Ρεπορτάζ: Σωτήρης Σκουλούδης, Παναγιώτης Βλαχουτσάκος
Μία στις τρεις γυναίκες θα αντιμετωπίσει κάποια στιγμή στη ζωή της ψυχολογική ή σεξουαλική βία από τον σύντροφό της. Μία στις πέντε γυναίκες θα πέσει θύμα βιασμού ή απόπειρας βιασμού. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση 40% με 50% των γυναικών έχει αναφέρει κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας της, ενώ 500.000 με 2.000.000 άνθρωποι στον κόσμο, κυρίως γυναίκες και παιδιά, εκτιμάται ότι διακινούνται παράνομα κάθε χρόνο με σκοπό τη σεξουαλική εκμετάλλευση και την εξαναγκαστική εργασία.
Τα παραπάνω αποτελούν επίσημα στοιχεία του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και αποτυπώνουν πλήρως τη 
σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν πολλές γυναίκες γύρω μας. Τα φαινόμενα βίας κατά των γυναικών συνεχώς πολλαπλασιάζονται, με τα περιστατικά, ειδικά την περίοδο της καραντίνας λόγω του κορωνοϊού, να παρουσιάζουν αλματώδη αύξηση.
Ενδεικτικό και θλιβερό είναι το γεγονός ότι κατά την περίοδο της πρώτης καραντίνας οι κλήσεις προς την Τηλεφωνική Γραμμή Υποστήριξης SOS 15900 αυξήθηκαν κατά 230%!
Παράλληλα, το zougla.gr αναδεικνύει και το ζήτημα της «μη ορατής», αφού σπάνια καταγγέλλονται τέτοια περιστατικά, αν και πολλά από αυτά είναι ιδιαίτερα σοβαρά, μαιευτικής βίας, στην οποία πέφτουν θύματα χιλιάδες γυναίκες, εν γνώση τους ή όχι… Ειδικοί αλλά και γνωστές ηθοποιοί-θύματα αυτής της νοσηρής κατάστασης κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και απαιτούν από την πολιτεία να αναλάβει δράση!
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Πρώτη στη λίστα του «χάρτη» κακοποίησης των γυναικών ανά περιφέρεια είναι η Αττική, με πολλά περιστατικά κακοποίησης ωστόσο να μην αναφέρονται ποτέ λόγω ντροπής ή φόβου των θυμάτων.
Όπως προκύπτει μάλιστα από την Πρώτη Ετήσια Έκθεση για τη Βία κατά των Γυναικών, από τη Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων για την περίοδο Νοέμβριος 2019-Οκτώβριος 2020, μόνο τον τελευταίο χρόνο περίπου 4.870 γυναίκες σε όλη την Ελλάδα βρήκαν το κουράγιο να καταγγείλουν πως έπεσαν θύματα βίας μέσα στο ίδιο τους το σπίτι.
Όσον αφορά δε στην περίοδο του πρώτου lockdown, δηλαδή την περίοδο Μαρτίου-Απριλίου 2020, στα Συμβουλευτικά Κέντρα του Δικτύου δομών για την πρόληψη και καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών απευθύνθηκαν 549 γυναίκες στο σύνολο. Οι επικρατέστερες μορφές βίας κατά των γυναικών και τους δύο μήνες αναφοράς υπήρξε η ενδοοικογενειακή βία με σχεδόν 84%. Περίπου το 28% των γυναικών έλαβε ψυχολογική υποστήριξη και το 26% νομική υποστήριξη. Η σχέση μεταξύ θύματος-θύτη ήταν κυρίως σχέση μεταξύ συζύγων (πρώην και νυν), με ποσοστό 56% για τον μήνα Μάρτιο 2020 και 51% για τον Απρίλιο 2020.
Οι ηλικιακές ομάδες των γυναικών που έλαβαν υποστηρικτικές υπηρεσίες στα Συμβουλευτικά Κέντρα του Δικτύου και στους δύο μήνες αναφοράς ήταν περίπου 7% για γυναίκες μεταξύ 26-35 χρονών, περίπου 25% για γυναίκες ηλικίας 36-45 χρονών και 23% για τις γυναίκες μεταξύ 46-55 χρονών.
