποιες δυνάμεις επιβουλεύτηκαν την ελευθερία και την ανεξαρτησία του λαού μας, δίνοντας πάντα το «παρών» στους μεγάλους αγώνες για δημοκρατία, δικαιοσύνη και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Έλλη Παππά ήταν μια δραστήρια γυναίκα της διανόησης, ένα πνεύμα ανήσυχο και κριτικό. Υποστήριξε με συνέπεια τα ανθρωπιστικά ιδεώδη, φωτίζοντας με την πένα της αλλά και με τη στάση της ζωής της το ρόλο που πρέπει να έχει ο πνευματικός άνθρωπος σε κάθε εποχή: να αντιστέκεται στη βία και την αυθαιρεσία κάθε εξουσίας, να υπερασπίζεται τα δίκαια των κατατρεγμένων, να εμπνέει τις κοινωνικές δυνάμεις που αγωνιούν και προσπαθούν για ένα καλύτερο σήμερα κι ένα ελπιδοφόρο αύριο.
Προσωπικά είχα την τύχη να γνωρίσω το πάθος, το δυναμισμό και την πίστη της στις προοδευτικές αξίες για ελευθερία, δημοκρατία και σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όταν κατά τη δεκαετία του ’80 κάλυπτε το εκπαιδευτικό ρεπορτάζ και εγώ διατελούσα Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Ως Πρόεδρος της Βουλής εκφράζω τα θερμά συλλυπητήριά μου στους οικείους της».
Η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα δήλωσε:
«Εκφράζω στη οικογένεια της Έλλης Παππά τα θερμά μου συλλυπητήρια για το θάνατο της παλαίμαχης αγωνίστριας της ΕΑΜικής Αντίστασης και πνευματικού ανθρώπου. Θα μείνει στη μνήμη πολλών γενεών ιδιαίτερα η στάση της στις ιστορικές δίκες του Νίκου Μπελογιάννη και των άλλων στελεχών του ΚΚΕ, ως στάση διαπαιδαγώγησης και σταθερής προσήλωσης στην πάλη για να ξημερώσουν και στον τόπο μας καλύτερες μέρες».
Ο Πρόεδρος της ΚΟ του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας υπογράμμισε:
«Η Έλλη Παππά, η συντρόφισσα, η συγγραφέας, η δημοσιογράφος δεν είναι πια μαζί μας. Με χρόνια φυλακής, με πλούσιο συγγραφικό έργο αλλά και με μια στάση ζωής στην οποία όλοι υποκλινόμαστε, πάει να ανταμώσει το Νίκο Μπελογιάννη. Η Έλλη Παππά, η ηρωίδα, είναι πλέον σύμβολο αυταπάρνησης, σύμβολο αγώνα. Η μνήμη, η ζωή και το έργο της, είναι περιουσία και παράδειγμα για όλους τους αριστερούς, για όλους τους Έλληνες».
Ανακοίνωση για το θάνατο της Έλλης Παππά εξέδωσε και η Κεντρική Πολιτική Επιτροπή του Συνασπισμού.
Η κηδεία της θα είναι πολιτική και θα γίνει στο Γ΄ Νεκροταφείο, όπου εκεί και θα ταφεί, δίπλα στον σύντροφο της ζωής της, Νίκο Μπελογιάννη.
Η οικογένειά της ζήτησε αντί στεφάνων τα χρήματα να κατατεθούν για την ενίσχυση των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ).
