του Δημήτρη Μπερτζελέτου Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος
Τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται πιο συχνά το εξής παράδοξο: «οι δυτικοί πληθυσμοί τείνουν να γίνουν αξιοσημείωτα μη υγιείς, ενώ ταυτόχρονα τείνουν να αποκτήσουν ψύχωση με τη διατροφή, τις δίαιτες και την ιδέα του να τρέφεται κανείς σωστά».
Εδώ και δεκαετίες υπάρχουν στη διάθεση των πολιτών πολλές ωραίες επιστημονικές συμβουλές, πολλές διαπιστώσεις περί του «τι σημαίνει υγιεινό» και παρόλα αυτά δεν ξεκολλάνε τα νούμερα και τα ποσοστά παχυσαρκίας ούτε στο δυτικό κόσμο, ούτε στην Ελλάδα. Εκδίδονται πολύ προσεγμένοι διατροφικοί οδηγοί, μετονομάζονται δημόσιες υπηρεσίες σε υπηρεσίες «διατροφής και άθλησης», γίνονται συνέδρια, ημερίδες, εκδηλώσεις, σεμινάρια και αυτό σίγουρα είναι πολύ καλό σε γενικές γραμμές.
Βλέπουμε σταθερά τον τελευταίο καιρό:
Α. Οι επιστήμονες, οι σύλλογοί τους, οι οργανισμοί τους να παίρνουν θέση, να συστήνουν «υγιεινά μέτρα», να έχουν ωραίες ιδέες και να τις οργανώνουν σε συμπόσια και φυλλάδια και γενικά να συμμετέχουν πιο έντονα στο ζήτημα «πληροφόρηση του κοινού».
Β. Οι δημοσιογράφοι και τα ΜΜΕ να ασχολούνται πολύ συχνά με τη «σωστή διατροφή». Εκλαϊκευμένα, με τη συνδρομή επιστημόνων πληροφορούν τους πολίτες, στήνουν στήλες και εκπομπές υγείας.
Γ. Το κράτος να τυπώνει διατροφικούς οδηγούς, να συστήνει τμήματα «Διατροφής και Άθλησης» σε υπουργικό (και διυπουργικό) επίπεδο, να βγάζει δελτία τύπου, ανακοινώσεις, διαφημίσεις για τη σωστή διατροφή.
Όλα τα παραπάνω θα έλεγε κανείς ότι στήνουν ένα σκηνικό «βέλτιστου διατροφικού περιβάλλοντος». Δυστυχώς, «πλανώμεθα πλάνην οικτράν».
Ο αγαπημένος μου Λακάν λέει ‘les non-dupes errent’. Σε ελεύθερη μετάφραση αυτό σημαίνει «αυτοί που νομίζουν ότι δεν εξαπατούνται ..σφάλλουν». Η «(αυτό-)εξαπάτηση» έχει να κάνει ότι ενώ όλοι οι παραπάνω (Α+Β+Γ) προσπαθούν να φωτίσουν τους πολίτες και να βοηθήσουν στην υιοθέτηση «σωστής συνετής διατροφής και τρόπου ζωής», τα αρνητικά αποτελέσματα παχυσαρκίας, διαβήτη, καρκίνου κλπ κλπ.. δεν ξεκολλάνε.
Προς Θεού, οι πράξεις των Α, Β, Γ δε σημαίνει ότι στα μάτια του υπογράφοντα δεν είναι αρεστές. Ίσα-ίσα θεωρώ ότι γίνονται πολλά και ταυτόχρονα δηλώνω ότι μισώ τις απλουστεύσεις και τις βέβαιες απαντήσεις. Δεν μπορεί κανείς σε 10-20 γραμμές να αποφανθεί για το τι δεν πάει καλά στο Α, στο Β, στο Γ.
Το σίγουρο είναι ότι το stress test «αντιμετώπιση παχυσαρκίας», δηλαδή ο ενδελεχής έλεγχος για τον προσδιορισμό της αποτελεσματικότητας των μέτρων, των κανονισμών, των πρακτικών έναντι της παχυσαρκίας, μάς αφήνει (τους Α+Β+Γ) μετεξεταστέους.
Το σίγουρο είναι ότι οι συμβουλές, οι πληροφορίες, οι συστάσεις και οι ευχές μοιάζουν με περιτυλίγματα και το ζήτημα «υιοθέτηση ολιστικά ενός άλλου τρόπου ζωής και διατροφής πιο κοντά στη φύση μας (και στη .. Φύση ενδεχομένως)» αποτελεί μια σύνθετη διεργασία.
Ιδού μερικά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν:
Οι Α, Β, Γ τι έχουν να πουν για τα 15.000-20.000 καινούργια έτοιμα «τρόφιμα» κάθε χρόνο στη ζωή μας, τα οποία υποτίθεται μας κάνουν «καλό» και ..πρέπει να πωληθούν;
Οι Α, Β, Γ γνωρίζουν την αξία της επιστροφής στις εκάστοτε τοπικές κουλτούρες διατροφής, γνωρίζουν την αξία της αποανάπτυξης της ίδιας της δυτικής βιομηχανίας τροφίμων;
Οι Α, Β, Γ είναι σίγουροι ότι το υλικό κέρδος (ατομικό και ‘συλλογικό’) της 10-12ωρης ακίνητης εργασία σε μια καρέκλα και μπροστά στον υπολογιστή είναι «κανονικό πράγμα» σύμφωνο με τη φύση του ανθρώπου και κάνει πιο εύκολη την αντιμετώπιση υπερβάλλοντος βάρους;
Εννοείται ότι υπάρχουν πολλά ερωτήματα ακόμα. Όμως, προς το παρόν, πρέπει να κλείσω εδώ, με μια απλή σκέψη, η οποία λέει να αντιστρέψουμε ή έστω να κάνουμε πιο αμφίδρομη την παρακάτω διαγραφόμενη πορεία:
Πολιτισμός διατροφής —> Επιστήμη της διατροφής.
Σίγουρα για τα παραπάνω ζητήματα θα επανέλθουμε, δεν τελειώνουμε εδώ..
