Το ονειρικό, εκκεντρικό και παράδοξα γοητευτικό κινηματογραφικό σύμπαν του Ντέιβιντ Λιντς / David Lynch ζωντανεύει στη μεγάλη οθόνη μέσα από το αφιέρωμα της Ταινιοθήκης Θεσσαλονίκης με τίτλο «Στην αλλόκοτη χώρα του Ντέιβιντ Λιντς», το οποίο θα πραγματοποιηθεί από την Πέμπτη 10 έως και την Κυριακή 13 Δεκεμβρίου 2015, στην αίθουσα Σταύρος Τορνές (Αποθήκη 1, Λιμάνι).
Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα προβληθούν τέσσερις αντιπροσωπευτικές ταινίες του αμερικανού σκηνοθέτη, ενός δημιουργού που έχει καθιερωθεί στο παγκόσμιο σινεμά χάρη στο απόλυτα ιδιόρρυθμο, προσωπικό σκηνοθετικό στυλ του. Πρόκειται για τα φιλμ Eraserhead (1977), Μπλε βελούδο (1986), Ατίθαση καρδιά (1990) και Χαμένη λεωφόρος (1997).
Αξίζει να θυμηθούμε ότι:
– Το Eraserhead είναι το κινηματογραφικό ντεμπούτο του Ντέιβιντ Λιντς και ίσως η πιο σοκαριστική δημιουργία της καριέρας του, ενώ επίσης θεωρείται μια από τις πιο καλτ στιγμές του σύγχρονου κινηματογράφου.
– Η ταινία Ατίθαση καρδιά, ένα «κολασμένο» road movie, απέσπασε ομόφωνα και δικαίως το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών το 1990.
– Η Χαμένη λεωφόρος είναι η επιτομή του απρόβλεπτου και οραματικού κόσμου του Ντέιβιντ Λιντς.
– Η τέταρτη και ίσως καλύτερη ταινία του σκηνοθέτη, το φιλμ Μπλε Βελούδο, είναι ένα ανυπέρβλητο θρίλερ που εκτόξευσε τον Ντέιβιντ Λιντς στα ύψη και, παράλληλα, απογείωσε τις συγκλονιστικές ερμηνείες των Ντένις Χόπερ και Ιζαμπέλα Ροσελίνι.
Πώληση εισιτηρίων: Αίθουσα «Σταύρος Τορνές» (Αποθήκη 1, Λιμάνι, τηλ. 2310-508.398, cinematheque@filmfestival.gr)
Τιμή εισιτηρίου: 4 ευρώ (γενική είσοδος), 3 ευρώ (για τα μέλη).
Κάρτα μέλους: 1 ευρώ.
Πρόγραμμα προβολών:
Πέμπτη 10/12
18:30 Eraserhead
21:00 Μπλε βελούδο
Παρασκευή 11/12
18:30 Χαμένη λεωφόρος
21:00 Ατίθαση καρδιά
Σάββατο 12/12
18:30 Μπλε βελούδο
21:00 Χαμένη λεωφόρος
Κυριακή 13/12
18:30 Ατίθαση καρδιά
21:00 Eraserhead
Οι ταινίες του αφιερώματος:
Eraserhead
ΗΠΑ, 1977
Σκηνοθεσία -Σενάριο: Ντέιβιντ Λιντς. Ηθοποιοί: Τζακ Νανς, Σάρλοτ Στιούαρτ, Τζακ Φισκ. Ασπρόμαυρη, 89΄.
