Επένδυση σε “μαύρο χρυσό”

Ρεπορτάζ: Σωτήρης Σκουλούδης

Την εμμονή στη συντήρηση του περιβαλλοντικού εγκλήματος που συντελείται εδώ και πολλές δεκαετίες στη Δυτική Μακεδονία ακολουθούν… παραδοσιακά όλες οι κυβερνήσεις της χώρας και η κατάσταση με βάση τον υπάρχον σχεδιασμό αναμένεται να αλλάξει ούτε τις προσεχείς δεκαετίες. Ο λόγος φυσικά για τη λειτουργία μεγάλων λιγνιτικών μονάδων και ορυχείων, προκειμένου να καλυφθεί ένα σημαντικό μέρος των αναγκών της χώρας για ηλεκτροδότηση, με έναν τρόπο όμως, που εν έτει 2016, είναι εκτός από αναχρονιστικός και περιορισμένα αποδοτικός, επικίνδυνος για τους κατοίκους και περιβαλλοντικά επιζήμιος.

​Η Ελλάδα όχι απλά αρνείται να ακολουθήσει την εξέλιξη, αλλά επενδύει ακόμη και σήμερα δισεκατομμύρια ευρώ για την κατασκευή νέων λιγνιτικών μονάδων
Κι ενώ οι τεχνολογίες ηλεκτροδότησης έχουν εξελιχθεί σε τεράστιο βαθμό τα τελευταία χρόνια και οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας, όπως οι ανανεώσιμες πηγές, θα μπορούσαν να αποτελέσουν λύση για την κάλυψη των αναγκών του πληθυσμού, οι αρχές της χώρας όχι απλά αρνούνται να ακολουθήσουν την εξέλιξη, αλλά συνεχίζουν να ακολουθούν το ίδιο μοντέλο, επενδύοντας ακόμη και σήμερα δισεκατομμύρια ευρώ για την κατασκευή νέων λιγνιτικών μονάδων (1,5 δις ευρώ θα στοιχίσει ο σταθμός Πτολεμαΐδα 5)!

Οι συνέπειες της λειτουργίας των λιγνιτικών μονάδων στην ευρύτερη περιοχή γίνονται φανερές ακόμα και για τον απλό επισκέπτη. Αρκεί να συνομιλήσει κάποιος με κατοίκους, οι οποίοι υπό το φόβο της ανεργίας, που καλπάζει στη Δυτική Μακεδονία (πρώτη σε ποσοστά περιφέρεια της χώρας), ανέχονται έως και επιθυμούν τη λειτουργία των μονάδων, αν και αναγνωρίζουν ότι η ύπαρξη τους καταστρέφει τον τόπο τους και την υγεία τους. 

​Χιλιάδες πρόωροι θάνατοι και τεράστια προβλήματα στη δημόσια υγεία προκαλούνται από τη λειτουργία των λιγνιτικών μονάδωνΕνδεικτική είναι η δημοσίευση της πρόσφατης έκθεσης περιβαλλοντικών οργανώσεων με τίτλο «Το σκοτεινό σύννεφο της Ευρώπης: Πώς οι χώρες που καίνε κάρβουνο αρρωσταίνουν τους γείτονές τους», που αναλύει τις επιπτώσεις στην υγεία από την ατμοσφαιρική ρύπανση που προκαλούν όλοι οι ατμοηλεκτρικοί σταθμοί. Η ανάλυση αποκαλύπτει ότι το 2013, οι εκπομπές αυτών των σταθμών ήταν υπεύθυνες για παραπάνω από 22.900 πρόωρους θανάτους, δεκάδες χιλιάδες περιπτώσεις ασθενειών από καρδιαγγειακά νοσήματα έως βρογχίτιδα και έως €62,3 δις σε δαπάνες υγείας.