Οι γυναίκες που υφίστανται πολλαπλές διακρίσεις ανήκαν σε μεγαλύτερη ηλικιακή ομάδα 60+ και ήταν περίπου 5% τον Μάρτιο 2020 και σε ποσοστό 12% τον Απρίλιο 2020, με κύριες μορφές βίας τη σωματική παραμέληση και κακοποίηση και την ψυχολογική και οικονομική βία από θύτες συζύγους/συντρόφους, τα ενήλικα παιδιά τους, άλλους συγγενείς ή τους φροντιστές τους.
Το εκπαιδευτικό επίπεδο των γυναικών που απευθύνθηκαν στα Συμβουλευτικά Κέντρα κυμάνθηκε μεταξύ της δευτεροβάθμιας και της μεταλυκειακής εκπαίδευσης, ενώ αναφορικά με την κατάσταση απασχόλησής τους περίπου το 42% ήταν άνεργες και 36% εργαζόμενες, ενώ το 5% ήταν γυναίκες σε σύνταξη.
«Κατακόρυφη αύξηση των κρουσμάτων βίας κατά των γυναικών»
Στο zougla.gr μίλησε ο ιατροδικαστής και πρόεδρος του Κέντρου Υποδοχής και Αλληλεγγύης του Δήμου Αθηναίων Γρηγόρης Λέων. Όπως εξήγησε ο κ. Λέων, κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας η αύξηση των κρουσμάτων βίας κατά των γυναικών ήταν εντυπωσιακή. «Το διαπίστωσα και εγώ στο ιατρείο που διατηρώ. Αυξήθηκαν κατά πολύ τα τηλεφωνήματα από γυναίκες που είχαν πέσει θύμα κυρίως ενδοοικογενειακής βίας. Μιλάμε για διπλασιασμό ή τριπλασιασμό των κρουσμάτων» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Στο ερώτημα πού αποδίδεται αυτή η κατακόρυφη αύξηση, ο κ. Λέων απάντησε πως «όταν συμβιώνουμε με έναν άνθρωπο πολλές ώρες και προϋπάρχουν προβλήματα, γιατί στην πλειοψηφία φαίνεται ότι προϋπήρχαν προβλήματα στο ζευγάρι, τότε επιδεινώνονται οι ήδη κακές σχέσεις. Σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει, έχει διαπιστωθεί πως, αν ανοίξει ο κύκλος της βίας, δύσκολα κλείνει μετά. Αν κάποιος χτυπήσει μία φορά μια γυναίκα, τότε το πιθανότερο είναι να το ξανακάνει. Και όσο αυξάνονται αυτές οι περιπτώσεις, βλέπουμε πως γίνεται πιο συχνό το φαινόμενο η βία να περνάει και στα παιδιά».
Όσον αφορά δε στη σύνδεση μεταξύ κοινωνικής θέσης ή οικονομικής επιφάνειας με τα φαινόμενα βίας κατά των γυναικών, ο Λέων επισήμανε πως, όπως προκύπτει από τα στοιχεία, η βία διαπερνά όλα τα κοινωνικά στρώματα εξίσου. «Δεν παίζει ρόλο ούτε η κοινωνική θέση, ούτε η οικονομική επιφάνεια, ούτε το μορφωτικό επίπεδο» ανέφερε.
«Τα θύματα να μη φοβούνται και να απευθύνονται στην αστυνομία»
Για τα φαινόμενα βίας κατά των γυναικών μίλησε στο zougla.gr και η εκπρόσωπος της Ελληνικής Αστυνομίας 
Ιωάννα Ροτζιώκου.
Όπως σημείωσε η κα. Ροτζιώκου, τα περιστατικά βίας κατά των γυναικών είναι καταδικαστέα και κατακριτέα, προσθέτοντας ότι από το 2010 μέχρι το 2019 καταγράφηκαν στις αστυνομικές υπηρεσίες περισσότερες από 33.000 καταγγελίες για περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας.
«Όσον αφορά στην περίοδο του κορωνοϊού, δεν φαίνεται να υπάρχει αύξηση σε σχέση με το αντίστοιχο περσινό διάστημα, ωστόσο για τέτοια θέματα καλό είναι να μη μιλάμε με αριθμούς γιατί πίσω από τους αριθμούς υπάρχουν ανθρώπινες ιστορίες θυμάτων που κρύβουν πολύ πόνο και δυστυχία και ο πόνος δεν μπορεί να συγκριθεί με κανέναν αριθμό.