Σε ένα στεγνό, άχαρο και ανοίκειο τοπίο, στη βιομηχανική ζώνη της Φιλαδέλφεια, ο Χένρι βασανίζεται από εφιαλτικά όνειρα και παραισθήσεις. Όταν θα αφήσει έγκυο τη νεαρή Μέρι, θα αναγκαστεί – υπό την πίεση των παράξενων γονιών της – να την παντρευτεί και να συζήσουν. Η Μέρι όμως αδυνατεί να αντεπεξέλθει στην καινούργια πραγματικότητα και εγκαταλείπει τον Χένρι με το αλλόκοτο παιδί που έχουν αποκτήσει, επιστρέφοντας στο σπίτι των γονιών της. Τότε, οι παραισθήσεις του Χένρι, επικεντρωμένες στο δύσμορφο μωρό του, θα ενταθούν και θα τον οδηγήσουν στα όρια της παράνοιας…
Το κινηματογραφικό ντεμπούτο του Ντέιβιντ Λιντς, το 1977, αποτελεί -ίσως- τη πιο σοκαριστική δημιουργία του της καριέρας του. Εμπνευσμένο, σε ότι αφορά στο ύφος, από το κίνημα του εξπρεσιονισμού της μεσοπολεμικής Γερμανίας, το σουρεαλιστικό ντελίριο του Eraserhead είναι ένα κύμα παραισθήσεων, εφιαλτικών εικόνων και συμβολισμών. Ασπρόμαυρο και με ελάχιστους διαλόγους, γεμάτο με ιδιόρρυθμους χαρακτήρες και τερατώδεις φιγούρες, χωρίς γραμμική αφήγηση, μοιάζει με περιπλάνηση στο ταραγμένο μυαλό ενός σχιζοφρενούς. Παρουσιάζοντας τη φρίκη και την αποξένωση της αστικής ζωής, το φιλμ καταπιάνεται με τις κοινωνικές συμβάσεις που είναι αναγκασμένος να πολεμήσει ο «ήρωας»: την ανεπιθύμητη πατρότητα, τον έγγαμο βίο, την καταπιεσμένη λίμπιντο και το φόβο του θανάτου, που παραμονεύει πίσω από μια φωνή που έρχεται από το καλοριφέρ. Ο Χένρι παλεύει να ισορροπήσει ανάμεσα στην πραγματικότητα και τις παραισθήσεις, χωρίς να γίνεται ποτέ ευδιάκριτος στο θεατή ο διαχωρισμός αυτών των δύο κόσμων. Βίαιες μετακινήσεις της κάμερας, απρόσμενα γκρο πλαν κι ένα soundtrack με μουσικές βγαλμένες θαρρείς από την Κόλαση, ανασυνθέτουν και αποδομούν διαρκώς με μεγάλη δεξιοτεχνία τον «πειραγμένο» ψυχισμό του ήρωα, τοποθετώντας τον θεατή ακριβώς στο κέντρο του ονειρικού όσο και αλλόκοτου κόσμου του Ντέιβιντ Λιντς. Η ταινία γυρίστηκε σταδιακά, σε διάστημα τριών ετών, και θεωρείται μια από τις πιο καλτ δημιουργίες του σύγχρονου κινηματογράφου, ενώ ο Ντέιβιντ Λιντς αρνείται μέχρι και σήμερα να μιλήσει γι’ αυτήν και να την ερμηνεύσει, λέγοντας μονάχα ότι πρόκειται για την πιο πνευματική δημιουργία του.
Μπλε βελούδο / Blue Velvet
ΗΠΑ, 1986
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Ντέιβιντ Λιντς. Ηθοποιοί: Ιζαμπέλα Ροσελίνι, Κάιλ ΜακΛάχλαν, Ντένις Χόπερ, Λόρα Ντερν. Έγχρωμη, 120΄.
Το Λάμπερτον, όπου εκτυλίσσεται η ιστορία της ταινίας, είναι μια ηλιόλουστη, πληκτική, συνηθισμένη πόλη του αμερικανικού Νότου, γεμάτη αυλές με γρασίδι και παρτέρια, με μονότονη και ήσυχη ζωή. Όλα ξεκινούν, όταν ένας νεαρός άνδρας, ο Τζέφρι, ο οποίος έχει μόλις επιστρέψει στη γενέτειρά του για να επισκεφτεί τον άρρωστο πατέρα του, ανακαλύπτει μια μέρα ένα κομμένο ανθρώπινο αφτί σε ένα λιβάδι κοντά στο σπίτι του. Όταν αρχίζει να το ψάχνει, από απλή περιέργεια, εκκινεί μια σειρά αλλόκοτων γεγονότων που αποκαλύπτουν το άλλο πρόσωπο της νυσταλέας κωμόπολης. Χωρίς καν να το καταλάβει, ο Τζέφρι θα μπλεχτεί σε μια ριψοκίνδυνη ιστορία απαγωγής, με πρωταγωνιστές μια τραγουδίστρια κι έναν ψυχωτικό εγκληματία, ο οποίος την εκβιάζει για να ικανοποιήσει τις σαδομαζοχιστικές του ορέξεις. Έτσι, θα γλιστρήσει και θα παρασυρθεί σε έναν άλλον, ερεβώδη κόσμο, όπου επικρατούν η βία, ο φόβος, ο νοσηρός ερωτισμός και ο θάνατος. Προσπαθώντας να ξεδιαλύνει το μυστήριο, ο ήρωας θα περιπλανηθεί σε ένα εφιαλτικό, νυχτερινό τοπίο που τον φέρνει για πρώτη φορά σε επαφή με τη σκοτεινή πλευρά της πραγματικότητας, αλλά και του ίδιου του εαυτού του.
