Ο λόγος που πέθαναν οι Νεάντερταλ πριν από 40.000 χρόνια εξακολουθεί να είναι αμφιλεγόμενος, κι έτσι ο εξελικτικός βιολόγος Nicholas Longrich εξετάζει τα στοιχεία για έναν πόλεμο μεταξύ αυτών και των σύγχρονων ανθρώπων.
Πριν από περίπου 600.000 χρόνια, η ανθρωπότητα χωρίστηκε στα δύο. Η ομάδα που μας εμπεριέχει έμεινε στην Αφρική. Η άλλη, η ομάδα των Νεάντερταλ, κατευθύνθηκε στην Ασία και μετά στην Ευρώπη. Δεν ήταν οι πρόγονοί μας, αλλά ένα αδελφό είδος, που εξελίχθηκε παράλληλα.
Οι Νεάντερταλ μας συναρπάζουν λόγω της θεωρίας τους για το ποιοι ήμασταν και ποιοι θα μπορούσαμε να γίνουμε. Είναι δελεαστικό να βλέπουμε τους Νεάντερταλ να ζουν ειρηνικά στη φύση ο ένας με τον άλλον. Εάν όντως συνέβαινε αυτό, ίσως τα δεινά της ανθρωπότητας, κυρίως η βία και ο πόλεμος, δεν είναι τελικά έμφυτα, αλλά μάλλον σύγχρονες εφευρέσεις.
Η βιολογία και η παλαιοντολογία, ωστόσο, παρουσιάζουν μια πιο σκοτεινή εικόνα. Σε περιόδους που δεν υπήρχε ειρήνη, οι Νεάντερταλ ήταν πιθανώς εξειδικευμένοι μαχητές και επικίνδυνοι πολεμιστές, που θα μπορούσαν να ανταγωνιστούν μόνο οι σύγχρονοι άνθρωποι.
Τα θηλαστικά της γης είναι κυνηγοί. Τα λιοντάρια, οι λύκοι, το δικό μας είδος και οι Νεάντερταλ ήταν συνεργάτες σε μεγάλα «παιχνίδια» κυνηγιού. Άλλοι θηρευτές, που βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, έχουν λίγα αρπακτικά, έτσι ο υπερπληθυσμός οδηγεί σε συγκρούσεις για τους κυνηγετικούς χώρους δράσης. Οι Νεάντερταλ αντιμετώπισαν το ίδιο πρόβλημα. Εάν άλλα είδη δεν είχαν τον έλεγχο του αριθμού τους, θα υπήρχε σύγκρουση.
Αυτή η εδαφικότητα έχει βαθιές ρίζες στον άνθρωπο. Οι εδαφικές συγκρούσεις είναι επίσης έντονες στους πλησιέστερους συγγενείς μας, τους χιμπατζήδες. Οι αρσενικοί χιμπατζήδες επιτίθενται συνήθως για να σκοτώσουν αρσενικά από αντίπαλες ομάδες. Κι αυτή είναι μια συμπεριφορά παρόμοια με αυτή που έχουν οι άνθρωποι στον πόλεμο.
Ο πόλεμος είναι στοιχείο της ανθρώπινης φύσης. Ο πόλεμος δεν είναι μια σύγχρονη εφεύρεση, αλλά ένα αρχαίο, θεμελιώδες στοιχείο της ανθρωπότητας μας. Ιστορικά, όλοι οι λαοί πολεμούσαν. Τα παλαιότερα γραπτά μας είναι γεμάτα με ιστορίες πολέμου. Η αρχαιολογία αποκαλύπτει αρχαία φρούρια και μάχες, καθώς και χώρους προϊστορικών σφαγών που χρονολογούνται από χιλιετίες.
Oι Νεάντερταλ ήταν σαν εμάς. Μοιάζουμε εξαιρετικά ως προς την ανατομία του κρανίου και του σκελετού μας και μοιραζόμαστε το 99,7% του DNA μας. Συμπεριφορικά, οι Νεάντερταλ ήταν σαν εμάς. Άναβαν φωτιά, έθαβαν κοσμήματα και δόντια ζώων, έκαναν ιερά και πέτρινα έργα τέχνης. Εάν έχουμε τόσα κοινά ως προς τα δημιουργικά μας ένστικτα, πιθανότατα έχουμε κοινά και πολλά κοινά στα καταστροφικά μας ένστικτα.
Η αρχαία ιστορία επιβεβαιώνει ότι η ζωή των Νεάντερταλ ήταν κάθε άλλο παρά ειρηνική.
Οι Νεάντερταλ ήταν εξειδικευμένοι κυνηγοί θηραμάτων, που χρησιμοποιούσαν δόρατα για να σκοτώσουν ελάφια, αγριοκάτσικα, ρινόκερους και μαμούθ. Αψηφάται η πεποίθηση ότι θα δίσταζαν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα όπλα εάν απειλούσαν τις οικογένειες και τα εδάφη τους. Η αρχαιολογία δείχνει ότι τέτοιες συγκρούσεις ήταν συνηθισμένες.
Κάποιοι τραυματισμοί θα μπορούσαν να είχαν γίνει στο κυνήγι, αλλά πιο πολύ ταιριάζουν με τραυματισμούς ατόμων που συμμετέχουν σε πόλεμο.
Ο προϊστορικός πόλεμος αφήνει ενδεικτικά σημάδια. Οι προϊστορικοί homo sapiens φέρουν συχνά τραύμα στο κρανίο. Το ίδιο φέρουν και οι Νεάντερταλ.
Ένα άλλο σημάδι του πολέμου είναι το σπάσιμο του χεριού. Οι Νεάντερταλ έχουν πολλά σπασμένα χέρια. Τουλάχιστον ένας Νεάντερταλ, από το Σπήλαιο του Σανιντάρ στο Ιράκ, δέχτηκε δόρυ στο στήθος. Το τραύμα ήταν ιδιαίτερα συχνό σε νεαρούς άνδρες Νεάντερταλ, όπως άλλωστε και οι θάνατοι. Κάποιοι τραυματισμοί θα μπορούσαν να είχαν γίνει στο κυνήγι, αλλά ταιριάζουν περισσότερο με αυτά που προκαλούνται σε έναν λαό που ασχολείται με πόλεμο, μικρής κλίμακας αλλά με έντονες, παρατεταμένες συγκρούσεις που αποτελούνται από αντάρτικες επιδρομές και ενέδρες.
Για περίπου 100.000 χρόνια, οι Νεάντερταλ αντιστάθηκαν στη σύγχρονη ανθρώπινη επέκταση.
Είναι εξαιρετικά απίθανο ο σύγχρονος άνθρωπος να συνάντησε το Νεάντερταλ και να έζησε αρμονικά μαζί του.
Η αύξηση του πληθυσμού αναγκάζει αναπόφευκτα τους ανθρώπους να αποκτήσουν περισσότερη γη για να κυνηγήσουν και να εκμεταλλευτούν τη γη ώστε να εξασφαλίσουν τροφή για τα παιδιά τους. Αλλά μια επιθετική στρατηγική είναι επίσης καλή επιλογή.
Οι Νεάντερταλ είχαν πιθανώς τακτικά και στρατηγικά πλεονεκτήματα. Είχαν καταλάβει τη Μέση Ανατολή για χιλιετίες, για να αποκτήσουν οικεία γνώση του εδάφους, των εποχών αλλά πώς να συμβιώνουν με τα γηγενή φυτά και ζώα. Στη μάχη, τα μυώδη σώματά τους, πρέπει να τους έκαναν σκληρούς μαχητές. Τα τεράστια μάτια τους, έδωσαν στους Νεάντερταλ ανώτερη όραση, αφήνοντάς τους να κάνουν ελιγμούς στο σκοτάδι για ενέδρες και επιδρομές νωρίς το πρωί.
Είναι πιθανό με την ανακάλυψη ανώτερων όπλων από το homo sapiens, που χρησιμοποιούνται από απόσταση όπως τόξα και δόρατα, να ήταν ο παράγοντας που κερδίσαμε τους Νεάντερταλ. Οι τεχνικές κυνηγιού επιτρέπουν στους sapiens να τροφοδοτούν μεγαλύτερες φυλές, δημιουργώντας αριθμητική ανωτερότητα στη μάχη.
Ακόμα και μετά την εμφάνιση των πρωτόγονων homo sapiens στην Αφρική πριν από 200.000 χρόνια, χρειάστηκαν πάνω από 150.000 χρόνια για να κατακτηθούν τα εδάφη των Νεάντερταλ. Στο Ισραήλ και την Ελλάδα, ο αρχαϊκός homo sapiens απέκτησε πλεονέκτημα, αλλά αργότερα υποχώρησε εξαιτίας των αντεπιθέσεων των Νεάντερταλ. Στη συνέχεια, ακολούθησε μία τελική επίθεση από το σύγχρονο homo sapiens που ξεκίνησε πριν από 125.000 χρόνια, και τελικά τους εξουδετέρωσαν.
Αυτό δεν ήταν κάτι αστραπιαίο, όπως θα περίμενε κανείς, αλλά ένας μακρύς πόλεμος φθοράς. Τελικά, κερδίσαμε. Αλλά αυτό δεν ήταν επειδή ήταν λιγότερο διατεθειμένοι να πολεμήσουν. Μα επειδή, στο τέλος, γίναμε στον πόλεμο καλύτεροι από ό,τι ήταν εκείνοι.
Πηγή: bbc.com
