28η Οκτωβρίου 1940. Μία ημέρα που γράφτηκε στην ελληνική ιστορία. Ο φασισμός του Μουσολίνι χτυπά την Ελλάδα και η ιταλική κυβέρνηση αποστέλλει τελεσίγραφο με το οποίο απαιτεί την ελεύθερη διέλευση του ιταλικού στρατού από την ελληνοαλβανική μεθόριο προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει στρατηγικά σημεία της χώρας.
Η αρνητική απάντηση της κυβέρνησης Μεταξά στο τελεσίγραφο έμελλε να αποτελέσει διαχρονικό σύμβολο της ελληνικής υπερηφάνειας και του πατριωτισμού, ενώ η ημερομηνία καθιερώθηκε να εορτάζεται στην Ελλάδα κάθε χρόνο ως επίσημη εθνική εορτή και αργία. Σύμβολό της μόνο μία λέξη: «Όχι».
Οι εορταστικές εκδηλώσεις κορυφώθηκαν το πρωί της Τρίτης με τη μαθητική παρέλαση στην Αθήνα και τη στρατιωτική στη Θεσσαλονίκη, ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια
Με κάθε λαμπρότητα αλλά με ιδιαίτερα αυστηρά μέτρα ασφαλείας γιορτάστηκε εφέτος η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου. Οι εορταστικές εκδηλώσεις κορυφώθηκαν το πρωί της Τρίτης με τη μαθητική παρέλαση στην Αθήνα και τη στρατιωτική στη Θεσσαλονίκη, ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια. Οι αστυνομικές δυνάμεις ήταν σε κατάσταση επιφυλακής σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, ενώ από τις πρώτες πρωινές ώρες τέθηκαν σε ισχύ έκτακτες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις σε Αθήνα, Πειραιά και Θεσσαλονίκη.
Το zougla.gr μετέδωσε ζωντανά τις παρελάσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη
Ο εορτασμός στη Θεσσαλονίκη
Στις 10.30 το πρωί ο κ. Παπούλιας κατέθεσε στεφάνι στο Ηρώο του Γ΄ Σώματος Στρατού. Στις 11.00 άρχισε η παρέλαση πολιτικών και στρατιωτικών (πεζοπόρων και μηχανοκίνητων) τμημάτων, η οποία διεξήχθη ενώπιόν του Προέδρου της Δημοκρατίας και του υπουργού Εθνικής Άμυνας Δημήτρη Αβραμόπουλου, στην παραλιακή λεωφόρο Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της στρατιωτικής παρέλασης, ο κ. Παπούλιας έστειλε μήνυμα ομοψυχίας για την υπέρβαση της κρίσης.
«Εύχομαι με ενότητα, με αλληλεγγύη, με αγάπη ο ένας στον άλλο να ξετυλίξουμε τις αρετές εκείνες που ξετύλιξαν εκείνοι που αγωνίστηκαν. Η κρίση δεν θα μας νικήσει. Υποφέρουμε αλλά πρέπει να δώσουμε τη μάχη για την ξεπεράσουμε», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας.
Περίπου 2.000 αστυνομικοί βρίσκονταν επί ποδός στη συμπρωτεύουσα για την ασφάλεια της διεξαγωγής των εκδηλώσεων, ενώ τοποθετήθηκαν κάγκελα ασφαλείας κατά μήκους της οδού Τσιμισκή.
Η παρέλαση διήρκησε περίπου 15 λεπτά. Αργότερα, στις 12.25 πραγματοποιήθηκε επίδειξη με ακροβατικά από αεροσκάφη τύπου F-16 της Πολεμικής Αεροπορίας.
Ο κ. Παπούλιας βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη από το απόγευμα της Δευτέρας. Τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας υποδέχτηκε στο αεροδρόμιο «Μακεδονία» ο υπουργός Μακεδονίας και Θράκης Γιώργος Ορφανός.
