Συνέντευξη: Σωτήρης Σκουλούδης, Παναγιώτης Βλαχουτσάκος
Στις αρχές Νοεμβρίου οι ερευνητές του Αστεροσκοπείου Las Cumbres Observatory (LCO) και του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα, με επικεφαλής τον Ιάιρ Αρκάβι, ανακοίνωσαν -και δημοσίευσαν στο περιοδικό Nature- μία πολύ περίεργη ανακάλυψη που αφορά σε εκρήξεις υπερκαινοφανών αστέρων και ανατρέπει όλα όσα πιστεύαμε μέχρι σήμερα.
Οι επιστήμονες έστρεψαν το τηλεσκόπιο τους στην κατεύθυνση του αστερισμού της Μεγάλης Άρκτου και σε μία γωνιά του διαστήματος που απέχει περίπου μισό δισεκατομμύριο έτη φωτός από τον πλανήτη μας, και παρατήρησαν ένα «άστρο-ζόμπι» το οποίο αρνείται να πεθάνει αν και έχει ήδη εκραγεί τουλάχιστον δύο φορές!
Ο λόγος για τη supernova iPTF14hls η οποία αρχικά είχε ανακαλυφθεί το 2014 και έμοιαζε με μια τυπική περίπτωση. Όμως, μετά από μερικούς μήνες, οι αστρονόμοι παρατήρησαν κάτι που δεν είχαν ξαναδεί: ο υπερκαινοφανής αστέρας, που είχε γίνει στο μεταξύ αχνός, έγινε και πάλι φωτεινός, κάτι που αποτελεί «παραφωνία» σε σχέση με τις έως τώρα θεωρίες για τις κοσμικές καταστροφές αυτού του είδους.
.jpg)
Συνήθως, μια τυπική έκρηξη σούπερ-νόβα ξεθωριάζει στον ουρανό μέσα σε 100 περίπου μέρες. Όμως η συγκεκριμένη έγινε διαδοχικά πιο λαμπερή και πιο αχνή, τουλάχιστον πέντε φορές μέσα στη διετίαΣυνήθως, μια τυπική έκρηξη σούπερ-νόβα ξεθωριάζει στον ουρανό μέσα σε 100 περίπου μέρες. Όμως η συγκεκριμένη έγινε διαδοχικά πιο λαμπερή και πιο αχνή, τουλάχιστον πέντε φορές μέσα στη διετία. Όταν οι επιστήμονες ανέτρεξαν στα αστρονομικά αρχεία τους, με μεγάλη έκπληξή τους συνειδητοποίησαν ότι ακριβώς στο ίδιο σημείο του ουρανού, είχε γίνει έκρηξη σούπερ-νόβα το 1954. Με κάποιο τρόπο, το εν λόγω άστρο επιβίωσε από εκείνη την έκρηξη, για να εκραγεί ξανά το 2014, και στη συνέχεια να αρχίσει να «αναβοσβήνει»…
Μεταξύ των ερευνητών που συμμετείχαν σε αυτή την πρωτοφανή παρατήρηση είναι και ο ερευνητής Γιώργος Λελούδας, του Κέντρου Σκοτεινής Αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης.
Ο κ. Λελούδας μίλησε στο zougla.gr για το «άστρο-ζόμπι» και αναφέρθηκε στα συμπεράσματα που οδηγούνται οι επιστήμονες μετά από αυτή την… ακατανόητη παρατήρηση.
Δείτε τη συνέντευξη:
Εξηγώντας μας αναλυτικά το φαινόμενο, σύμφωνα με τα όσα είναι γνωστά στην αστροφυσική μέχρι σήμερα, ο Έλληνας διακεκριμένος επιστήμονας επισημαίνει ότι οι οι εκρήξεις σούπερ-νόβα είναι κάτι συνηθισμένο στο διάστημα (αν και στον γαλαξία την τελευταία φορά που συνέβη ήταν πριν από 500 χρόνια).
«Διαπιστώσαμε ότι το 1954 είχε καταγραφεί στο ίδιο σημείο του συγκεκριμένου γαλαξία ένα παρόμοιο φαινόμενο. Μήπως πρόκειται για το ίδιο φαινόμενο, που συμβαίνει συνεχόμενα από τότε, και ίσως και από νωρίτερα και δεν το είχαμε παρατηρήσει; Εάν ναι, τότε αυτό περιπλέκει τα πράγματα»«Μια κανονική έκρηξη super-nova διαρκεί κάποιες εβδομάδες – το άστρο γίνεται πολύ λαμπρό και στη συνέχεια αρχίζει να φθίνει μέχρι να γίνει πια εντελώς αόρατο. Στην περίπτωση αυτή όμως, το άστρο συμπεριφέρεται εντελώς παράλογα. Συγκεκριμένα από το 2014 που το παρατηρήσαμε, η λαμπρότητά του αυξομειώθηκε τουλάχιστον 5 φορές, ενώ το φαινόμενο διαρκεί πια περισσότερες από 600 μέρες!
