Συνέντευξη: Σωτήρης Σκουλούδης, Παναγιώτης Βλαχουτσάκος
Ο καθηγητής Νεκτάριος Ταβερναράκης επανεκλέγη στις αρχές Δεκεμβρίου ως πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), ενώ πρόσφατα εκλέχθηκε ως αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας και ως διακεκριμένο μέλος του Αμερικανικού Οργανισμού για την Προώθηση της Επιστήμης.
Ο τομέας του είναι μεταξύ άλλων η Γενετική, η Μοριακή Βιολογία (είναι καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης) και η Βιοπληροφορική, ενώ με τις μελέτες του, για τις οποίες έχει βραβευθεί από διάφορους καταξιωμένους φορείς, έχει συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση των μηχανισμών νευροεκφυλισμού, μνήμης και μάθησης, καθώς και της γήρανσης. Έχει επίσης συνεισφέρει στην ανάπτυξη καινοτόμων πειραματικών εργαλείων και μεθόδων για τη μελέτη του νευρικού συστήματος και της βιολογίας του κυττάρου.
Το zougla.gr επικοινώνησε μαζί του προκειμένου να μας δώσει τα «φώτα» του τόσο για το νούμερο ένα παγκόσμιο ζήτημα που μας απασχολεί, αυτό των εμβολίων για τον Covid-19, που ήδη έχουν αρχίσει και διατίθενται και αναμένονται σύντομα και στη χώρα μας, όσο και για τις ενδιαφέρουσες εξελίξεις σχετικά με την έρευνα που αφορά στη γήρανση, τις νευροεκφυλιστικές ασθένειες και τις λύσεις που προτάσσει η επιστήμη -ή θα προτάξει σύντομα- σχετικά με ζητήματα όπως η αύξηση του προσδόκιμου ζωής μας, με ποιοτικά, και όχι απαραίτητα ποσοτικά, κριτήρια.
Ο καθηγητής στο ερώτημά μας για τα εμβόλια έχει ξεκάθαρη θέση: «Πρόκειται για ένα επιστημονικό επίτευγμα ότι έχουμε το εμβόλιο σε λιγότερο από έναν χρόνο. Αυτό είναι πρωτοφανές. Η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα συστρατεύθηκε για αυτό το αποτέλεσμα ώστε να έχουμε πολλά και αποτελεσματικά εμβόλια. Η τεχνολογία που χρησιμοποιήθηκε για την παρασκευή τους είναι απολύτως ασφαλής. Δεν υπάρχει λόγος να μπαίνουμε σε καμία συζήτηση για παρέμβαση στο DNA και άλλα πράγματα, αυτές είναι συζητήσεις που διαδίδονται λόγω της ημιμάθειας. Δεν υπάρχει καμία τέτοια περίπτωση.
»Αλλά και η αποτελεσματικότητά τους είναι κάτι το πρωτοφανές. Αυτή ξεπερνάει το 90%. Το αντιγριπικό εμβόλιο, φανταστείτε, έχει αποτελεσματικότητα 70 ή 80% το πολύ. Πρόκειται για ένα εξαιρετικό επίτευγμα. Όσο για τις ενδεχόμενες παρενέργειες, αυτές φαίνεται πως δεν υπάρχουν, πέραν όσων αναμένονται από οποιοδήποτε φάρμακο. Και η ασπιρίνη έχει παρενέργειες, την παίρνουμε όμως. Το εμβόλιο φαίνεται ότι έχει λιγότερες παρενέργειες από αυτή» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Δείτε τη συνέντευξη του Νεκτάριου Ταβερναράκη στο zougla.gr:
Πώς λειτουργεί το εμβόλιο
Ζητήσαμε από τον δρα Νεκτάριο Ταβερναράκη να μας περιγράψει την τεχνολογία και τη λειτουργία του εμβολίου στον ανθρώπινο οργανισμό.
«Τα δύο καλύτερα από τα διαθέσιμα εμβόλια βασίζονται στην τεχνολογία mRNA. Η τεχνολογία αυτή δεν είναι κάτι καινούριο, αλλά ανακαλύφθηκε και εξελίσσεται εδώ και δύο δεκαετίες! Ουσιαστικά προσαρμόσαμε την υπάρχουσα τεχνολογία στον κορωνοϊό, δηλαδή. Δεν έγινε κάτι πρόχειρα ή βιαστικά από το μηδέν!».
«Θα πρέπει να αναγνωριστεί η πρωταρχική έρευνα που έγινε για αυτή τη μέθοδο, τότε που οι επιστήμονες βέβαια δεν είχαν ιδέα ότι αυτό θα ήταν χρήσιμο για την ανθρωπότητα 20 χρόνια αργότερα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να επενδύουμε στην έρευνα, διότι δεν ξέρουμε πότε θα τη χρειαστούμε κι αυτό είναι ένα παράδειγμα» σχολιάζει.
Και συνεχίζει ο καθηγητής: «Το εμβόλιο γενικά είναι ένα αδρανοποιημένο παθογόνο – δηλαδή ο ίδιος ο ιός αδρανοποιημένος, που τον εισάγουμε μέσα στο σώμα. Ο οργανισμός μας τότε τον αναγνωρίζει και φτιάχνει τα αναγκαία αντισώματα να τον καταπολεμήσει, ενώ ο ιός δεν δρα και δεν προκαλεί νόσο, αφού είναι αδρανοποιημένος.
