Οι φοιτήτριες Βρούβα Αντιγόνη, Δεληγιάννη Ελένη-Όλγα, Θεοχάρη Δήμητρα, Μαυριγιαννάκη Αγγελική, Νανά Μαριάννα αναζητώντας «ένα μνημείο για ένα αξιομνημόνευτο γεγονός» (όπως ήταν και το θέμα του διεθνή φοιτητικού διαγωνισμού στον οποίο συμμετείχαν) επέλεξαν το μνημείο της ιστορικής μάχης των Θερμοπυλών. Σε ένα πλαίσιο προβληματισμού για την μνήμη και το τοπίο, προσέγγισαν αυτό το μνημείο και προσπάθησαν να αναχαράξουν πάνω στο γεωλογικό υπόβαθρο της μάχης τη βιωματική υπόσταση του χώρου, καλώντας τον περιπατητή να γυρίσει πίσω στην ιστορία και να την προσεγγίσει από την αρχή.
Η συμμετοχή τους αυτή με τίτλο ” Mία ρωγμή στην Iστορία ” διακρίθηκε στις 19 καλύτερες λύσεις (σε σύνολο 92 προτάσεων), καταλαμβάνοντας τη 10η θέση και είναι η μοναδική ελληνική πρόταση που πέρασε στην τελική φάση του διαγωνισμού.
Η πρόταση αυτή αποκτά ιδιαίτερη αξία, δεδομένης της κατάστασης που επικρατεί σήμερα στον αρχαιολογικό χώρο, σύμφωνα με ρεπορτάζ του zougla.gr:
Τι λένε όμως οι ίδιες οι συμμετέχουσες για την πρότασή τους;
Η προσέγγιση της μνήμης (Making manifest the memory)
480 π.Χ. Η περσική αυτοκρατορία πιο δυνατή από ποτέ απαιτεί να κυριαρχήσει τις Πόλεις-Κράτη της Ελλάδας. Οι Έλληνες αγωνίζονται για να διατηρήσουν το δικαίωμα τους στην Ελευθερία και τη Δημοκρατία. Λόγω της πολύ μεγάλης υπεροχής των Περσών, οι Έλληνες αποφασίζουν να τους αντιμετωπίσουν στις Θερμοπύλες μιας και αυτό το σημείο της Ελλαδικής μορφολογίας αποτελούσε το πιο στρατηγικό σημείο της πορείας καθόδου των Περσών. Στις Θερμοπύλες λοιπόν, οι Έλληνες με αρχηγό το Λεωνίδα, κατάφεραν να ανακόψουν τους Πέρσες μέχρι που ο Εφιάλτης τους πρότεινε μία εναλλακτική οδό μέσα από τα βουνά.
Τότε, οι Σπαρτιάτες, γνωρίζοντας ότι έχουν περικυκλωθεί, υποχρέωσαν όλες τις φυλές των Ελλήνων να αποχωρίσουν και να προετοιμαστούν για την επόμενη μάχη, ενώ οι ίδιοι, 300 στον αριθμό, μένοντας πιστοί στο Νόμο παραμένουν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες μαζί με 700 Φωκείς οι οποίοι αρνούνται να τους αφήσουν μόνους. Η τελευταία σκηνή της μάχης παίζεται στο λόφο του Κολωνού στον οποίο τους εξώθησαν οι Πέρσες φοβούμενοι να τους πλησιάσουν και τους εξολόθρευσαν με τόξα και δόρατα. Σήμερα, αυτό το ιστορικό γεγονός που σημάδεψε την ελληνική ιστορία αποκρύπτεται από την συνεχώς μεταλλάξιμη γεωλογία της περιοχής και δεν διαθέτει ένα μνημείο αντάξιο της σημασίας του.
Με αυτές τις σκέψεις προσεγγίσαμε την ιστορία και την μνήμη του τόπου και αποφασίσουμε να χαράξουμε μία τομή ακριβώς στην ιστορική τοποθεσία της μάχης πάνω στο ίχνος που βρισκόταν τότε η ακτογραμμή. Επιχειρήσαμε λοιπόν να συνδυάσουμε μία πτυχωτή δυναμική διάταξη 300 πλακών στην ανωδομή υπολογισμένη αλγοριθμικά συνδυασμένη με ένα υγρό φίδι πάνω στη γη που θα συμβολίζει το θαλασσινό όριο, δημιουργώντας μία σειρά από διαδοχικά κάδρα και έναν έντονα βιωματικό χώρο. Βασική αρχή σχεδιασμού αποτελεί το γεγονός ότι δεν παρεμβαίνουμε καθόλου στο ανάγλυφο της ιστορικής περιοχής και δημιουργούμε στο νέο γεωλογικό κομμάτι ένα παράθυρο στην ιστορία.