Ειδικά για την Ελλάδα η έκθεση αποκαλύπτει ότι ο μεγαλύτερος λιγνιτικός ΑΗΣ της Ελλάδας (Αγ. Δημήτριος) είναι από τους πιο ρυπογόνους στην Ευρώπη. Βρίσκεται στη 13η θέση σε εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και στην 18η θέση όσον αφορά τις επιπτώσεις του στη δημόσια υγεία εντός και εκτός συνόρων, καθώς εκτιμάται ότι η λειτουργία του είναι υπεύθυνη για 270 πρόωρους θανάτους, 160 περιστατικά βρογχίτιδας, 280 εισαγωγές σε νοσοκομείο, 9,500 κρίσεις άσθματος σε παιδιά και €400 εκ σε δαπάνες υγείας κάθε χρόνο.

Όλοι οι λιγνιτικοί σταθμοί της χώρας είναι υπεύθυνοι για 550 πρόωρους θανάτους τον χρόνο εκ των οποίων οι 160 στην Ελλάδα και οι υπόλοιποι 390 σε γειτονικές χώρες του εξωτερικού.

Δείτε το χαρακτηριστικό μίνι ντοκιμαντέρ του WWF «Ζώντας και πεθαίνοντας με τον λιγνίτη»:

WWF Ελλάς: Μελέτες για τη μετάβαση σε ένα διαφορετικό ενεργειακό μοντέλο που θα δημιουργήσει περισσότερες θέσεις εργασίας και θα ανορθώσει την οικονομία της περιοχής
 
Όμως, υπάρχει άλλος δρόμος από τον λιγνιτικό μονόδρομο για την οικονομία της Δυτικής Μακεδονίας που δεκαετίες τώρα καίγεται για να ηλεκτροδοτείται όλη η χώρα. Αυτό δείχνουν οι δύο νέες μελέτες που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα το WWF Ελλάς με στόχο την υγιή οικονομική ανάπτυξη στη Δυτική Μακεδονία (κάντε κλικ επάνω για να τις διαβάσετε αναλυτικά):

1.«Οδικός Χάρτης Μετάβασης στη Μεταλιγνιτική Περίοδο για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας»

2. «Εναλλακτικές Λύσεις για την Τηλεθέρμανση στη Δ. Μακεδονία – Η περίπτωση της πόλης της Πτολεμαΐδας».

 Αναφέρει το WWF Ελλάς:
 
Όπως δείχνουν ξεκάθαρα οι μελέτες, υπάρχουν 12 βιώσιμες εναλλακτικές οικονομικές δραστηριότητες που βγάζουν από τον οικονομικό μαρασμό και το αδιέξοδο τις λιγνιτικές περιοχές και τις οδηγούν στη μετά τον λιγνίτη εποχή, ανοίγοντας ταυτόχρονα έναν νέο ενεργειακό δρόμο για ολόκληρη τη χώρα. Ταυτόχρονα, αποδεικνύουν ότι και χωρίς λιγνίτη μπορεί να διασφαλιστεί η παροχή τηλεθέρμανσης στις πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας.

Οι δύο νέες μελέτες του WWF Ελλάς επί της ουσίας απαντούν σε ένα θεμελιώδες ερώτημα που δεν αφορά μόνο την ενεργειακή «καρδιά» της Ελλάδας, αλλά όλους μας: από τη στιγμή που το τέλος του λιγνίτη αποδεδειγμένα πλησιάζει, ποια θα είναι η αυριανή μέρα για την οικονομία της Δυτικής Μακεδονίας που δεκαετίες τώρα στηρίζεται σε αυτόν και πώς θα δρομολογηθεί μια πιο ήπια μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή;

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Με βάση τα πλέον πρόσφατα δεδομένα της ΕΛΣΤΑΤ, η πρώτη έκθεση δείχνει ότι η προγραμματισμένη απόσυρση περίπου 3.500 MW λιγνιτικών μονάδων που λειτουργούσαν στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας (ΠΔΜ) θα οδηγήσει σε απώλεια 6.128 θέσεων εργασίας και €1,14 δις τοπικού εισοδήματος σε μια περιφέρεια που είναι ήδη πρωταθλήτρια στην ανεργία.

