Να οριστούν με σαφή κριτήρια και αυστηρές προδιαγραφές οι προϋποθέσεις ίδρυσης και λειτουργίας των Μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας από Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα στοχεύει το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, με το σχέδιο της υπουργικής απόφασης που έθεσε σε δημόσια διαβούλευση στην επίσημη σελίδα του paidi.gov.gr, η οποία θα διαρκέσει έως τις 13 Μαρτίου 2022.
Σύμφωνα με όσα προβλέπει το σχέδιο της υπουργικής απόφασης, οι Μονάδες Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας οφείλουν να παρέχουν την κατάλληλη ψυχοκοινωνική υποστήριξη και την πρόσβαση σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, να διασφαλίζουν τα δικαιώματα των παιδιών, ώστε αυτά να συμμετέχουν και να έχουν ενεργό ρόλο στα θέματα που τα αφορούν και κυρίως να μεριμνούν έμπρακτα για την τοποθέτηση των ανηλίκων σε κατάλληλο οικογενειακό περιβάλλον.
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «οι προδιαγραφές λειτουργίας των Μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας εντάσσονται στη στρατηγική της αποϊδρυματοποίησης, δηλαδή της μετάβασης από το ιδρυματικό μοντέλο προστασίας στην υποστήριξη των οικογενειών και, όπου αυτή δεν καθίσταται εφικτή, στην οικογενειακού τύπου εναλλακτική φροντίδα, όπως η αναδοχή, η υιοθεσία και η ημιαυτόνομη διαβίωση για ωφελούμενους άνω των 15 ετών, όπως αυτή διαμορφώνεται με βάση τις αρχές της ισότιμης συμμετοχής, της κοινωνικής ένταξης, της απαγόρευσης των διακρίσεων, της επιλογής και του ελέγχου ζωής, του δικαιώματος στην οικογενειακή αποκατάσταση και του δικαιώματος υποστήριξης των παιδιών, σύμφωνα με τις ιδιαίτερες ανάγκες και τα χαρακτηριστικά τους».
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δόμνα Μιχαηλίδου, δηλώνει σχετικά: «Αλλάζουμε επιτέλους σελίδα στην παιδική προστασία. Μέχρι σήμερα, δεν υπήρχε πλαίσιο για τις μονάδες παιδικής προστασίας – ορφανοτροφεία και, για να το πω απλά, δεν υπήρχε κάποιο πλαίσιο το οποίο να περιγράφει πώς πρέπει να είναι οι χώροι που μεγαλώνουν τα παιδιά, όταν απομακρύνονται από τις οικογένειές τους, ποιοι πρέπει να τα φροντίζουν, ανάλογα με την ηλικία τους και ποιες διαδικασίες πρέπει να γίνουν, ώστε τα παιδιά αυτά να βρουν μια οικογένεια. Επιπλέον, αν σε κάποια δομή συνέβαινε κάτι εις βάρος των παιδιών, δεν υπήρχε άδεια για να επιβληθεί ποινή!
»Πλέον, καλύπτουμε τα κενά του παρελθόντος και με απόλυτη διαφάνεια βάζουμε αυστηρές προδιαγραφές και σαφή κριτήρια στις μονάδες παιδικής προστασίας. Το κρίσιμο δεν είναι μόνον ότι φτιάχνουμε το πλαίσιο, για να παρέχουμε ποιοτικές υπηρεσίες και να υπάρχει ουσιαστικός έλεγχος, αλλά κυρίως ότι διαμορφώνουμε τις προϋποθέσεις, ώστε να βγουν όλα τα παιδιά από τα ιδρύματα. Ρυθμίζουμε έτσι τα ορφανοτροφεία, ώστε σκοπό να έχουν να κλείσουν. Να μπορέσουν όλα τα παιδιά να μεγαλώνουν σε ένα απόλυτα ασφαλές και προστατευμένο οικογενειακό περιβάλλον. Καλούμε λοιπόν τους αρμόδιους φορείς, αλλά και τους πολίτες, να συμβάλουν σ’ αυτήν τη δημόσια διαβούλευση, ώστε όλοι μαζί να διασφαλίσουμε την εύρυθμη λειτουργία κάθε δομής, τη βέλτιστη παροχή υπηρεσιών και την ταχύτερη δυνατή αποϊδρυματοποίηση των παιδιών».