Σ’ αυτήν την τέταρτη – και ίσως την καλύτερη ταινία του – ο σπουδαίος Ντέιβιντ Λιντς βυθίζεται, βυθίζοντας μαζί του και τον θεατή, στην επικίνδυνη, αχαρτογράφητη και σκοτεινή άβυσσο του ασυνείδητου. Πρόκειται για ένα ανυπέρβλητο θρίλερ – στα σύνορα της φρίκης και του τρόμου – με υποβλητικότατη ατμόσφαιρα, έντονο μυστήριο και ακραίο αισθησιασμό. Το φιλμ, γκρεμίζοντας συθέμελα τον «αγγελικό» και «ηθικά» πλασμένο κόσμο της ειδυλλιακής αμερικανικής επαρχίας, είναι ένα ταξίδι μύησης του νεαρού ήρωα στην επικράτεια του απεχθούς, του αποτρόπαιου και του νοσηρού που ενεδρεύει μέσα στην ανθρώπινη φύση. Ο πρωταγωνιστής (πολύ καλός με την αγνή και αθώα φυσιογνωμία του ο Κάιλ ΜακΛάχλαν), περνά μέσα από τον διπλό καθρέφτη στη ζοφερή πλευρά της ζωής, δηλαδή στη γνωριμία του Κακού, το οποίο προσωποποιείται στο ναρκομανή, σαδιστή εγκληματία που υποδύεται, σε μια από τις καλύτερες ερμηνείες της καριέρας του, ο κα-τα-πλη-κτι-κός Ντένις Χόπερ. Η ταινία εκτόξευσε τον Ντέιβιντ Λιντς στα ύψη, η Ιζαμπέλα Ροσελίνι ριψοκινδύνευσε πραγματικά, καθώς εκτέθηκε και τσαλακώθηκε κυριολεκτικά και ως ηθοποιός και ως γυναίκα σ’ έναν απωθητικό ρόλο τον οποίο ερμήνευσε συγκλονιστικά, ενώ η μουσική του Άντζελο Μπανταλαμέντι, στην πρώτη του συνεργασία με τον σκηνοθέτη, συνέβαλλε τα μέγιστα στην υποβλητική ατμόσφαιρα του Μπλε βελούδου.
Ατίθαση καρδιά / Wild at Heart
ΗΠΑ, 1990
Σκηνοθεσία – Σενάριο: Ντέιβιντ Λιντς. Ηθοποιοί: Νίκολας Κέιτζ, Λόρα Ντερν, Γουίλεμ Νταφόε, Νταϊάν Λαντ. Έγχρωμη, 125΄.
Στο «κολασμένο» road movie του Ντέβιντ Λιντς, ο ήρωας Σέιλορ Ρίπλεϊ (Nίκολας Κέιτζ) είναι τρελά ερωτευμένος με τη Λούλα Φόρτιουν (Λόρα Ντερν). Η μητέρα της τελευταίας, Μαριέτα, μια εντελώς παρανοϊκή γυναίκα, προσλαμβάνει ένα δολοφόνο για να σκοτώσει τον εραστή της κόρης της. Μετά από μια βίαιη συμπλοκή, ο Σέιλορ εξοντώνει τον πληρωμένο δολοφόνο και καταλήγει στη φυλακή. Όταν θα αφεθεί ελεύθερος, οι δύο εραστές αποφασίζουν να το σκάσουν στην Καλιφόρνια. Όμως η μανιασμένη δίψα για εκδίκηση της Μαριέτας, θα μετατρέψει το οδοιπορικό τους σ’ ένα ταξίδι στην Κόλαση…
Δεκατρία χρόνια μετά το κινηματογραφικό του ντεμπούτο, με το αλλόκοτο Eraserhead, ο Ντέιβιντ Λιντς σκηνοθετεί ένα διαστροφικό road movie, ένα «καταραμένο παραμύθι» βγαλμένο από εφιάλτη. Επιτομή του μοντέρνου σινεμά, η Ατίθαση καρδιά με τις διαρκείς σινεφιλικές της αναφορές, δανείζεται και ενσωματώνει στοιχεία των ταινιών τρόμου, των σατιρικών κομεντί, του φιλμ νουάρ, των road movies του ΄50… Οι ήρωες μοιάζουν παιδιά της goth αισθητικής, αναμεμειγμένης με το rock ‘n’ roll και τους καταραμένους ήρωες της γενιάς των μπιτ. Ως εξαιρετικός κινηματογραφιστής, ο Ντέιβιντ Λιντς δημιουργεί ένα φιλμ με «σπασμένα φρένα», που τρέχει με ιλιγγιώδη ταχύτητα από το πρώτο λεπτό του φιλμικού του χρόνου, μέχρι να κορυφωθεί, με μεγάλη ένταση, στο εκρηκτικό φινάλε. Στο κέντρο της ιστορίας, ο Λιντς τοποθετεί μια από τις πιο τρυφερές και ταυτόχρονα σπαρακτικές ιστορίες αγάπης του σύγχρονου κινηματογράφου. Η Ατίθαση καρδιά πριν και πάνω απ’ όλα είναι μια ταινία για την ακατάλυτη δύναμη του έρωτα και την αναζήτηση της ελευθερίας μέσα σε μια ανελεύθερη Αμερική που σκοτώνει τα όνειρα, ενώ ο Σέιλορ και η Λούλα πετούν με τα φτερά της αγάπης, τραγουδώντας το Love me Tender. Η ταινία απέσπασε ομόφωνα και πανάξια το Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ Καννών το 1990.