Στη συνέχεια, ο κ. Παπούλιας επισκέφτηκε το ΥΜΑΘ και απένειμε τον χρυσό σταυρό του Τάγματος της Τιμής στον διευθυντή του ιδρύματος του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα Βασίλειο Νικόλτσιο και στην αγωνίστρια του ’40 Αθηνά Ντιναλέξη, ενώ μετά το τέλος της εκδήλωσης ο υπουργός Μακεδονίας και Θράκης χάρισε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τρία βιβλία με θέμα την «Καθημερινή ζωή στο Βυζάντιο», την «Ευρωπαϊκή Χαρτογραφία και Πολιτική: Η περίπτωση της Μακεδονίας» και το Άγιον Όρος.
«Η Θεσσαλονίκη σάς αγαπά και σας υπολείπεται» δήλωσε ο κ. Ορφανός, απευθυνόμενος στον κ. Παπούλια.
Μαθητική παρέλαση στην Αθήνα
Στην Αθήνα η μαθητική παρέλαση ξεκίνησε επίσης στις 11.00, υπό αυστηρά μέτρα ασφαλείας και ολοκληρώθηκε μόλις 20 λεπτά μετά. Στην περιοχή της πλατείας Συντάγματος τοποθετήθηκαν κάγκελα και η πρόσβαση προς την εξέδρα των επισήμων γινόταν μόνο σε όσους έχουν προσκλήσεις και διαπιστεύσεις από τον δήμο.
Ειδική διαπίστευση από το γραφείο Τύπου του Δήμου Αθηναίων χρειάζονταν οι δημοσιογράφοι όσο και οι φωτορεπόρτερ που κάλυψαν την παρέλαση.
Οι γονείς μπόρεσαν να δουν τα παιδιά τους στην οδό Πανεπιστημίου, από το ύψος της οδού Βουκουρεστίου, ενώ σε επιφυλακή παραμένουν στην ευρύτερη περιοχή ισχυρές δυνάμεις της ΕΛ.ΑΣ.
Κυκλοφοριακές ρυθμίσεις
Έκτακτες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, με απαγόρευση της στάσης και στάθμευσης των οχημάτων εήταν σε ισχύ σε όλους τους δήμους της Αττικής από νωρίς το πρωί της Τρίτης, λόγω διεξαγωγής μαθητικών παρελάσεων για τον εορτασμό της εθνικής επετείου της 28ης Οκτωβρίου. Παράλληλα, στις 10.00 έκλεισε ο σταθμός του μετρό στο Σύνταγμα.
Ειδικότερα, στον Δήμο Αθηναίων (κεντρική παρέλαση), η κυκλοφορία διακόπηκε στις 07.00 το πρωί στη:
– Λ. Β. Αμαλίας, σε όλο το μήκος της
– Πανεπιστημίου, σε όλο το μήκος της, καθώς και στις καθέτους της μέχρι την πρώτη παράλληλο
– Λ. Β. Σοφίας, και στα δύο ρεύματα κυκλοφορίας, μεταξύ των οδών Πανεπιστημίου και Σέκερη.
Στο Κολωνάκι, λόγω δοξολογίας στον Ιερό Ναό Διονυσίου Αρεοπαγίτου, από τις 06.00 το πρωί η κυκλοφορία διακόπηκε σε:
– Σκουφά, σε όλο το μήκος της, καθώς και στις καθέτους της μέχρι την πρώτη παράλληλη οδό
– Λυκαβηττού, σε όλο το μήκος της
– Σόλωνος, μεταξύ των οδών Κανάρη και Σίνα
– Δημοκρίτου, μεταξύ των οδών Σόλωνος και Σκουφά.
Η κυκλοφορία στους δρόμους αποκαταστήθηκε μετά το πέρας των εορταστικών εκδηλώσεων.
Στον Δήμο Πειραιά, οι ρυθμίσεις εφαρμόστηκαν κατά τις ώρες 07.00-14.00 σε:
– 34ου Συντάγματος Πεζικού, μεταξύ των οδών Ομηρίδου Σκυλίτση και Ελ. Βενιζέλου
– Ηρώων Πολυτεχνείου, μεταξύ των οδών Ελ. Βενιζέλου και 2ας Μεραρχίας
– Β. Γεωργίου, μεταξύ των οδών Εθνικής Αντιστάσεως και Γρηγορίου Λαμπράκη.
Το Έπος του ’40
Ήταν περίπου 03.00 τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου του 1940, όταν o Μουσολίνι απέστειλε στην Ελλάδα τελεσίγραφο με το οποίο και απαιτούσε την ελεύθερη διέλευση του ιταλικού στρατού από την ελληνοαλβανική μεθόριο προκειμένου στη συνέχεια να καταλάβει κάποια στρατηγικά σημεία της Ελλάδος (λιμένες, αεροδρόμια κ.λπ.), για ανάγκες ανεφοδιασμού και άλλων διευκολύνσεών του, στη μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική.
Το τελεσίγραφο δόθηκε ιδιόχειρα στον Ιωάννη Μεταξά και μάλιστα στην οικία του στην Κηφισιά , από τον Ιταλό πρέσβη στην Αθήνα Εμανουέλε Γκράτσι.
Μετά την ανάγνωση του κειμένου, ο Μεταξάς έστρεψε το βλέμμα του στον Ιταλό πρέσβη και του απάντησε στα γαλλικά (επίσημη διπλωματική γλώσσα) την ιστορική φράση: «Alors, c’est la guerre», (προφέρεται από τα γαλλικά, αλόρ, σε λα γκερ, δηλαδή, «Λοιπόν, αυτό σημαίνει πόλεμο»), εκδηλώνοντας έτσι την αρνητική θέση επί των ιταμών ιταλικών αιτημάτων.
Ο Γκράτσι στα απομνημονεύματά του, που κυκλοφόρησαν το 1945, περιγράφει τη σκηνή: «Έχω εντολή κ. πρωθυπουργέ να σας κάνω μία ανακοίνωση και του έδωσα το έγγραφο. Παρακολούθησα τη συγκίνηση εις τα χέρια και εις τα μάτια του. Με σταθερή φωνή και βλέποντάς με κατάματα ο Μεταξάς μού είπε ”αυτό σημαίνει πόλεμο”. Του απήντησα ότι αυτό θα μπορούσε να αποφευχθεί. Μου απήντησε “Όχι”. Του πρόσθεσα ότι “αν ο στρατηγός Παπάγος…”. Ο Μεταξάς με διέκοψε και επανέλαβε: “Όχι”. Έφυγα υποκλινόμενος με τον βαθύτερο σεβασμό, προ του γέροντος αυτού, που προτίμησε τη θυσία αντί της υποδουλώσεως».
Ο Μεταξάς εκείνη τη στιγμή είχε εκφράσει το ελληνικό λαϊκό συναίσθημα, την άρνηση της υποταγής, και αυτή η άρνηση πέρασε στον τότε ελληνικό δημοσιογραφικό τύπο με τη λέξη «ΟΧΙ». Σημειώνεται πως αυτούσια η λέξη «ΟΧΙ» παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά ως τίτλος στο κύριο άρθρο της εφημερίδας «Ελληνικό Μέλλον» του Ν. Π. Ευστρατίου στις 30 Οκτωβρίου του 1940.
Δύο ώρες μετά την παραπάνω επίδοση, ξεκίνησε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος με εισβολή των ιταλικών στρατευμάτων στην Ήπειρο.
Το λεγόμενο «Έπος του Σαράντα», το οποίο ακολούθησε, και οι μεγάλες νίκες που ο ελληνικός στρατός κατέκτησε, εις βάρος των Ιταλών, καθιερώθηκε να γιορτάζονται κάθε χρόνο στις 28 Οκτωβρίου, την ημέρα της επίδοσης του ιταλικού τελεσιγράφου και της άρνησης του Ιωάννη Μεταξά να συναινέσει.
Η Εκκλησία της Ελλάδος αποφάσισε, το 1952, η γιορτή της Αγίας Σκέπης από την 1η Οκτωβρίου να μεταφερθεί στις 28 Οκτωβρίου, με το αιτιολογικό ότι η Παναγία βοήθησε τον ελληνικό στρατό στον πόλεμο της Αλβανίας.
Ρεπορτάζ; Σωτήρης Σκουλούδης, Πέτρος Σιδερέας
Κάμερα: Παναγιώτης Σαγκούρης