Η επιμονή στην κατασκευή νέων λιγνιτικών μονάδων, όπως η Πτολεμαΐδα V και Μελίτη II, όμως δεν λύνει το πρόβλημα, αφού μπορούν να υποκαταστήσουν μόλις το 30% των απωλειών, παρά το γεγονός ότι για την κατασκευή τους θα απαιτηθούν επενδύσεις της τάξης των €2,5 δις.

Οδικός Χάρτης Μετάβασης στη Μεταλιγνιτική Περίοδο για την Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας

Για τον λόγο αυτό, για πρώτη φορά διαμορφώθηκε και κοστολογήθηκε ένα σχέδιο μετάβασης στη μεταλιγνιτική περίοδο, το οποίο συγκεκριμενοποιεί προτάσεις και προτείνει λύσεις στις περιφέρειες, όπου η καύση λιγνίτη παρουσιάζεται ως μονόδρομος. Στον πρωτογενή τομέα, έμφαση δόθηκε στην καλλιέργεια κρόκου, αρωματικών και ενεργειακών φυτών, όπως και στην περαιτέρω αειφορική ανάπτυξη της δασοπονίας.

Κεντρικός πυλώνας στον δευτερογενή τομέα ήταν η ανάπτυξη των ΑΠΕ, η εξοικονόμηση ενέργειας, η διαχείριση απορριμμάτων, η επεξεργασία της ιπτάμενης τέφρας και η μεταποίηση αρωματικών φυτών. Τέλος, ο τριτογενής τομέας στηρίζεται στην ανάπτυξη του βιομηχανικού τουρισμού, του οικοτουρισμού, αλλά και στην έρευνα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και τα ερευνητικά κέντρα της Δυτικής Μακεδονίας. Για κάθε τομέα καταρτίστηκαν 3 σενάρια «ήπιας», «μέσης» και «ισχυρής» ανάπτυξης και για το καθένα από αυτά εκτιμήθηκαν οι θέσεις εργασίας, η τοπικά προστιθέμενη αξία (ΤΠΑ) και οι απαιτούμενες επενδύσεις για την υλοποίησή τους.

Ακόμα και στο σενάριο «ήπιας ανάπτυξης» με τις πιο μετριοπαθείς παραδοχές για τις 12 αυτές οικονομικές δραστηριότητες, η οικονομία της Δυτικής Μακεδονίας δεν καταρρέει, καθώς αναπληρώνονται οι περισσότερες θέσεις εργασίας και δημιουργείται μεγαλύτερη ΤΠΑ σε σχέση με τις απώλειες από την απόσυρση των λιγνιτικών ΑΗΣ. Το σενάριο «μέσης ανάπτυξης», οδηγεί σε 2.197 περισσότερες θέσεις εργασίας από αυτές που θα χαθούν από την απόσυρση των λιγνιτικών σταθμών ως το 2030, και σε €0,7 δις μεγαλύτερη ΤΠΑ από την αντίστοιχη στο σενάριο αδράνειας.

Η υλοποίηση του σεναρίου «ισχυρής ανάπτυξης» θα δημιουργήσει σχεδόν διπλάσιες θέσεις εργασίας (11.595) και παραπάνω από δύο φορές το τοπικό εισόδημα (€ 2,48 δις) που θα χαθεί την επόμενη δεκαπενταετία, ενώ οι απαιτούμενες επενδύσεις (€2,35 δις) είναι συγκρίσιμες με το κόστος των δύο νέων λιγνιτικών μονάδων που επιδιώκει να κατασκευάσει η ΔΕΗ. Η έκθεση ολοκληρώνεται με την ανάδειξη πιθανών πηγών χρηματοδότησης από εθνικούς, αλλά και ευρωπαϊκούς πόρους για την υλοποίηση της μετάβασης στη μεταλιγνιτική περίοδο σε βάθος 15ετίας.

 
Η μελέτη εκπονήθηκε από τους καθηγητές Οικονομικών του Πάντειου Πανεπιστημίου, Αντώνη Ροβόλη και Παναγιώτη Καλημέρη, υπό τη γενική επιμέλεια των Μιχάλη Προδρόμου και Νίκου Μάντζαρη του WWF Ελλάς. Όπως αναφέρουν σε δηλώσεις στο φακό του zougla.gr, η έκθεση έχει παρουσιαστεί ήδη σε τοπικούς φορείς και στην Περιφέρεια και αναμένεται να ξεκινήσει διάλογος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΗ ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ
 
«Εναλλακτικές Λύσεις για την Τηλεθέρμανση στη Δ. Μακεδονία – Η περίπτωση της πόλης της Πτολεμαΐδας»

Η δεύτερη μελέτη αποδεικνύει ότι το δίλημμα «λιγνίτης ή πετρέλαιο» για την κάλυψη των θερμικών αναγκών του δικτύου τηλεθέρμανσης παύει να υφίσταται, καθώς αναδεικνύει οικονομικά ανταγωνιστικές εναλλακτικές λύσεις που βασίζονται στις ΑΠΕ. Εξετάστηκαν 6 σενάρια με διαφορετικά μίγματα 4 τεχνολογιών ΑΠΕ για την κάλυψη των αναγκών τηλεθέρμανσης της Πτολεμαΐδας. Η ανάλυση έδειξε ότι το σενάριο που συνδυάζει συμπαραγωγή ηλεκτρισμού θερμότητας με χρήση στερεής βιομάζας αλλά και βιαοερίου, με την ηλιοθερμία, επιδεικνύει την καλύτερη ισορροπία μεταξύ οικονομικής αποδοτικότητας και αναγκών σε πρώτη ύλη (βιομάζα), καθώς μπορεί να οδηγήσει ακόμα και σε μείωση της σημερινής τιμής πώλησης θερμότητας.

«Καθώς οι διεθνείς εξελίξεις προδιαγράφουν ένα ζοφερό μέλλον για το λιγνιτικό μοντέλο ηλεκτροπαραγωγής, η Δυτική Μακεδονία βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: Θα παραμείνει προσκολλημένη στον λιγνίτη που στραγγαλίζει τις υπόλοιπες οικονομικές δραστηριότητες και καταστρέφει περιβάλλον και δημόσια υγεία ή θα αλλάξει πορεία; Οι εκθέσεις που δίνονται σήμερα στη δημοσιότητα δείχνουν ότι η σταδιακή απεξάρτηση από τον λιγνίτη και η έγκαιρη στροφή σε βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες είναι ικανές να ανακόψουν τη διαφαινόμενη έκρηξη της ανεργίας και την κατάρρευση της τοπικής οικονομίας, δίνοντάς της μια νέα αναπτυξιακή πνοή», δήλωσε ο Νίκος Μάντζαρης, υπεύθυνος τομέα Ενεργειακής και Κλιματικής Πολιτικής του WWF Ελλάς.

Επιστημονικός υπεύθυνος της μελέτης είναι ο Μηχανολόγος Μηχανικός Γιώργος Μαρκογιαννάκης και για την ανάπτυξη λογισμικού για την οικονομική ανάλυση ο Φυσικός Στυλιανός Μαρκογιαννάκης. Τη γενική επιμέλεια είχε ο υπεύθυνος ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής του WWF Ελλάς, Νίκος Μάντζαρης.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ ΤΗ ΣΥΝΟΨΗ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

Παλαιότερες μελέτες:

Διαβάστε την έκθεση οικονομικής βιωσιμότητας από το WWF των νέων λιγνιτικών μονάδων Πτολεμαΐδα 5 και Μελίτη 2. 

Διαβάστε την έκθεση του WWF για τις εναλλακτικές λύσεις στη σχεδιαζόμενη μονάδα της ΔΕΗ Πτολεμαΐδα 5. 

Φωτογραφίες: Andrea Bonetti / WWF Ελλάς