»Ειδικά όμως σε αυτό το εμβόλιο δεν συμβαίνει καν αυτό. Αυτό που συμβαίνει, με τη μέθοδο mRNA, είναι ότι εισάγουμε ένα μόριο του ιού, ένα μόριο δηλαδή που μεταφέρει τη γενετική πληροφορία για να δημιουργηθεί μια πρωτεΐνη του ιού, όχι όλος ο ιός, που στη συνέχεια πρέπει να αναγνωρίσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Έτσι τα κύτταρα παράγουν την πρωτεΐνη του ιού -και όχι ολόκληρο τον ιό- ώστε να ενεργοποιηθούν στη συνέχεια τα αντισώματα για να τον αντιμετωπίσουμε, αν τελικά κολλήσουμε από τον ιό.
Αυτή η μέθοδος είναι ακόμα πιο ασφαλής από τα κλασικά εμβόλια. Και ας μην ξεχνάμε ότι έχουν ήδη δοκιμαστεί σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους από το καλοκαίρι μέχρι σήμερα. Δεν θα είμαστε εμείς, λοιπόν, τα πειραματόζωα».
«Ο κορωνοϊός δεν θα μας απασχολεί σε έναν χρόνο»
Όσον αφορά στις ενδεχόμενες παρενέργειες, δε, ο καθηγητής μάς αναφέρει ότι «δεν θα υπάρχουν άγνωστες μακροπρόθεσμες παρενέργειες, και το λέω αυτό γνωρίζοντας τον τρόπο λειτουργίας και τον μηχανισμό αυτού του εμβολίου. Μάλιστα, το διάστημα κατά το οποίο το μόριο αυτό του ιού θα υπάρχει στον οργανισμό μας είναι πολύ περιορισμένο – έπειτα από λίγο καιρό αποδομείται και καταστρέφεται. Δεν θα μείνει δηλαδή στον οργανισμό μας».
Τέλος, ο Νεκτάριος Ταβερναράκης εκτιμά πως «ο κορωνοϊός δεν θα μας απασχολεί ιδιαίτερα σε έναν χρόνο. Θα υπάρχει ο ιός, αλλά θα έχει περιοριστεί δραστικά η διάδοσή του». Την ίδια θετική άποψη έχει και για τα φάρμακα θεραπείας του Covid-19 με τα μονοκλωνικά αντισώματα, τα οποία «χρησιμοποιούμε εδώ και καιρό σε πάρα πολλές καταστάσεις, όπως για την αντιμετώπιση του καρκίνου ή του άσθματος».
Και καταλήγει: «Ο λόγος που πολλοί αναρωτιούνται τώρα για το αν είναι ασφαλή όλα αυτά, είναι πολύ απλά διότι τώρα έχουν διαδοθεί αυτοί οι όροι, λόγω της τεράστιας δημοσιότητας για τον κορωνοϊό».
Ωστόσο «πανδημίες με τέτοιους ιούς θα έχουμε και στο μέλλον, όσο δηλαδή εξακολουθούμε να καταστρέφουμε το περιβάλλον, τα οικοσυστήματα και να αντιμετωπίζουμε με τον τρόπο αυτόν το ζωικό βασίλειο»…
«Στα εργαστήρια της Γενετικής γίνονται θαύματα, αλλά δεν πρέπει να το παίζουμε μαθητευόμενοι μάγοι»
Η συζήτησή μας με τον καθηγητή συνεχίστηκε, για τους τομείς που άπτονται ειδικά της δικής του έρευνας. Η σύγχρονη Γενετική, μέσω και των μελετών που γίνονται στο εργαστήριό του στο ΙΤΕ, «προσπαθεί να κατανοήσει τον μηχανισμό με τον οποίο πεθαίνουν τα κύτταρα μας όταν ασθενούμε από διάφορες νευροεκφυλιστικές ασθένειες, όπως η άνοια και το Αλτσχάιμερ, ώστε στη συνέχεια να μπορούμε να επέμβουμε θεραπευτικά για να αυξήσουμε την ποιότητα ζωής σε μεγάλες ηλικίες».
Δηλαδή «θέλουμε να αντιληφθούμε γιατί γερνούν τα κύτταρα. Όχι για να επεκτείνουμε απαραίτητα τη διάρκεια ζωής, αλλά για να βελτιώσουμε την ποιότητα ζωής σε μεγάλες ηλικίες και να αποφύγουμε τις δυσάρεστες συνέπειες στην υγεία που επέρχονται από το γήρας. Πώς σχετίζεται δηλαδή η γήρανση με τις παθολογικές καταστάσεις και να τις αντιστρέψουμε».
Μέχρι τώρα «γνωρίζουμε ήδη πολλά πράγματα και έχουμε καταφέρει σε πειραματόζωα ακόμα και να πενταπλασιάσουμε τον χρόνο ζωής τους!».
Για τον άνθρωπο όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά καθώς προκύπτουν κρίσιμα βιοηθικά ερωτήματα, όπως και τεχνικά προβλήματα.
«Δεν πρέπει να μας διακατέχει το σύνδρομο του “μαθητευόμενου μάγου”. Γνωρίζουμε πολλά, αλλά όχι αρκετά για να κάνουμε με ασφάλεια τέτοιες δραστικές παρεμβάσεις, προτού να έχουμε πλήρη κατανόηση των συνεπειών. Αλλιώς θα φτάσουμε σε ένα καθεστώς γενετικής αναρχίας και θα συμβούν διάφορα απρόβλεπτα σε εργαστήρια ανά τον κόσμο που δεν ελέγχονται από κανέναν».
Πάντως, μέχρι σήμερα, η επιστήμη δεν μπορεί να βάλει «πλαφόν» στη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής. «Το ρεκόρ είναι τα 124 έτη. Προς το παρόν, δεν μπορούμε καν να προβλέψουμε πόσο θα μπορούσε να φτάσει το απόλυτο μέγιστο της ανθρώπινης ζωής»…
Δείτε το δεύτερο μέρος της συνέντευξης του Νεκτάριου Ταβερναράκη:
