Ρεπορτάζ: Αλέξης Σφαέλος

Στο ιστορικό παραδοσιακό χωριό Αμπελάκια, στις πλαγιές του Κισσάβου Θεσσαλίας, διεξάγεται σήμερα Κυριακή 30 Οκτωβρίου η 4η Γιορτή Κάστανου.

 

Η γιορτή περιλαμβάνει ψητά κάστανα, παραδοσιακή μουσική, διαγωνισμό γευσιγνωσίας, αλλά και ομιλίες που αναδεικνύουν τα προβλήματα της φετινής καλλιέργειας της καστανιάς, η παραγωγή της οποίας έχει σχεδόν ολοκληρωτικά προσβληθεί από έναν μύκητα προκαλώντας την ασθένεια φαιά σήψη.

Η δραστηριότητα των λίγων καλλιεργητών που συνεχίζουν είναι κατ’ εξοχήν εξαγωγική, με το 95% της παραγωγής να εξάγεται κυρίως στην Ιταλία και λιγότερο στα Βαλκάνια, ενώ η κατεστραμμένη φετινή σοδειά και από την άλλη η ενεργειακή κρίση έχουν βάλει ταφόπλακα στα κάστανα.

Σημειώνεται ότι η φαιά σήψη είναι μια ασθένεια που προσβάλλει τον καρπό του κάστανου, ξεκινώντας τη στιγμή της ανθοφορίας και αναπτύσσεται εις βάρος του καρπού, καθιστώντας τον μη εμπορεύσιμο.

 

Τα Αμπελάκια

Η ίδρυση του χωριού πιθανολογείται τον 16ο αιώνα. Η αμπελουργία ήταν η αρχική απασχόληση των κατοίκων του ενώ το 1778 οργάνωσαν και ανέπτυξαν την οικονομική τους ζωή με την ίδρυση και λειτουργία της «Κοινής Συντροφίας και Αδελφότητος», όπου μετείχαν υποχρεωτικά όλοι οι κάτοικοι. Στα Αμπελάκια λειτούργησε ο πρώτος Συνεταιρισμός του κόσμου, παραγωγής  και εμπορίας κόκκινων νημάτων, που τα έβαφαν με το ριζάρι και πρόεδρος ήταν ο Αμπελακιώτης Γεώργιος Μαύρος Σβαρτς, το αρχοντικό του οποίου αποτελεί από τα εντυπωσιακότερα δείγματα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα.

Στο διάστημα λειτουργίας του Συνεταιρισμού τα Αμπελάκια γνώρισαν μεγάλη ακμή και ανάπτυξη ενώ μετά το τέλος του -το 1812- ο οικισμός άρχισε να παρακμάζει. Για αρκετά χρόνια το χωριό σημείωνε τουριστική ανάπτυξη ωστόσο με τη δημιουργία της νέας Εθνικής οδού και την παράκαμψη της Κοιλάδας των Τεμπών, επήλθε η συρρίκνωση.

Στο χωριό αξιόλογες είναι οι εκκλησίες του Αγίου Αθανασίου, της Αγίας Παρασκευής (1885), του Αγ. Γεωργίου, μονόχωρη, ξυλόστεγη με επίχρυσο τέμπλο (σ.σ. στις μέρες μας παραμένει κλειστή λόγω συντήρησης), το Κτίριο της Επισκοπής (1763) το παλαιότερο του χωριού  κτλ.

 

Από τα σπουδαιότερα κτίρια του ελλαδικού χώρου είναι το αρχοντικό του Γεωργίου Μαύρου Σβαρτς (σ.σ. οι Γερμανοί και οι Αυστριακοί με τους οποίους εμπορευόταν του είχαν δώσει το όνομα Σβαρτς με το οποίο έμεινε γνωστός), το οποίο άρχισε να κτίζεται το 1778 ως κατοικία του προέδρου του Συνεταιρισμού των Αμπελακίων -του Σβαρτς-, ενώ υπήρξε και η έδρα του παντοδύναμου τότε Συνεταιρισμού. Το τριώροφο αρχοντικό με την ξύλινη επένδυση και την πλούσια ζωγραφική διακόσμηση ανήκει στο Υπουργείο Πολιτισμού από το 1965 και έκτοτε λειτουργεί ως μουσείο. Στις μέρες μας παραμένει κλειστό λόγω συντήρησης και αποκατάστασης των τοιχογραφιών και των ξύλινων στοιχείων του.

Το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Αμπελακίων το οποίο στεγάζεται στο αναπαλαιωμένο αρχοντικό Μουλά με εκθέματα από την αγροτοποιμενική ζωή, εργαλεία από διάφορα επαγγέλματα (ράφτης, τσαγκάρης, σαμαροποιός, κεραμοποιός, κ.ά), την αναπαράσταση αμπελακιώτικου σπιτιού, τοπικές φορεσιές, παλιές φωτογραφίες, με το ιστορικό αρχείο με βιβλία από το σχολαρχείο (Μανιάρειος Σχολή), με το δωμάτιο με τα προικιά της νύφης κτλ., ο Προφήτης Ηλίας (4,5 χλμ.) με πανοραμική θέα προς τον Όλυμπο, η Κοιλάδα των Τεμπών -περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλλους – με τον Πηνειό ποταμό, την κρεμαστή γέφυρα, το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής κτισμένο σε σπηλιά κτλ. συμπεριλαμβάνονται στα αξιοθέατα της περιοχής.

Να σημειωθεί ότι στην περιοχή παράγεται εξαιρετικό καστανόμελο.