Συνέντευξη: Παναγιώτης Βλαχουτσάκος, Σωτήρης Σκουλούδης
Εικονολήπτης: Νίκος Χριστοφάκης
ΗΠΑ, Δευτέρα, 30 Μαρτίου 1981. Ο 30χρονος John Hinckley στήνει καρτέρι και πυροβολεί τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ρόναλντ Ρήγκαν. Ο σκοπευτής συλλαμβάνεται, αλλά δεν καταδικάζεται σε θανατική ποινή. Η απόφαση αυτή λαμβάνεται έπειτα από ειδικές εξετάσεις που δείχνουν ότι ο Hinckley είναι παράφρων. Στη δίκη που ακολουθεί στις 21 Ιουνίου 1982 ο δράστης κρίνεται αθώος λόγω ψυχιατρικών προβλημάτων. Όπως ισχυρίζεται, προσπάθησε να σκοτώσει τον 40ό πρόεδρο των ΗΠΑ για να «εντυπωσιάσει» την ηθοποιό Τζόντι Φόστερ.
Ελλάδα, μερικά χρόνια πριν. Ένας άνδρας, περίπου 65 ετών, εμφανίζει μία ασθένεια και αρχίζει να ακολουθεί θεραπεία λαμβάνοντας ένα συγκεκριμένο φάρμακο. Έπειτα από τρεις μήνες αρχίζει να εμφανίζει έντονη υπερσεξουαλικότητα, αλλά και να παίζει μετά μανίας τυχερά παιχνίδια. Εθίζεται δηλαδή, χωρίς να υπάρχει προηγούμενο, σε μεγάλη ηλικία, στο σεξ και στον τζόγο. Γίνονται εξετάσεις και προκύπτει ότι η ακραία αλλαγή της συμπεριφοράς του οφείλεται στο φάρμακο αυτό.
ΗΠΑ, 2002. Ένας 40χρονος δάσκαλος ξεκινά ξαφνικά να συλλέγει πορνογραφικό υλικό και να νιώθει έντονη σεξουαλική επιθυμία για παιδιά. Συλλαμβάνεται και καταδικάζεται για παιδοφιλία. Υποβάλλεται σε εξετάσεις και τίθεται σε θεραπεία. Από μία μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου προκύπτει ότι ο εν λόγω άνθρωπος εμφανίζει διαταραχή συμπεριφοράς λόγω όγκου που έχει αναπτυχθεί στον μετωπιαίο λοβό, στο τμήμα δηλαδή του εγκεφάλου που ελέγχει τις αναστολές. Ο όγκος αφαιρείται και τα συμπτώματα σταματούν.
Μεγάλη Βρετανία. Ένας άνδρας αρχίζει ξαφνικά να πηγαίνει έξω από παιδικές χαρές και να παρατηρεί επίμονα παιδιά. Μαζί του είναι και η σύζυγός του, η οποία αντιλαμβάνεται τη συμπεριφορά του και αρχίζει να καταλαβαίνει ότι κάτι δεν πάει καλά. Όταν τον ρωτά για αυτήν τη στάση, εκείνος ούτε γνωρίζει ούτε θυμάται τίποτα. Τελικά, υποβάλλεται σε εξετάσεις και αποδεικνύεται πως η αλλαγή της συμπεριφοράς του οφείλεται σε κροταφική επιληψία.
Οι παραπάνω ιστορίες αποτελούν μερικά μόνο παραδείγματα για τη συσχέτιση που παρατηρείται -και πλέον επιβεβαιώνεται- μεταξύ της εγκεφαλικής λειτουργίας και των πράξεων στις οποίες μπορεί να προβεί ένας άνθρωπος. Πρόκειται για περιστατικά κατά τα οποία αποδείχθηκε πως οι δράστες δεν ενεργούσαν κατά βούληση, αλλά οι πράξεις τους ήταν απόρροια κάποιας εγκεφαλικής δυσλειτουργίας. Στο παρελθόν τέτοιες συσχετίσεις δεν ήταν δυνατόν να εντοπιστούν. Σήμερα, με τα εργαλεία που παρέχει η επιστήμη -και κυρίως η νευρολογία- οι ειδικοί είναι πλέον σε θέση να εντοπίσουν τα τμήματα αυτά του εγκεφάλου που εμφανίζουν πρόβλημα, να αναλύσουν παραβατικές συμπεριφορές και να προτείνουν σχετική θεραπεία.
Πρόκειται, δηλαδή, για «πάντρεμα» της νευρολογίας με τη νομική, τη νευρονομική, η οποία φιλοδοξεί να ρίξει φως στις αιτίες που κρύβονται πίσω από ακραίες και σκοτεινές συμπεριφορές.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Η ίδρυση της Εταιρείας Δικαίου Νευροεπιστημών και Τεχνητής Νοημοσύνης Νοτιοανατολικής Μεσογείου
Για το «πάντρεμα» αυτό και τις εξελίξεις που πρόκειται να δρομολογήσει σε κοινωνικό και νομικό επίπεδο μίλησαν στο zougla.gr ο δικηγόρος Νίκος Διαλυνάς και ο νευρολόγος Γιάννης Μάρκου, παρουσιάζοντας παράλληλα την πρώτη στην Ελλάδα εταιρεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, η οποία θα ασχολείται με το δίκαιο, τη νευροεπιστήμη και την τεχνητή νοημοσύνη.