Τα διαφορετικά επίπεδα σχεδιασμού της παρέμβασης μας
Για την επίτευξη της βιωσιμότητας του εγχειρήματος επιλέγουμε να διευρύνουμε τις επιλογές των επισκεπτών δίνοντας τους τις ακόλουθες δυνατότητες οι οποίες απευθύνονται στις διαφορετικές κατηγορίες χρηστών ανάλογα το βάθος της εμβάθυνσης της ιστορίας που θα επιλέξει κάθε επισκέπτης να εισέλθει:
Το πρώτο επίπεδο ανάγνωσης του τόπου και της ιστορίας είναι τα 400 μ της Ρωγμής στην Ιστορία που προσφέρει η κατασκευή μας η οποία πέραν των προαναφερθέντων στεγάζει όλους τους υπόλοιπους χώρους που σχετίζονται με τον εκθεσιακό χώρο.
Το δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης είναι η διάταξη πλακών σε όλο το μήκος της τότε ακτογραμμής πλάι στο οποίο έλαβαν χώρα οι μάχες, δηλαδή τα 4,5 χμ από το ένα στρατόπεδο μέχρι το άλλο.
Το τρίτο επίπεδο ανάγνωσης είναι για τους περιπατητές της φύσης στους οποίους δίνεται η δυνατότητα να περπατήσουν στα ίχνη των βημάτων του Εφιάλτη. Με άλλα λόγια να ακολουθήσουν το μονοπάτι των 17 χμ γύρω από το βουνό ξεκινώντας από το περσικό στρατόπεδο και καταλήγοντας στον λόφο του Κολωνού.
Μαζί με τις προαναφερθείσες διαδρομές το ίδιο μας το μνημείο είναι σχεδιασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνει τις διαφορετικές βιωματικές εμπειρίες όλων των συντελεστών τις ιστορίας. Έτσι, έχουμε 2 σχεδιασμένες υπαίθριες διαδρομές μέσα στο χώρο. Η πρώτη είναι δισήμαντη καθώς συμβολίζει από τη μία την πορεία των Ελλήνων με εντεταμένη προοπτική και από την άλλη την πορεία των Περσών με την ανάποδη προοπτική.
Η δεύτερη είναι μία διαδρομή η οποία ίπταται της προηγούμενης καθώς είναι η διαδρομή του Εφιάλτη, η οποία συμβολίζει τη ματαιότητα του να είναι προδιαγεγραμμένη προδοτικά η έκβαση μίας μάχης. Σκοπός είναι να μεταθέσουμε στον επισκέπτη το ερώτημα: Which side are you on? και να του δώσουμε διαφορετικές χωρικές εμπειρίες ανάλογα τη φορά που θα επιλέξει. Τέλος ακριβώς απέναντι από το λόφο του Κολωνού τοποθετείται το μουσείο για να μπορεί ο επισκέπτης να κάνει μία στάση, να επισκεφθεί το χώρο, να αποδώσει φόρο τιμής στους πεσόντες.
Πολύ σημαντικό είναι και το κομμάτι της μελέτης μας που έχει να κάνει με τη θέαση του μνημείου από τον αυτοκινητόδρομο, την πλαστικότητα που παρουσιάζει λόγω σκιασμού καθόλη τη διάρκεια της ημέρας και το φωτισμό της ρωγμής στο τοπίο κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Καταλήγοντας, λοιπόν, η αρχική μας πρόθεση ήταν να δημιουργήσουμε ένα μνημείο του παρελθόντος στην κοινωνία του σήμερα απαντώντας στα θέματα που τίθενται από ένα τέτοιο εγχείρημα. Πάνω από όλα, όμως, το μνημείο μας αποτελεί μία αφορμή για προβληματισμό, επιστροφή στην μελέτη της ιστορίας και διατήρηση της συλλογικής ιστορικής μνήμης των Ελλήνων για ιστορικά γεγονότα που φανερώνουν τη διαμόρφωση της πολιτιστικής μας ταυτότητας.
Η φοιτητική ομάδα: Βρούβα Αντιγόνη, Δεληγιάννη Ελένη-Όλγα, Θεοχάρη Δήμητρα, Μαυριγιαννάκη Αγγελική, Νανά Μαριάννα
10η θέση (02 Star). 8ο Διεθνή Φοιτητικό Διαγωνισμό του CAA (Commonwealth Association of Architects) “A monument to a memorable event”
http://www.comarchitect.org/jury-report.htm
Πηγή: greekarchitects.gr, kaliterilamia.gr
Επιμέλεια: Σωτήρης Σκουλούδης
