Η αυτοκρατορία του Χίτλερ - Ναζιστική εξουσία στην κατοχική Ευρώπη

Ο διάσημος Άγγλος ιστορικός («Στην Ελλάδα του Χίτλερ», «Σκοτεινή ήπειρος», «Θεσσαλονίκη, πόλη των φαντασμάτων») αναλαμβάνει εδώ να χαρτογραφήσει τα αυτοκρατορικά όνειρα και σχέδια των ναζί (όπως η μετατροπή της Ευρώπης σε τεράστια οικονομική αγορά για τα γερμανικά συμφέροντα, οι διηπειρωτικοί αυτοκινητόδρομοι μέσα από τις εθνοκαθαρμένες ρωσικές στέπες, ο ολοκληρωτικός πόλεμος, η Τελική Λύση και η μακραίωνη πολιτική κυριαρχία), να περιγράψει την ανατριχιαστική συνάντησή τους με την πραγματικότητα και να αποτιμήσει τις τραυματικές επιπτώσεις τους στο μέλλον της Ευρώπης. Αντλώντας από ένα πρωτόγνωρο φάσμα πηγών, το βιβλίο αποκαλύπτει πώς οι ναζί σχεδίασαν, διατήρησαν και εντέλει έχασαν την ευρωπαϊκή αυτοκρατορία τους και ποιο ήταν το αποτρόπαιο όραμα του κόσμου που θα είχε φτιάξει ο Χίτλερ αν είχε κερδίσει τον πόλεμο.

Κριτικές

«. . . Ετούτος ήταν ένας πόλεμος που, από την άποψη της κλίμακας, της έντασης και των φιλοδοξιών του, αποτύπωνε ανάγλυφα τη βούληση της νεότερης Ευρώπης για δύναμη – τον πόθο της να εξερευνήσει, να εξαπλωθεί, να εντοπίσει και να ελέγξει εδάφη και λαούς, πόθο που την είχε οδηγήσει στην Αφρική, στην Αμερική και στα πιο μακρινά νησιά του Ειρηνικού. Κληρονόμοι αυτής της παράδοσης, οι ναζί μετείχαν σε αυτό τον κοσμοκρατορικό πόθο, αλλά έκαναν με αυτόν κάτι που ήταν πρωτόγνωρο και συγκλονιστικό για το μυαλό των Ευρωπαίων στον πρώιμο εικοστό αιώνα: προσπάθησαν να χτίσουν την αυτοκρατορία τους μέσα στην ίδια την Ευρώπη και, ακόμα περισσότερο, να τη χτίσουν με ιλλιγιώδεις ρυθμούς μέσα σε λίγα μόλις χρόνια. . . Μακροπρόθεσμα, το νόημα της ιμπεριαλιστικής απόπειρας του Χίτλερ είναι πως άλλαξε αμετάκλητα όχι μόνο την Ευρώπη, αλλά και τη θέση αυτής της ηπείρου μέσα στον κόσμο, και άρα τον κόσμο τον ίδιο.» – Μαρκ Μαζάουερ (από τον πρόλογο του βιβλίου)

«Στο σημαντικό αυτό βιβλίο, ο Μαρκ Μαζάουερ προσφέρει την καλύτερη διαθέσιμη επισκόπηση της κατακόρυφης ανόδου και της βίαιης πτώσης της ναζιστικής αυτοκρατορίας . . . Καθηγητής ιστορίας στο Κολούμπια και συγγραφέας πολλών σημαντικών βιβλίων, στα οποία συγκαταλέγεται μια έξοχη μελέτη της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα, ο Μαζάουερ αφηγείται τη ζοφερή ιστορία του με εξαιρετική δεξιοτεχνία. Συλλαμβάνει την πολύμορφη εμπειρία των Ευρωπαίων δίχως να χάνεται στις λεπτομέρειες. Κρατάει την αφηγηματική ένταση χωρίς να χάνει από τα μάτια του τα μεγάλα ζητήματα. Μέσα από την περιγραφή ενός προσεκτικά διαλεγμένου συνόλου προσώπων και γεγονότων, δίνει ανθρώπινο πρόσωπο στην εμπειρία του πολέμου, ζωντανεύοντας έναν εκτεταμένο θίασο κακοποιών και θυμάτων.» – James J. Sheehan (πρώην πρόεδρος της American Historical Association), The New York Times