Όπως σημειώνει ο κύριος Διαλυνάς, η Εταιρεία Δικαίου Νευροεπιστημών και Τεχνητής Νοημοσύνης Νοτιοανατολικής Μεσογείου, που συνέστησε μαζί με την κόρη του Άρτεμη και τον γιο του Θανάση σε συνεργασία με έγκριτους επιστήμονες, όπως ο κ. Μάρκου, θα ασχολείται μεταξύ άλλων με αυτά τα ιατρικά δεδομένα, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις αποδεικνύουν ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι όπως φαίνονται εκ πρώτης όψεως.
«Ένα μεγάλο όπλο σε αυτήν την προσπάθεια αποτελεί η λειτουργική μαγνητική τομογραφία που ονομάζεται fmri. Η μέθοδος αυτή παράγει δεδομένα που οδηγούν σε ιατρικές κατευθύνσεις και λύσεις. Δεν θα περιοριζόμαστε στο να γίνει ένα απλό ερωτηματολόγιο. Θα βαδίζουμε με αδιαμφισβήτητα ιατρικά αποτελέσματα».
Αναφερόμενοι στη νευροεπιστήμη, ο κ. Διαλυνάς και ο κ. Μάρκου εξηγούν ότι σκοπός της είναι να δώσει μέσω συγκεκριμένων αντικειμενικών ευρημάτων στοιχεία, τα οποία εν συνεχεία θα αξιολογήσει η Δικαιοσύνη.
«Προσπαθούμε με αδιαμφισβήτητα στοιχεία να συνδέσουμε συγκεκριμένες διαταραχές του εγκεφάλου όπως εκφράζονται μέσω συγκεκριμένων συμπεριφορών. Θα εξετάζεται ο εγκέφαλος είτε μέσω μαγνητικής τομογραφίας είτε μέσω λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fmri) που αποτυπώνει την εγκεφαλική αιματική ροή σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με συγκεκριμένες λειτουργίες, κινήσεις και συμπεριφορές. Επίσης, ακόμη ένα όπλο που χρησιμοποιούμε είναι το εγκεφαλογράφημα. Μας δίνει τη δυνατότητα σε αρκετές περιπτώσεις να αποκαλύψουμε οργανικές βλάβες, παθολογική λειτουργία εγκεφαλικών δομών, και να τις παρουσιάσουμε για να αξιολογηθούν από τη Δικαιοσύνη».
Μάλιστα, όπως επισημαίνουν, υπάρχουν μελέτες που έχουν γίνει στην Αμερική την περίοδο 2005 – 2015 και δείχνουν ότι ένα μεγάλο ποσοστό ανθρωποκτονιών που έχουν διαπραχθεί οφείλεται σε τέτοιες εγκεφαλικές βλάβες που πλήττουν κυρίως τον μετωπιαίο λοβό, ο οποίος σχετίζεται με τις αναστολές του ατόμου.
Στο ερώτημα τι θα σήμαινε για έναν κατηγορούμενο που βαρύνεται με βαριά αδικήματα να διαπιστωθεί ότι τελικά πάσχει από κάποια εγκεφαλική βλάβη, ο κ. Διαλυνάς απαντά πως από τη στιγμή που διαπράχθηκε ένα έγκλημα ο δράστης πρέπει φυσικά να δικαστεί. Προσθέτει, ωστόσο, πως αν υπάρχει κάποιο παθολογικό υπόστρωμα που οδήγησε τον κατηγορούμενο στο να μην ελέγχει τη συμπεριφορά του, αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν στον καταλογισμό της ποινής του και να βοηθηθεί θεραπευτικά.
Όσον αφορά στην τεχνητή νοημοσύνη, τόσο ο κ. Διαλυνάς όσο και ο κ. Μάρκου αναφέρουν πως πρόκειται για έναν τομέα που εξελίσσεται συνεχώς και πως σύντομα αναμένεται να δρομολογήσει εξελίξεις που θα επηρεάσουν τόσο την Ευρώπη όσο φυσικά και τη χώρα μας.
«Όπως διαφαίνεται, στο κοντινό μέλλον οι μηχανές θα αντικαταστήσουν σε πολλούς τομείς το ανθρώπινο δυναμικό. Έτσι πρέπει να διαμορφωθεί ένα συγκεκριμένο νομικό πλαίσιο για περιπτώσεις που για παράδειγμα θα αφορούν στην πρόκληση ενός ατυχήματος από μία μηχανή. Ήδη μία ομάδα της εταιρείας μας έχει φύγει για την Ιαπωνία προκειμένου να συμμετάσχει σε σχετικό συνέδριο. Αφορμή για να ασχοληθούμε με τον τομέα αυτόν αποτέλεσε το ρομπότ Σάρα, το οποίο πριν από πέντε χρόνια απέκτησε στη Σαουδική Αραβία… υπηκοότητα. Όπως καταλαβαίνετε, τα ρομπότ πρόκειται να μας απασχολήσουν πολύ στο μέλλον, τόσο θετικά όσο και αρνητικά» επισημαίνει ο κ. Διαλυνάς.
Δείτε την αναλυτική συνέντευξη του Νίκου Διαλυνά και του Γιάννη Μάρκου στο zougla.gr:
*Όποιος επιθυμεί να έρθει σε επικοινωνία με την εταιρεία του κ. Νίκου Διαλυνά μπορεί να καλέσει στο τηλέφωνο 210 3615014 ή να στείλει email στο nikolaosdialinas@gmail.com
Δείτε ακόμα:
