Οι μεταμορφώσεις του Μηδενός

Όλες οι ποιητικές συλλογές, κι ακόμη, όλα τα ανέκδοτα ποιήματα του Γιάννη Υφαντή, σ’ έναν τόμο από τις εκδόσεις ΑΧ.

<Οι μεταμορφώσεις του Μηδενός˙ επειδή όλοι οι αριθμοί κι όλα τα γράμματα είναι μεταμορφώσεις αυτού του μαγικού σχήματος που λέγεται «Μηδέν»˙ επειδή όλα τα ποιήματα κι όλα τα όντα είναι μεταμορφώσεις του Μηδενός (δηλαδή του Κανενός), όντας όψεις της Μάγια, της Μεγάλης Ψευδαίσθησης, μέσα στην οποία ζούμε, είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι, «Κάτω απ’ το εικόνισμα των άστρων», ανάμεσα στις «Μάσκες του Τίποτε».>

Μια πρώτη ανάγνωση (του Πάνου Γιαννάκαινα)

Λένε πως οι ποιητές δεν γνωρίζουν εποχές, δεν κλείνονται σε στενά χωροχρονικά πλαίσια. Ακόμη, λένε πως μόνο από ορόσημα καταλαβαίνουν ή, πιο σωστά, νιώθουν. Κι αυτό, γιατί η ποίηση από μόνη της είναι έκφραση σκέψης και συναισθήματος διαχρονική, καθολική, ίσως καμιά φορά και παγκόσμια. Πρόκειται για γραπτή συλλογική αποθησαύριση, που διενεργείται δια χειρός… μοναξιάς και αυτοσυγκέντρωσης. Γι’ αυτό πιθανόν η εποχή μας να πάσχει από έλλειψη ποίησης: πώς να αυτοσυγκεντρωθείς, πώς ν’ απομονωθείς, σ’ έναν υπέργηρο και ταυτόχρονα ταραγμένο κόσμο, όπου όλα συμβαίνουν γρήγορα, γύρω σου, έξω σου; Πώς να τολμήσεις να σκύψεις βαθιά στην ψυχή σου, όταν κυριαρχεί ο φόβος της απογοήτευσης πως θα βρεις ένα απύθμενο κενό;

Ο Γιάννης Υφαντής αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση νεο-Έλληνα ποιητή που δεν μπορεί να αντισταθεί στις αναμφίβολες αυτές παραδοχές: «Γεννήθηκα δεν ξέρω πότε και πού. Αναζητώντας την ιαματική ομορφιά και την αλήθεια που ελευθερώνει, βρέθηκα στους δρόμους της ποίησης… Δεν υπάρχει θέμα˙ βρίσκομαι εδώ˙ βρίσκομαι πάντα εδώ…»

Ταυτόχρονα, φροντίζει να δηλώσει χωρίς περιστροφές και αμφιταλαντεύσεις, να αποδεχθεί -να συμμορφωθεί θα έλεγα- προς την διαπίστωση του ατέρμονου κυκλικού χρόνου, του άπειρου χρόνου, που δεν οριοθετείται και τίποτα πάνω του δεν διεκδικεί την μοναδικότητα:

«Νά ‘μαι εδώ που το Μηδέν δαγκώνει

         την ουρά του

με ηδονή 

          και πόνο

νά ‘μαι

στο μέσον της αιωνιότητας

στην αρχή και στο τέλος της.»

Ο τρόπος με τον οποίο αναμοχλεύει τον παρελθόν του δεν διακρίνεται από μοιρολατρικούς συναισθηματισμούς ή δακρύβρεχτη νοσταλγία. Είναι περισσότερο καυστικός και αυτοχλευαστικός, αποστασιοποιημένος από κάθε διάθεση επαναφοράς, αμετανόητος ίσως, και απαλλαγμένος, ελευθερωμένος από την συνηθισμένη ρομαντική ατμόσφαιρα, με την οποία οι άνθρωποι αρέσκονται να αναπολούν τα ήδη βιωμένα. Ο ποιητής αφήνεται γυμνός στα μάτια μας, προκειμένου να γευτούμε και να μοιραστούμε συναισθήματα κι απόψεις του κόσμου του, όπως:

 Την αισιοδοξία του (Κι αν σα δελφίνι):

 Κι αν σα δελφίνι βγαίνω από τον ύπνο και βουτώ ξανά

          μέσα στον ύπνο δοκιμάζοντας

πάλι και πάλι

είναι γιατί γυρεύω το βαθύτερο εκείνο ύπνο,

                   τον απόλυτο,

                   τη λήθη

απ’ όπου θα ξυπνήσω στην αυγή του κόσμου πρωινός

κρίνο και κρύο νερό

                   και με ματόκλαδα

                             αχτίδες.

 Ή την απογοήτευσή του,την πικρή του διαπίστωση (Ο Κρεμασμένος):

 Κρεμόμουν πληγωμένος στο ανεμόδεντρο

                 μερόνυχτα εννιά

με βέλος τρυπημένος και ταμμένος στο Θεό

και προσφερμένος

από εμένα

     σε μ’ένα.

Κι ο πιο σοφός δεν ξέρει το πού φτάνουν

οι ρίζες από τούτο τον πανάρχαιο σταυρό.

Δε μού ‘δωσαν ψωμί μηδέ κρασί αυτοί που είμαι

          ο Μάγος

          κι ο Τρελός

          κι ο Βασιλιάς

          κι ο Ιερέας

          κ’ η Ιέρεια

          κ’ η Βασίλισσα

          κ’ η Άμαξα

          κι ο Διάβολος

          κ’ η Δίκη

          και ο Χρόνος

          κι ο Τροχός

          κ’ οι Εραστές

          κι ο Ερημίτης

          και ο Θάνατος

          κι ο Πύργος

          και τα Άστρα

          κ’ η Σελήνη

          και ο Ήλιος

          και η Κρίση

          και ο Κόσμος˙

δε μού ‘δωσαν ψωμί μηδέ κρασί. Κοίταξα κάτω

κι έκραξα δυνατά όλες τις λέξεις με μια λέξη και λυμένος

από το δέντρο εκείνο έπεσα

                   εδώ

                ανάμεσά σας.

Ή μπορεί, πάλι, την δύναμη της αυτογνωσίας, σ’ ένα χιουμοριστικό και αυτοσαρκαστικό περιτύλιγμα (Απ’ τα τακούνια τόσων γυναικών), που δεν αποσκοπεί παρά στο να επισημάνει την ματαιότητα –κάτι σαν την πρόζα του Μίλαν Κούντερα «Γελοίοι έρωτες»:

Εσύ στυλάτο ΙΒΙΖΑ

δεν έζησεςτη δόξα των τριάντα χρόνων μου ως σαράντα.

εσύ γνώρισες μόνο την πανέμορφη Αριάδνη.

Όμως εσύ παλιό μου ΦΙΑΤ 127

εσύ και τι δεν άκουσες. Και τι δεν είδες.

Σύμπαν μικρό που σ’ έλειωσαν οι τόσοι στεναγμοί της

          ευφροσύνης,

που σε ξεβίδωσαν κουνήματα γλυκά, που σε σμπαράλιασαν

οι άγριοι σεισμοί των οργασμών.

Και τ’ ουρανού σου από μέσα η οροφή πώς αχρηστεύτηκε,

                             ξεσχίστηκε 

(μα τρύπησε σχεδόν)

απ’ τα τακούνια τόσων γυναικών.

Υπάρχουν φορές που ο σαρκασμός κορυφώνεται σχεδόν με τραχιά ιεροσυλία. Ο ποιητής γίνεται βλάσφημος, μα παραμένει αμετανόητα γήινος κι απλοϊκός (Σου τό ‘πα η γυναίκα είν’ εδώ):

Μόλις πληροφορήθηκα πως πέθαν’ ο Θεός

-μου τό ‘πε ο Γερμανός σοφός κύριος Νίτσε-

έψαξα μήπως βρω το κινητό του Πατριάρχη

να τον συλλυπηθώ. Αδύνατον.

                                      Αλλά

είπα στον εαυτό μου: «Ηρέμησε. Η γυναίκα

πανέμορφη, ολοζώντανη, είν’ εδώ.

Κι αυτό αρκεί.

Τι σχέση έχεις εσύ με πατριάρχες

και με συλλυπητήρια και βλακείες.

Σου τό ‘πα, η Γυναίκα είν’ εδώ.

Μην ασχολείσαι πια με το Θεό».

Αποσπάσματα από κριτικές

…Με μόνη του δύναμη τον έρωτα και τη γλώσσα, με μόνη του σκέψη την παρηγοριά της διαρκούς συμμετοχής του στο σύμπαν, πορεύεται για παντού, ο πρίγκιψ-ποιητής Ιωάννης Υφαντής, καταγόμενος από τον κόσμο και καταλύοντας το λάλον ύδωρ. Διαβάζοντας κανείς την ποίηση του Γιάννη Υφαντή, νοιώθει να βγαίνει στους δρόμους, να συναντά του αγγέλους και μαζί τους ν’ ακολουθεί τη μαχητική πορεία διαμαρτυρίας κατά των βάσεων της εξουσίας και της υποκρισίας, κρατώντας το πλακάτ του ονείρου, του έρωτα και της ελευθερίας. – Διονύσιος Καρατζάς, περ. «Νέο Επίπεδο», Φεβρουάριος 2000

…Ο Γιάννης Υφαντής, ο πιο αιρετικός και βλάσφημος, αλλά ίσως και ο πιο ένθεος Έλληνας ποιητής που υπάρχει σήμερα… – Δημοσθένης Κούρτοβικ, Τα Νέα, 17 Ιουλίου 1992

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Γιάννης Υφαντής γεννήθηκε το 1949 στη Ραΐνα Αιτωλοακαρνανίας, κοντά στο Αγρίνιο.