«Ο Μαζάουερ προσεγγίζει εκ νέου και εις βάθος τη χιτλερική εξουσία, τις ρίζες και τις πρακτικές της, την πρόσκαιρη, πρωτοφανή επιτυχία της, τονίζοντας την αλληλεπίδραση μεταξύ προθέσεων και αυτοσχεδιασμών. Με εντυπωσιακή γνώση των ιστορικών δεδομένων, ρίχνει άπλετο φως σ’ όλες τις όψεις μιας Ευρώπης σε αναβρασμό . . . και σκιαγραφεί τις πολλαπλές συνέπειες των λίγων εκείνων δραματικών χρόνων στον σημερινό μας κόσμο. Ένα αριστούργημα υψηλής διάνοιας, γεμάτο ανθρώπινες διεισδυτικές ματιές στις πιο σκοτεινές στιγμές της Ευρώπης, δοσμένο με κομψή, αξιομνημόνευτη πρόζα.» – Fritz Stern, Ομότιμος καθηγητής του πανεπιστημίου Κολούμπια

«Αυτό που δείχνει ο Μαζάουερ σ’ αυτό το τόσο διεξοδικό και εξαίρετο βιβλίο, είναι ότι η απροσδόκητη ταχύτητα της κατάκτησης . . . οδήγησε σε πλήρη σύγχυση στα πιο κρίσιμα ζητήματα: πώς έπρεπε να κυβερνηθούν αυτές οι χώρες, πώς να επιβληθεί η γερμανική κυριαρχία και πώς να πάρει κάποια μορφή η ρατσιστική παράνοια που κατοικούσε στα μυαλά του Χίτλερ, του Χάυντριχ και του Χίμλερ . . . Αυτό που ενδιαφέρει τον Μαζάουερ είναι κάτι που, απ’ όσο ξέρω, δεν έχει επιχειρηθεί ποτέ ως τώρα, να εξηγήσει συνεκτικά πώς οι συγκεχυμένες πολιτικές της φυλής και της γερμανικότητας.» – Justin Cartwright, Spectator

«Μια λαμπρή παρουσίαση» – Independent

«Μια θαυμάσια οικοδομημένη περιγραφή της ζωής υπό την τερατώδη ναζιστική αυτοκρατορία. Έξοχο!» – Guardian

«Εντυπωσιακό! Προκλητικό! Ένα σημαντικό νέο βιβλίο» – Sunday Telegraph

«Μια πρώτης τάξεως περιγραφή» – Literary Review

«Εκθέτει την πνευματική χρεοκοπία του εγχειρήματος με ιατροδικαστική δεξιοτεχνία και ευστροφία» – Daily Express

Η αυτοκρατορία του Χίτλερ αποτέλεσε τη μεγαλύτερη, πιο βάναυση και πιο φιλόδοξη αναδιάταξη της Ευρώπης που επιχειρήθηκε ποτέ στην ιστορία της. Το μέλλον για το οποίο την προόριζε ήταν μια νέα φυλετική τάξη πραγμάτων στηριγμένη στο ξερίζωμα, την επανεγκατάσταση και την εξόντωση εκατομμυρίων ανθρώπων. Ο φιλελευθερισμός, η δημοκρατία, το διεθνές δίκαιο, οι πιο στοιχειώδεις κανόνες συνύπαρξης καταλύθηκαν καθώς μαζικές δολοφονίες, σύγχρονες τεχνικές διαχείρισης και κολοσσιαίες οργανωτικές και διοικητικές ανεπάρκειες συγχωνεύτηκαν σ’ ένα θανάσιμο ιδεολογικοπολιτικό κοκτέιλ.