»Επίσης, διαπιστώσαμε ότι το 1954 είχε καταγραφεί στο ίδιο σημείο του συγκεκριμένου γαλαξία ένα παρόμοιο φαινόμενο. Μήπως πρόκειται για το ίδιο φαινόμενο, που συμβαίνει συνεχόμενα από τότε, και ίσως και από νωρίτερα και δεν το είχαμε παρατηρήσει; Εάν ναι, τότε αυτό περιπλέκει τα πράγματα», υπογραμμίζει. «Τώρα βλέπουμε ότι έχει η λάμψη έχει φτάσει σε μια σταθερή φθίνουσα πορεία, και μένει να δούμε αν όντως βρίσκεται στη φάση της οριστικής εξασθένησης», καταλήγει.
Αυτό που περιπλέκει ακόμα περισσότερο τα πράγματα είναι το γεγονός ότι «έχει εκλυθεί τεράστια ποσότητα ενέργειας, σχεδόν δεκαπλάσια από ότι θα αναμέναμε από έναν αστέρα αυτού του τύπου. Το φάσμα του δε – δηλαδή η ανάλυση του φωτός που εκπέμπεται – είναι εντελώς κανονικό! Δηλαδή, αν μου το δείχνατε και δεν ήξερα περί τίνος πρόκειται, θα έλεγα ότι πρόκειται για μια εντελώς φυσιολογική έκρηξη super nova»…
Οι πιθανές θεωρίες για το φαινόμενο… διαψεύδονται!
Οι πιθανές εξηγήσεις που εξετάζουν οι επιστήμονες δεν… επαληθεύονται! Όπως αναφέρει ο κ. Λελούδας, η επιστημονική ομάδα θεωρεί ως επικρατέστερη μια συγκεκριμένη θεωρία που αφορά στην εξέλιξη κάποιων αστέρων που είναι εξαιρετικά πιο μεγάλοι από τον ήλιο (60 έως 80 φορές βαρύτερα από τον ήλιο). Στην περίπτωση των αστεριών αυτών που εφαρμόζεται η συγκεκριμένη θεωρία, οι συνθήκες που επικρατούν στον πυρήνα είναι τέτοιες ώστε η πίεση και η θερμοκρασία του αυξάνονται πάρα πολύ, με αποτέλεσμα την παραγωγή ηλεκτρονίων και ποζιτρονίων. Εν συνεχεία εκλύεται τεράστια ποσότητα ενέργειας, και τελικά ο αστέρας διαλύεται εντελώς.
Ή, σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή της θεωρίας, από την έκλυση της ενέργειας διασπώνται και «φεύγουν»
τα εξωτερικά στρώματα του αστέρα, χωρίς να διαλυθεί το εσωτερικό. Σταδιακά, δηλαδή, «αποκολλώνται» τα συγκεκριμένα στρώματα, ωσότου διαλυθεί και ο πυρήνας, και ίσως για αυτό να υπάρχουν οι αυξομειώσεις στη λαμπρότητα, όπως εξηγεί ο Γιώργος Λελούδας.
«Όμως, στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν θα αναμέναμε σε καμία περίπτωση να συμβεί κάτι τέτοιο. Η θεωρία αυτή δεν μπορεί να έχει εφαρμογή σε άστρα που βρίσκονται τόσο κοντά στον γαλαξία μας. Σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε, αυτό θα αναμέναμε να το δούμε να συμβαίνει στις απαρχές του σύμπαντος, όταν δεν υπήρχαν πολλά μέταλλα δηλαδή, και σε τρομερά μακρινή απόσταση από τη Γη. Η χημική σύσταση που έχει ο γαλαξίας αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να εξηγήσει αυτή την έκρηξη, ενώ και τα τεράστια ποσά εκλυόμενης ενέργειας του άστρου-ζόμπι, επίσης δεν συνάδουν με τη θεωρία», υπογραμμίζει προβληματισμένος…
«Είμαστε ανοιχτοί στις απόψεις όλου του επιστημονικού κόσμου, προκειμένου να βρούμε μια λογική εξήγηση», καταλήγει ο Γιώργος Λελούδας…