Διατάξεις για την οικογενειακή αποκατάσταση και το Ατομικό Σχέδιο Φροντίδας
Συγκεκριμένα, με τις διατάξεις που προωθούνται «η Μονάδα Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας, που αναλαμβάνει την προστασία του παιδιού, έχει την ευθύνη σύνταξης, οριστικοποίησης, καταχώρισης στο Ειδικό Μητρώο Ανηλίκων και επικαιροποίησης του Ατομικού Σχεδίου Οικογενειακής Αποκατάστασης του παιδιού μέσα στο χρονικό διάστημα που ορίζει ο νόμος.
Η σύνταξη και οριστικοποίηση του Ατομικού Σχεδίου Οικογενειακής Αποκατάστασης γίνεται με αποκλειστικό γνώμονα το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, το οποίο, σύμφωνα με την αρχή της αποϊδρυματοποίησης, συνάδει με επιλογές που ρητά αποσκοπούν στην έξοδο του παιδιού από τη Μονάδα Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας και την οικογενειακή του αποκατάσταση. Η παραμονή του παιδιού στη Μονάδα πρέπει να είναι η βραχύτερη δυνατή με ρητώς προσδιορισμένο χρονικό ορίζοντα επαναξιολόγησης, έπειτα από εξειδικευμένο πλάνο παρέμβασης για την υποστήριξη της βιολογικής οικογένειας, όπου αυτό είναι εφικτό και του παιδιού.
Τα παιδιά που τοποθετούνται στη Μονάδα ενημερώνονται για τις προοπτικές οικογενειακής αποκατάστασής τους, με τρόπο που να μπορούν να κατανοήσουν αναλόγως το επίπεδο ωριμότητάς τους, όπως αυτό αποτυπώνεται στο Ατομικό Σχέδιο Οικογενειακής Αποκατάστασης από τους επαγγελματίες, για τις επιλογές υποστήριξής τους και ενισχύονται να εκφράσουν τις σκέψεις και τις απορίες τους, τις οποίες οι επαγγελματίες οφείλουν να λάβουν υπ’ όψιν και να αποτυπώσουν αυτούσιες στο Ατομικό Σχέδιο Οικογενειακής Αποκατάστασης του παιδιού.
Οι επαγγελματίες οφείλουν να ενημερώνουν το παιδί για τις όποιες διαδικασίες με ειλικρίνεια, σε γλώσσα και ύφος που αρμόζει στο κάθε παιδί αναλόγως της ηλικίας, της ωριμότητας και των συνθηκών, κάνοντας χρήση και εναλλακτικών μεθόδων επικοινωνίας στην περίπτωση παιδιού με αναπηρία και, σε κάθε περίπτωση, αποτυπώνοντας τη γνώμη του παιδιού στο Ατομικό Σχέδιο Οικογενειακής Αποκατάστασης και ενεργώντας με γνώμονα το συμφέρον του παιδιού.
Η Μονάδα, αμέσως μετά την τοποθέτηση του παιδιού, έχει την υποχρέωση να ενημερώνει εντός 30 ημερών την κοινωνική υπηρεσία του Δήμου κατοικίας του παιδιού, προκειμένου άμεσα να εκκινήσει η διαδικασία στήριξης και αποκατάστασης της οικογένειάς του.
Η κοινωνική υπηρεσία της Μονάδας Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας σε συνεργασία με τις κοινωνικές υπηρεσίες του Δήμου ή της Περιφέρειας επεξεργάζονται και θέτουν σε εφαρμογή σχέδιο δομημένων παρεμβάσεων, μέσω των οποίων επιχειρείται η εξομάλυνση των δυσλειτουργιών και η βελτίωση των συνθηκών ζωής της βιολογικής οικογένειας του παιδιού, προκειμένου η επιστροφή του σε αυτήν να γίνει με ασφαλή τρόπο για τη σωματική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξή του.
Κατά το διάστημα αυτό, η ίδια υπηρεσία διασφαλίζει τη συνέχιση της επικοινωνίας του παιδιού με τους βιολογικούς γονείς του και το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον του, εάν το επιτρέπουν οι αποφάσεις τοποθέτησης του παιδιού και με γνώμονα την εξυπηρέτηση του βέλτιστου συμφέροντός του, μεριμνώντας για τη ρητή αποτύπωση της συχνότητας, του περιεχομένου της επαφής, καθώς και της συνακόλουθης εξέλιξης της σχέσης στο Ατομικό Σχέδιο Οικογενειακής Αποκατάστασης και στο Ατομικό Σχέδιο Φροντίδας του παιδιού.
Μετά την παρέλευση χρονικού διαστήματος τριών μηνών κατά τους οποίους η Μονάδα προβαίνει σε παρεμβάσεις για άμεση επιστροφή του παιδιού στη βιολογική οικογένεια, αναζητείται η οικογενειακή αποκατάσταση του παιδιού, μέσω του θεσμού της αναδοχής/ή της υιοθεσίας, κατόπιν της σχετικής επικαιροποίησης του Ατομικού Σχεδίου Οικογενειακής Αποκατάστασης.
Οι αρμόδιες υπηρεσίες των Μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας υποχρεούνται να διασφαλίζουν τη συνέχιση της επικοινωνίας με τη βιολογική οικογένεια, υπό τους όρους που προβλέπουν οι δικαστικές αποφάσεις και μετά την τοποθέτηση του παιδιού σε αναδοχή. Η επικοινωνία του παιδιού με τη βιολογική οικογένειά του δύναται να αναστέλλεται, μετά από σχετική εισήγηση του κοινωνικού λειτουργού της Μονάδας Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας, όταν κριθεί ότι δεν συνάδει με το βέλτιστο συμφέρον του.
Η Μονάδα Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας, που αναλαμβάνει την προστασία του παιδιού, έχει την ευθύνη εκπόνησης Ατομικού Σχεδίου Φροντίδας, στο οποίο θα πρέπει να αποτυπώνονται το σύνολο των ενεργειών που θα διασφαλίζουν την ασφαλή σωματική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού για όσο διάστημα παραμένει στη Μονάδα.
Για την εκπόνηση του Ατομικού Σχεδίου Φροντίδας λαμβάνονται υπ΄ όψιν οι εξατομικευμένες ανάγκες του παιδιού που αφορούν τη σωματική και ψυχική υγεία του, οι ευαισθησίες του, οι δεξιότητες και τα ενδιαφέροντά του, οι επιθυμίες και η γνώμη του παιδιού ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά του και κάθε άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του.
Υπεύθυνος του Ατομικού Σχεδίου Φροντίδας είναι ο κοινωνικός λειτουργός της Μονάδας, ο οποίος για την εκπόνηση του σχεδίου οφείλει να συνεργάζεται και να συμβουλεύεται όλους τους επαγγελματίες που σχετίζονται με το παιδί.