Το βιβλίο χαρτογραφεί το φουτουριστικό τοπίο της ναζιστικής αυτοκρατορικής φαντασίας: από τα όνειρα των οικονομολόγων να μετατρέψουν την Ευρώπη σε μια τεράστια οικονομική αγορά για τα γερμανικά συμφέροντα μέχρι τα σχέδια του ίδιου του Χίτλερ για νέους διηπειρωτικούς αυτοκινητόδρομους που θα διέσχιζαν τις εθνοκαθαρμένες ρωσικές στέπες, κι από κει μέχρι τις φαντασμαγορικές θεωρίες του επιτελείου και των Ες-Ες περί ολοκληρωτικού πολέμου, Τελικής Λύσης και μακραίωνης πολιτικής κυριαρχίας, Πάνω απ’ όλα, αυτή η ανατριχιαστική περιγραφή δείχνει τι συνέβη όταν τέτοιες ιδέες συναντήθηκαν στ’ αλήθεια με την πραγματικότητα. Μετά τους πρώτους θριάμβους στα πεδία των μαχών, η χρεοκοπία του πολιτικού οράματος των ναζί για την Ευρώπη άρχισε να γίνεται φανερή: καθώς οι σύμμαχοί τους αποσύρονταν και η Νέα Τάξη καταποντιζόταν σε αλλεπάλληλες στρατιωτικές αποτυχίες, αυτό που έμενε πίσω ήταν μια ήπειρος διαβρωμένη από τη συνεργασία, εξαθλιωμένη από τη λεηλασία και την εκμετάλλευση, τσακισμένη από την τρομοκρατία, τη γενοκτονία και τη μαζική καταστροφή.

Πρόκειται για ένα τραύμα που σημάδεψε ανεξίτηλα την Ευρώπη και άλλαξε ριζικά τη θέση της στον κόσμο. Η αυτοκρατορία του Χίτλερ προσφέρει μια νέα, σφαιρική αποτίμηση αυτής της εμπειρίας, μια αποκαλυπτική εικόνα του μέλλοντος που δεν ήρθε ποτέ και μια πρωτότυπη ερμηνεία του ακατανόητου εφιάλτη που πρόλαβε παρ’ όλα αυτά να γίνει η Ευρώπη για αναρίθμητους κατοίκους της και για ολόκληρο τον κόσμο.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Mark Mazower σπούδασε στην Οξφόρδη και στο John Hopkins. Δίδαξε στο Πρίνστον, το Σάσσεξ και το Birckbeck College και σήμερα είναι καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Columbia.

Άλλα έργα του είναι: Greece and the Inter-War Economic Crisis (1992, βραβείο Runciman) [ελλ. Έκδ. Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του Μεσοπολέμου, ΜΙΕΤ], Inside Hitler’s Greece: The Experience of Occupation, 1941-44 (1993, βραβείο Fraenkel και Longman) [Στην Ελλάδα του Χίτλερ, Αλεξάνδρεια], Dark Continent: Europe’s Twentieth Century (1998, βραβεία Bentinck και Acqui) [Σκοτεινή ήπειρος, Αλεξάνδρεια], The Balkans: A Short History (2000, βραβείο Wolfson) [Τα Βαλκάνια, Πατάκης], After the War Over: Reconstructing the Family, Nation and State in Greece, 1943-60 (επιμ., 2000) [Μετά τον πόλεμο, Αλεξάνδρεια], Salonica, City of Ghosts (2004, βραβεία Duff Cooper, John Criticos, Runciman, National Jewish Book) [Θεσσαλονίκη, Πόλη των φαντασμάτων, Αλεξάνδεια].
_____________________________________________
Mark Mazower: «Η αυτοκρατορία του Χίτλερ – Ναζιστική εξουσία στην κατοχική Ευρώπη» – Μετάφραση: Κωνσταντίνος Κουρεμένος