Άσκηση αυτογνωσίας και πεδίο προβληματισμού για την ταυτότητα και το μέλλον της πόλης, φιλοδοξεί να αποτελέσει το διεθνές επιστημονικό συνέδριο «Θεσσαλονίκη: μία πόλη σε μετάβαση, 1912-2012», που ξεκίνησε τις εργασίες του στο Συνεδριακό Κέντρο του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, με τις ομιλίες του καθηγητή του πανεπιστημίου Κολούμπια της Νέας Υόρκης, Μαρκ Μαζάουερ και του επίτιμου καθηγητή του πανεπιστημίου Αθηνών, ακαδημαϊκού, Κωνσταντίνου Σβολόπολου Το συνέδριο που εντάσσεται στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό των 100 χρόνων ελεύθερου βίου της πόλης διοργανώνουν ο δήμος Θεσσαλονίκης και ο φορέας «Θεσσαλονίκη 2012».
Πώς αντιλαμβάνονταν το μέλλον οι προηγούμενες γενιές και ποιον θεωρούσαν υπεύθυνο για να το σχεδιάσει; Σε αυτό το ερώτημα αποπειράθηκε να απαντήσει με την εισήγηση του ο Μαρκ Μαζάουερ, ο οποίος μίλησε για την «ιστορία του μέλλοντος».
Όπως επισήμανε, κατά τον Μεσαίωνα, η πόλη σύμφωνα τόσο με την χριστιανική, όσο και με την οθωμανική άποψη, την πόλη τη φυλάει ο Θεός. Οι άνθρωποι θεωρούν ότι πρέπει να μετανοήσουν για την ημέρα της κρίσης. Ζουν τη ζωή τους με βάση το χριστιανικό ήθος και το ίδιο αναμένουν και από την πόλη. Ο ρόλος του κράτους είναι περιορισμένος και οι κυβερνήτες ορίζονται, κατά κάποιον τρόπο, «ελέω Θεού».
Το σκηνικό αυτό θα ανατραπεί με την άνοδο του καπιταλισμού και την καταναλωτική επανάσταση. Το 1800 ο Γάλλος πρόξενος στη Θεσσαλονίκη έγραφε ότι οι Θεσσαλονικείς «ενδιαφέρονται για τη ζωή και το ντύσιμο, χωρίς να νοιάζονται για το αύριο.
Αναδεικνύεται η ιδέα της Ευρώπης, ως πολιτιστικό σημείο αναφοράς, αλλά και συνταγή για μελλοντική ευτυχία. Ταυτόχρονα κερδίζει έδαφος η αντίληψη ότι αυτοί που νοιάζονται για την πόλη και έχουν την τύχη της στα χέρια τους πρέπει να οραματίζονται ένα μέλλον γι’ αυτή.
Παραδόξως, όσο συσσωρεύεται το χρέος στην Οθωμανική αυτοκρατορία, τόσο γνωρίζει άνθηση η σκέψη για το μέλλον. Η αγορά γης αναπτύσσεται με φρενήρεις ρυθμούς, υπάρχουν σχέδια για δυναμικές επιχειρήσεις, ενώ χρυσός, ασήμι και άλλα μεταλλεύματα περιμένουν κάποιον να τα εκμεταλλευτεί.
Τον 20ο αιώνα, η ευθύνη για το μέλλον περνάει, πλέον, στο ανθρώπινο χέρι και στον κρατικό σχεδιασμό, υπογράμμισε ο κ. Μαζάουερ. Μετά την πυρκαγιά του 1917 ο Γάλλος πολεοδόμος Ερνέστος Εμπράρ οραματίζεται μια πόλη εξορθολογισμένη, που θα απαντάει στις ανάγκες των κατοίκων, περισσότερο προσανατολισμένη στο μέλλον από την Αθήνα.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η γερμανική επέλαση θέτει υπό αμφισβήτηση το μέλλον της πόλης και αυτή η ασάφεια, όπως είπε ο κ. Μαζάουερ, διευκόλυνε τη γενοκτονία των Εβραίων.
Σήμερα η συζήτηση για το μέλλον είναι μετριασμένη και ασαφής. Ο κ. Μαζάουερ εκτίμησε ότι έχουμε χάσει την πίστη στο μέλλον που είχαν οι προηγούμενες γενιές και περιοριζόμαστε να σκεφτούμε τρόπους ελαχιστοποίησης των κινδύνων και των προβλημάτων, ενώ συνέδεσε την αλλαγή αυτή με την επικράτηση της Δεξιάς, σε βάρος της Αριστεράς.
Ο κ. Σβολόπουλος επισήμανε στην εισήγηση του ότι το 1916, οπότε και έγινε η πρώτη επίσημη καταγραφή από το ελληνικό κράτος, οι Έλληνες ήταν η πλειοψηφία στον πληθυσμό, τόσο στην πόλη όσο και στον νομό της Θεσσαλονίκης.
Συγκεκριμένα, στον νομό, που περιλάμβανε τη Βέροια, την Κατερίνη, τα Γιαννιτσά, την Έδεσσα, το Κιλκίς, τη Χαλκιδική και τις μονές του Αγίου Όρους, καταγράφηκαν 550.221 κάτοικοι, από τους οποίους το 51,59% ήταν Έλληνες, το 22% Μουσουλμάνοι, το 11,14% Εβραίοι και το 5,7% Σλαβόφωνοι. Αλλά και στην πόλη της Θεσσαλονίκης οι Έλληνες ήταν 68.205, οι Εβραίοι 61.400, οι Μουσουλμάνοι 30.000 και οι 1.800 Βούλγαροι.
Επιπλέον οι Έλληνες ασχολούνται με το εμπόριο και αυτό τους προσδίδει πλούτο και ισχύ. Όπως επισήμανε ο κ. Σβολόπουλος οι Εβραίοι κατέχουν σημαντική θέση στο εμπόριο, ωστόσο υπολείπονται των Ελλήνων στις πνευματικές ενασχολήσεις.
Τόνισε, δε, ότι οι Έλληνες συνεισέφεραν στην προοπτική της απελευθέρωσης από την δεσποτεία και της επικράτησης των φιλελεύθερων προτύπων.
Την έναρξη του συνεδρίου κήρυξε ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, ο οποίος υπογράμμισε ότι το συνέδριο θα δώσει την ευκαιρία στη πόλη να κάνει τη συζήτηση που χρειάζεται, αλλά και της αξίζει για το πρόσφατο παρελθόν και το ορατό μέλλον της.
Χαιρετισμό απηύθυναν ο πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου, Δημήτρης Καιρίδης και ο συντονιστής της επιστημονικής επιτροπής, Βασίλης Γούναρης.
Προς στιγμή, επικράτησε ένταση όταν νεαροί από τον αντιεξουσιαστικό χώρο, σήκωσαν πανό και φώναξαν συνθήματα. Μετά από λίγο, αποχώρησαν χωρίς να δημιουργηθούν επεισόδια.
Eπιμέλεια: Μίτση Σκέντζου
