Η αντίθεση επίγειου και ουράνιου κόσμου και η διχοτόμηση σώματος και ψυχής βρίσκονταν ήδη στο κέντρο του ελληνικού φιλοσοφικού στοχασμού της κλασικής περιόδου. Ωστόσο η απαξίωση της “ύλης” ως πηγής του κακού και η συνακόλουθη εχθρότητα προς το σώμα εκδηλώνονται ευρύτατα στην ύστερη αρχαιότητα και ειδικότερα στους χρόνους από την ανάρρηση του Μάρκου Αυρηλίου ως τη θρησκευτικά μεταστροφή του Κωνσταντίνου.
Αυτή την “εποχή αγωνίας” κατά την οποία η άκρα υλική και ηθική ανασφάλεια στρέφει τους ανθρώπους στην αναζήτηση του Θεού, παρουσιάζει ο καθηγητής E. R. Dodds μέσα από το έργο των πρωταγωνιστών της. Εξετάζοντας πρώτα τις γενικές αντιλήψεις για τον κόσμο και την ανθρώπινη κατάσταση, στρέφεται στην συνέχεια σε ορισμένες χαρακτηριστικές μορφές θρησκευτικής εμπειρίας –ασκητισμός, δαιμονική κατοχή, μυστική ένωση, έκσταση, προφητεία- και ολοκληρώνει τη ρηξικέλευθη μελέτη του με μια αναφορά στις διαδοχικές φάσεις του διαλόγου “εθνικών” και χριστιανών, που καταγράφονται στις μαρτυρίες της εποχής.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Eric Robertson Dodds (1893 – 1979) από το County Down της Βόρειας Ιρλανδίας υπήρξε πολύπλευρη προσωπικότητα. Υπέρμαχος της ανεξαρτησίας της Ιρλανδίας, ποιητής (φίλος του Yeats και του Eliot, οικείος του Auden και του MacNeice), πάντα εξεγερμένος κατά της εξουσίας, διετέλεσε ωστόσο Regius Professor των Αρχαίων Ελληνικών στην Οξφόρδη (1936-1960). Από αυτήν την σεβάσμια έδρα δίδαξε και έγραψε για ένα γοητευμένο κοινό γύρω από τις Βάκχες του Ευριπίδη και τον Γοργία του Πλάτωνος.
Το πιο γνωστό έργο του, “Οι Έλληνες και το παράλογο” (1951), βασίστηκε σε μια σειρά διαλέξεων που έδωσε στην Καλιφόρνια. Όλες αυτές οι μελέτες χαρακτηρίζονται από τη νεωτερικότητα των ερωτημάτων που θέτει ο Dodds στα αρχαία κείμενα υπό την επίδραση των ανθρωπολογικών ερευνών της “ντροπής” και της “ενοχής”. Ένα από τα πρώιμά του ενδιαφέροντα παρέμεινε παντοτινό του πάθος –η μελέτη του Πλωτίνου και των νεοπλατωνικών, με τους οποίους ορισμένοι από τους καλύτερους πρώτους χριστιανούς στοχαστές αισθάνονταν στενή συγγένεια.
Το παρόν βιβλίο δεν είναι μόνο μια σημαντική μελέτη των κοινών στοιχείων μεταξύ εθνικών και χριστιανών της εποχής, αλλά και μια αυτοπροσωπογραφία του ίδιου του Dodds, ειρωνική, αυστηρή, ανθρώπινη, ενδεικτική της απορίας του απέναντι στην δική του εποχή αγωνίας. Ο αναγνώστης έχει συχνά την αίσθηση ότι η ενότητα του βιβλίου προέρχεται περισσότερο από τη σκέψη του συγγραφέα παρά από τις μαρτυρίες που προσκομίζει. Ίσως μια άλλη περιγραφή της ίδιας περιόδου να αναδείκνυε περισσότερες αντιφάσεις. Ωστόσο, η ευρύτητα της οπτικής και η αμέριστη συμπάθεια με την οποία ο Dodds προσεγγίζει το θέμα του, συνδυασμένη με την πυκνότητα της γραφής του, τοποθετούν το έργο σε εξέχουσα θέση ανάμεσα στις διακεκριμένες μελέτες του. – Henry Chadwick (Καίμπριτζ, 1990)
___________________________________________________
E. R. Dodds: “Εθνικοί και Χριστιανοί σε μια εποχή αγωνίας” – μετάφραση: Κώστας Αντύπας
ISBN 960-221-082-6, πρώτη έκδοση 1995