Χαμένη λεωφόρος / Lost Highway
Γαλλία – ΗΠΑ, 1997
Σκηνοθεσία: Ντέιβιντ Λιντς. Σενάριο: Ντέιβιντ Λιντς, Μπάρι Γκίφορντ. Ηθοποιοί: Μπιλ Πούλμαν, Πατρίσια Αρκέτ, Μπαλτάζαρ Γκέτι, Ρόμπερτ Λότζια. Έγχρωμη, 134΄.
Ο σαξοφωνίστας Φρεντ Μάντισον (Μπιλ Πούλμαν) βρίσκεται στη φυλακή για τη δολοφονία της γυναίκας του (την υποδύεται η μελαχρινή Πατρίσια Αρκέτ). Ξαφνικά ένα πρωί, μυστήρια και ανεξήγητα, εξαφανίζεται, και στη θέση του εμφανίζεται, άλλο τόσο μυστήρια και ανεξήγητα, ο νεαρός μηχανικός αυτοκινήτων (Μπαλτάζαρ Γκέτι) -άσχετος με την υπόθεση-, ο οποίος και αφήνεται ελεύθερος. Βγαίνοντας από τη φυλακή, θα γνωρίσει την ερωμένη ενός γκάνγκστερ (την υποδύεται η ξανθιά Πατρίσια Αρκέτ), η οποία μοιάζει καταπληκτικά με τη δολοφονημένη σύζυγό του…
Χαλαρώστε, μπείτε και μην ψάξετε για την έξοδο κινδύνου. Βρίσκεστε στον παράδοξο, απρόβλεπτο και οραματικό κόσμο του Ντέιβιντ Λιντς. Το λιγότερο που μπορεί να πει κανείς για την Χαμένη λεωφόρο είναι πως πρόκειται για μια αλλόκοτη ταινία. Σπάζοντας κάθε συμβατό αφηγηματικό κώδικα και έννοια κοινής λογικής ακολουθίας, η ταινία μοιάζει με άγριο ξύπνημα στη χώρα του εφιάλτη. Βουτηγμένη σε μια σκοτεινή ατμόσφαιρα στις παρυφές της «πραγματικότητας», η ταινία ανοίγει το κουτί της Πανδώρας, απελευθερώνοντας πλάσματα απόκοσμα. Με δύο φαινομενικά διαφορετικές και ασύνδετες ιστορίες που συγκλίνουν στο «μεταφυσικό» μοτέλ «Lost Highway», κάπου χαμένο σε μια εσωτερική ψυχική έρημο, η ταινία διαπερνά τάχιστα τα στρώματα του συνειδητού για να φτάσει, με όχημα τη φαντασία, στο σταθμό του ασυνείδητου: εκεί όπου λειτουργεί η γεννήτρια των ονείρων. Χρησιμοποιώντας και μεταλλάσσοντας (γδέρνοντας σχεδόν) τα στοιχεία του ψυχολογικού θρίλερ και του φιλμ νουάρ, η Χαμένη λεωφόρος ισορροπώντας αισθητικά ανάμεσα στο φως και στο… ημίφως, αναφέρεται στο μη-ανθρώπινο της ανθρώπινης φύσης, δείχνοντας χωρίς να εξηγεί, τον σχιζοειδή χαρακτήρα του ανθρώπινου μυαλού. Ταινία ανοίκεια, με κομματιασμένη την καρδιά της στα δύο, όπως και η ιστορία της, αντλεί τη δύναμή της από την ανεξερεύνητη ήπειρο του ασυνείδητου, την οποία και κινηματογραφεί σε κατάσταση άγριου εμφύλιου σπαραγμού.
(Κριτικό σημείωμα για την ταινία από το βιβλίο του Θωμά Λιναρά Κινηματογραφικά Δεινά-Από τον Βιμ Βέντερς στον Γιασουχίρο Όζου).
Επιμέλεια Νικόλας Αρώνης