»Αυτό που εμείς προτρέπουμε τα θύματα είναι να μη φοβηθούν να καταγγείλουν αυτά που υφίστανται. Η Ελληνική Αστυνομία διαθέτει 73 εξειδικευμένες υπηρεσίες αντιμετώπισης ενδοοικογενειακή βίας οι οποίες είναι στελεχωμένες από εξειδικευμένο προσωπικό. Οι υπηρεσίες αυτές, σε συνδυασμό με τους αστυνομικούς που υπηρετούν στην πρώτη γραμμή, γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν για να βοηθήσουν τα θύματα, καθώς ο μεγαλύτερος ανατρεπτικός παράγοντας από την καταγγελία είναι ο φόβος αλλά ίσως και αυτή η ανησυχία που ενδεχομένως διακατέχει κάποιον ότι “και να το καταγγείλω τι θα γίνει μετά”. Οι οδηγίες που έχουν δοθεί από το Αρχηγείο είναι σαφείς. Σύμφωνα με αυτές τις οδηγίες διερευνώνται όλες οι καταγγελίες με επαγγελματισμό καθώς και με τη δέουσα προσοχή και ευαισθησία γιατί είναι αδικήματα που αφορούν την προστασία των συνανθρώπων μας καθώς επίσης διώκονται αυτεπάγγελτα. Αυτό σημαίνει ότι από τη στιγμή που γίνει σε εμάς η καταγγελία επιλαμβανόμαστε άμεσα» ανέφερε χαρακτηριστικά.
Στην ερώτηση για το εάν στις μέρες μας οι γυναίκες καταγγέλλουν τέτοιου είδους περιστατικά πιο συχνά από το παρελθόν, η κυρία Ροτζιώκου επεσήμανε πως «πλέον οι γυναίκες έρχονται ευκολότερα σε σύγκριση με το παρελθόν, γιατί τα θύματα είναι πιο ενημερωμένα, ωστόσο πάντα υπάρχουν περιπτώσεις που δεν καταγγέλλονται ποτέ από φόβο, ανασφάλεια ή ντροπή. Άρα θα πρέπει να πείσουμε και τα υπόλοιπα θύματα ότι μπορούν να το καταγγείλουν και ότι η αστυνομία είναι δίπλα τους για να τα βοηθήσει.
»Ειδικότερα, τα θύματα μπορούν να απευθύνονται στην αστυνομία είτε αυτοπροσώπως, είτε τηλεφωνικά, είτε με sms στο 100 γράφοντας το όνομα, το επώνυμο, τη διεύθυνση και το είδος βίας που υφίστανται. Μπορεί επίσης να γίνει επικοινωνία με τις υπηρεσίες αντιμετώπισης ενδοοικογενειακής βίας ανά την επικράτεια, ενώ για περιπτώσεις συμβουλευτικής ή κοινωνικής στήριξης ή φιλοξενία σε ξενώνες μπορούν φυσικά να απευθυνθούν και στη γραμμή 15900».
Μαιευτική βία – O «αόρατος» εχθρός των γυναικών
Μια «υποτιμημένη», υπαρκτή όμως και δυστυχώς ιδιαίτερα διαδεδομένη μορφή κακοποίησης των γυναικών είναι η μαιευτική βία. Πρόκειται για τη σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση, ή βία, που δέχεται η γυναίκα από επαγγελματίες της υγείας κατά την κύηση ή κατά τη διάρκεια γυναικολογικών εξετάσεων. Οι περιπτώσεις σοκάρουν, ενώ για το ζήτημα επικρατεί μια άτυπη «ομερτά», λόγω του ψυχολογικού σοκ που υφίσταται το θύμα, αλλά και της αδυναμίας του δικαιικού μας συστήματος να υποστηρίξει τέτοιου είδους καταγγελίες.
Ως εκ τούτου, ελάχιστοι μιλούν για αυτό, αν και οι συνέπειες είναι δραματικές.
Μία από τους ελάχιστους που φέρνουν το θέμα στον δημόσιο διάλογο είναι η μαία Κωνσταντίνα Νούσια, πρόεδρος του Παρατηρητηρίου Μαιευτικής Βίας και διαχειριστής της ιστοσελίδα eimaimaia.gr.
Το zougla.gr διοργάνωσε μια τηλεδιάσκεψη στην οποία συμμετείχαν ηθοποιοί και νομικοί, αναδεικνύοντας το «μυστικό» αυτό πρόβλημα, το οποίο, όπως φαίνεται, όμως αποτελεί μια υπαρκτή, νοσηρή κατάσταση που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης από την πολιτεία, που μέχρι τώρα δείχνει να το αγνοεί…
Στην τηλεδιάσκεψη συμμετείχαν η Κωνσταντίνα Νούσια, οι ηθοποιοί Κατερίνα Τσάβαλου, Βάσω Γουλιελμάκη, Μαργαρίτα Αμαραντίδη και η νομικός Ράνια Πιτένη, η οποία, εκτός από την προσωπική της οδυνηρή εμπειρία, παρουσιάζει και ένα πλέγμα προτάσεων για τη θέσπιση της νομικής προστασίας των «σιωπηλών» θυμάτων…
Δείτε την ενδιαφέρουσα τηλεδιάσκεψη:
Η Κωνσταντίνα Νούσια, που ασχολείται χρόνια με το ζήτημα, όπως και με τις αναίτιες καισαρικές, χαρακτηρίζει τη μαιευτική βία ως μορφή «έμφυλης βίας». «Παρατηρείται τεράστια σιωπή ενώ οι περιπτώσεις είναι πολλές, και από αυτές προκαλούνται τεράστια τραύματα στη γυναίκα, σε τέτοιο βαθμό που πλήττεται ακόμα και η γονιμότητα! Οι θεσμοί ωστόσο δεν την αναγνωρίζουν καν ως βία, με αποτέλεσμα να αγνοείται αυτό το υπαρκτό ζήτημα από τον νομοθέτη» αναφέρει.
«Αυτή η βία ασκείται από οποιαδήποτε υγειονομική ειδικότητα, ενώ υπάρχουν πολλά περιστατικά που συμβαίνουν ακόμα και κατά τη διαδικασία ΠΑΠ τεστ. Έχουμε ζητήσει να το παρουσιάσουμε στη Γενική Γραμματεία Ισότητας να τους ενημερώσουμε για αυτό – δεν μας άκουσαν καν. Πού να πάμε αν μας αγνοεί και η υποτίθεται αρμόδια υπηρεσία για αυτά τα θέματα;» διευκρινίζει.
Η ηθοποιός Κατερίνα Τσάβαλου ανέφερε πρόσφατα στα ΜΜΕ ότι έχει πέσει θύμα σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας της. Στην τηλεδιάσκεψη με το zougla.gr ωστόσο αποκάλυψε επίσης ότι, όταν ήταν 20 ετών, υπέστη σεξουαλική παρενόχληση και βία από γυναικολόγο καθώς έκανε το τεστ ΠΑΠ! «Φοβήθηκα πολύ να μιλήσω τότε και δεν το είπα ποτέ. Σήμερα όμως μπορώ να το πω» είπε συγκεκριμένα.
Η δημοφιλής ηθοποιός περιγράφοντας την εμπειρία της τη χαρακτηρίζει τόσο «τρομακτική που δεν μπορείς ούτε να τη μοιραστείς».
Τα κορίτσια πρέπει να μιλάνε, να τα καταγγέλλουν όλα. Αλλιώς δεν γίνεται! Το έχω μετανιώσει, αν ήμουν όπως ήμουν τώρα, θα μίλαγα και θα έκανα πολλά περισσότερα» εξομολογείται…
Η ηθοποιός Βάσω Γουλιελμάκη τοποθετήθηκε αναδεικνύοντας από την πλευρά της το πρόβλημα και συμβουλεύοντας όλες τις γυναίκες πρωτίστως «να αναγνωρίζουν τα σημάδια». «Είναι πολύ σημαντικό η γυναίκα, για οποιουδήποτε τύπου σεξουαλική παρενόχληση, να μπορεί να τα αναγνωρίσει. Τα όρια είναι πολύ λεπτά, και η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική. Όταν συμβαίνει και είμαστε σίγουροι -γιατί υπάρχουν και παρεξηγήσεις-, απαιτείται είτε αυστηρή σύσταση στην αρχή κι αν δεν επέλθει αποτέλεσμα, να βρεις το κουράγιο σου και να το καταγγείλεις ανοιχτά» τονίζει η γνωστή ηθοποιός και καταλήγει: «Η νέα γενιά πρέπει να το κάνει οπωσδήποτε αυτό – εμείς κρατούσαμε το στόμα μας κλειστό, μέχρι τώρα. Πρέπει επιτέλους να ορθώνουμε το ανάστημά μας!».