Αφού έζησε για 32 χρόνια στη Θεσσαλονίκη, επέστρεψε πριν τρία χρόνια στον τόπο καταγωγής του (διαμένει πια στη Ραΐνα Αιτωλίας και στη Λευκάδα). Έχει σπουδάσει Νομικά και παρακολούθησε μαθήματα Φιλοσοφίας, Αρχαιολογίας και Αστρονομίας. Έχει συνεργαστεί μ’ ελληνικές και ξένες εφημερίδες όπως “Το Βήμα”, “ΤΑ ΝΕΑ” , “Ελευθεροτυπία”, “Αθηναϊκή”, “Αραμπάς”, “Eλ Σάρκ ελ Αουσάντ”, “Il sole –24 ore”, “Le journal des poetes”, κ.α. Επίσης, έχει συνεργαστεί με όλα σχεδόν τα ελληνικά λογοτεχνικά περιοδικά και αρκετά ξένα όπως “ΤΕΜΕΝ0S”, “ΡΑCΙFIC QUARTERLΥ”, “FΟΟΤ ΡRΙΝΤ”, “ΑΕGΕΑΝ RΕVIEW, “ΝΟΣΤΡΑΓΙΑ ΛΙΤΕΡΑΤΟΥΡΑ”, “ΗΟRΑ DΕ ΡΟΕSΙΑ”, “ΙΜΠΝΤΑ”, “SΑΡRΙΡΗΑGΕ”, “ΟΡΦΕΥΣ” της Σόφιας, “ΛΕΤΕΡΑΤΟΥΡΑ” (Lettre Internasionale της Σόφιας), “ΒΕΝΕΕΝ”, “ΕCRITURE”, “Journal of Literature & Aesthetics”, κ.α.

Τα τελευταία χρόνια έχει συνεργαστεί κυρίως με τα ακριτικά περιοδικά ΠΟΡΦΥΡΑΣ (Κέρκυρα) και ΑΚΤΗ (Κύπρος).

Επίσης, έχει κάνει μαθήματα (παρουσιάζοντας το ποιητικό και εικαστικό έργο του) κι ακόμα ομιλίες (Ρεμπώ, Σεφέρη, Ρίτσο, Ελύτη, Καβάφη), σε διάφορα Γυμνάσια και Λύκεια, στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, σε πνευματικά κέντρα και γκαλερί της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και της περιφέρειας. Έχει τιμηθεί με το βραβείο Καβάφη.

Παλαιότερα παρουσίαζε στο Κρατικό Ραδιόφωνο Θεσσαλονίκης τις εκπομπές «Ελληνική και παγκόσμια ποίηση» και «Κατά βάθος το θέμα είναι ένα». Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε αρκετές γλώσσες -κυρίως στα Ιταλικά, στα Βουλγαρικά, στα Αγγλικά, στα Γαλλικά, στα Αραβικά, στα Φινλανδικά, όπως επίσης στα Ρωσικά, στα Ισπανικά, στα Σλαβομακεδόνικα, στα Κινέζικα, στα Σερβικά, στα Κουρδικά, στα Εβραϊκά και στα Γερμανικά.

Ύστερα από πρόσκληση που του έκαμαν παρουσίασε το έργο του σε διάφορα φεστιβάλ του εξωτερικού (Αίγυπτο, Φινλανδία, Κύπρο, Γαλλία, Βουλγαρία, Γερμανία κ.λπ.)

Έργα του:

• Μανθρασπέντα, Κάκτος, 1977. (Κέδρος 1980).
• Μυστικοί της Ανατολής (μεταφράσεις ποιητών της Ανατολής), Κέδρος, 1982.
• Ο Καθρέφτης του Πρωτέα, Ιανός, 1986.
• Αθανάτου Μνήμης Σημεία, Ροές, 1987.
• Ποιήματα Κεντήματα στο Δέρμα του Διαβόλου, Εκδόσεις ΖΗΤΗ, 1988.
• Οἱ μεταμορφώσεις τοῦ μηδενός¨, Ἐρατώ, 1990.
• Αρχαία Έδδα, Ερατώ 1991
• Ναός του Κόσμου, Δελφίνι, 1996
• Έξω από τη λήθη, Δωδώνη, 1997.
• Ο Κήπος της Ποίησης, Πατάκης, 2000.
• Αρχέτυπα, Ζήτη, 2001.
• Το ιδεόγραμμα του φιδιού, Πατάκη, 2003.
• Έρως ανίκατε μάχαν, Μελάνι, 2004.
• Οι μεταμορφώσεις του μηδενός, Άγκυρα, 2006.

Έγραψε επίσης τα κείμενα για το ντοκιμαντέρ «Πυρ Αείζωον» του Χρήστου Αρώνη.

____________________________________________________________________

Γιάννης Υφαντής: «Οι μεταμορφώσεις του Μηδενός»

 ISBN 978-960-931221-9  –  2η έκδοση, συμπληρωμένη  –  εκδόσεις ΑΧ