Στο Ατομικό Σχέδιο Φροντίδας αποτυπώνονται οι ανάγκες και οι απαραίτητες ενέργειες για την κάλυψή τους εξατομικευμένα για κάθε παιδί, ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις εξής πτυχές:
α) την προώθηση της υγείας, ενδεικτικά στη βάση των ιατρικών γνωματεύσεων σχετικών με τις ειδικές ανάγκες του παιδιού, όπως ειδική φαρμακευτική αγωγή και κατάλληλη διατροφή,
β) τη διασφάλιση της ομαλής ανάπτυξης του παιδιού, ενδεικτικά στη βάση των κοινωνικών εκθέσεων παρακολούθησης του παιδιού που αφορούν την ψυχοκοινωνική εξέλιξή του και την ανάπτυξη δεξιοτήτων, μέσω ειδικών θεραπειών, όπως λογοθεραπεία, ψυχοθεραπεία ή/και εργοθεραπεία,
γ) την υποστήριξη των εκπαιδευτικών αναγκών του παιδιού, ενδεικτικά στη βάση παρακολούθησης των εκπαιδευτικών του επιδόσεων,
δ) να λαμβάνονται υπ’ όψιν ειδικές ανάγκες που σχετίζονται με την ταυτότητα του παιδιού, όπως το φύλο, η θρησκεία, η γλώσσα, η καταγωγή, κ.ά.,
ε) την υποστήριξη της επικοινωνίας του παιδιού με τους φυσικούς γονείς του, με τα αδέρφια του, καθώς και με κάθε άλλο πρόσωπο του οικογενειακού, συγγενικού ή φιλικού περιβάλλοντός του, οι συγκεκριμένες παρεμβάσεις για την επιστροφή του στη βιολογική οικογένειά του, καθώς και η αξιολόγηση της ποιότητας της επαφής και της εξέλιξης της σχέσης με τη βιολογική οικογένεια,
στ) την ενίσχυση των συγκεκριμένων ενδιαφερόντων του παιδιού, ενδεικτικά στη βάση της εκτίμησης της κοινωνικότητάς του και κάθε άλλη αναφορά που κρίνεται σημαντική για την κατάσταση του παιδιού και τη διαβίωσή του στη Μονάδα.
Η τήρηση του Ατομικού Σχεδίου Φροντίδας και κάθε άλλου σχετικού εγγράφου γίνεται με σεβασμό στις αρχές της ακρίβειας, της ασφάλειας, της εμπιστευτικότητας, κατά την κείμενη νομοθεσία περί προστασίας προσωπικών δεδομένων. Το Ατομικό Σχέδιο Φροντίδας καταχωρείται στο οικείο Μητρώο του Πληροφοριακού Συστήματος Αναδοχής και Υιοθεσίας και είναι προσβάσιμο στον κοινωνικό σύμβουλο, στο πλαίσιο άσκησης των εποπτικών καθηκόντων του».
Προστασία από την παιδική κακοποίηση
Μεταξύ άλλων, οι προωθούμενες διατάξεις προβλέπουν ότι οι Μονάδες Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας υποχρεούνται «να μεριμνούν για την πρόληψη και την έγκαιρη αντιμετώπιση περιστατικών κακοποίησης ή παραμέλησης των ανηλίκων που τελούν υπό την προστασία τους.
Στο πλαίσιο αυτό, υποχρεούνται να εφαρμόζουν τις προβλεπόμενες στην κείμενη νομοθεσία διαδικασίες για την αντιμετώπιση περιστατικών κακοποίησης ανηλίκων, τα οποία είτε καταγγέλλονται είτε υποπίπτουν στην αντίληψη των απασχολούμενων.
Σε κάθε Μονάδα ορίζεται ο υπεύθυνος παιδικής προστασίας, ο οποίος είναι αποδέκτης των αναφορών κακοποίησης και έχει την ευθύνη να ενημερώνει άμεσα τις αρμόδιες αρχές και τη διοίκηση της Μονάδας, όπως ορίζει ο νόμος.
Παράλληλα, οι Μονάδες Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας μεριμνούν για τη θέσπιση αποτελεσματικών διαδικασιών άσκησης του δικαιώματος υποβολής παραπόνων σε προϊστάμενες ή ανεξάρτητες αρχές, οι οποίες περιγράφονται στον εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας τους, όταν θεωρούν ότι παραβιάζονται δικαιώματα ή δεν εισακούγονται παράπονα/απόψεις».