Η νεαρή ηθοποιός Μαργαρίτα Αμαραντίδη από την πλευρά της περιγράφει την «τραγική» της εμπειρία, την οποία βίωσε λίγο πριν γεννήσει – με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί στην ίδια ψυχολογικό τραύμα και το μωρό της να υποστεί σοβαρές υγειονομικές συνέπειες. «Ζούσα έναν υπέροχο τοκετό και απολάμβανα αυτό το “ταξίδι”. Ανυπομονούσα τόσο να το ζήσω όλο αυτό. Όμως κάποιος αποφάσισε να μου το καταστρέψει όλο αυτό. Χωρίς ποτέ να με ρωτήσει» περιγράφει, εξηγώντας ότι, λόγω ιατρικού λάθους, υπέστη αποκόλληση υμένα την 38η εβδομάδα της κύησης, που προέκυψε από κολπική εξέταση.
«Η γνώση είναι το σημαντικότερο σε αυτές τις περιπτώσεις. Εγώ, όμως, αν και είχα γνώση, μου πήρε τελικά έναν ολόκληρο χρόνο για να συνειδητοποιήσω αυτό που μου συνέβη… Δεν φοβάμαι να γεννήσω δεύτερη φορά, έχω εμπιστοσύνη στη φύση και στο σώμα μου. Στον άνθρωπο δεν έχω» καταλήγει…
Η δικηγόρος Ράνια Πιτένη, που είχε πέσει και η ίδια θύμα μαιευτικής βίας, σε αναίτια καισαρική, μπαίνει στην ουσία του προβλήματος: «Την έμφυλη βία τη ρυθμίζει το δίκαιό μας. Για τη μαιευτική βία όμως δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη. Είναι αναγκαίο να υπάρξουν ειδικές ρυθμίσεις, όπως μας διδάσκει η πραγματικότητα. Να κατηγοριοποιούνται δηλαδή οι συμπεριφορές, πότε είναι ποινικά κολάσιμες, κατά το αστικό δίκαιο ή το ποινικό».
«Διότι, όπως είναι τα πράγματα τώρα, είναι πολύ δύσκολο να αποκαλυφθεί αυτού του είδους το αδίκημα. Ποιος γιατρός θα γνωματεύσει έπειτα από εξέταση του θύματος εναντίον συναδέλφου του; Επίσης είναι παντελώς ελλιπή τα πρακτικά για αυτές τις διαδικασίες. Πώς θα στοιχειοθετηθεί το αδίκημα σε δικαστήριο; Είναι ο λόγος της γυναίκας έναντι του λόγου του “ειδικού”» επισημαίνει.
Τι πρέπει να γίνει; «Απαιτείται εξειδικευμένη νομοθετική ρύθμιση που θα διευκόλυνε την αποδεικτική διαδικασία. Επίσης υποχρεωτική επιμόρφωση και μετεκπαίδευση των μαιευτήρων στον φυσιολογικό τοκετό, αναθεώρηση των πρωτοκόλλων των νοσοκομείων, διότι αναγκάζουν πολλές φορές τους γιατρούς να λειτουργούν με συγκεκριμένους τρόπους, και βεβαίως να εισαχθεί το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία» είναι κάποιες από τις προτάσεις της.
«Φυσικά ο μεγαλύτερος εχθρός για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας είναι και οι γυναίκες που κάνουν “κατάχρηση” των δικαιωμάτων τους ή ψευδείς μηνύσεις, ώστε να επωφεληθούν με κάποιον τρόπο» τονίζει η νομικός…
