Αγαπητέ κύριε Στάλιν

Μια τέτοια μεταμόρφωση ήταν απίθανο να συμβεί. Ο Ρούζβελτ υπερτίμησε τις ικανότητές του και υποτίμησε την παρανοϊκή σχιζοφρένεια του Στάλιν, την ξενοφοβία και την αγριότητα του. Πρέπει όμως να αναγνωριστεί η ενστικτώδης γενναιοδωρία και το όραμα του Ρούζβελτ το 1941, όταν αποφάσισε να στηρίξει τη Σοβιετική Ένωση μετά την εισβολή των ναζιστών. Οι επιστολές που περιλαμβάνονται στο βιβλίο με τίτλο «Αγαπητέ μου κύριε Στάλιν» («My Dear Mr. Stalin», εκδόσεις Yale), μια συλλογή με την αλληλογραφία των δύο ανδρών, μας θυμίζουν το μέγεθος της αμερικανικής βοήθειας. Τον Οκτώβριο του 1942, και ενώ η Μάχη του Στάλινγκραντ βρισκόταν στην κορύφωσή της, ο Στάλιν απέστειλε στον Ρούζβελτ μια λίστα με τα πράγματα που ζητούσε: 500 μαχητικά αεροσκάφη, 8.000 – 10.000 τεθωρακισμένα, 5.000 τόνους αλουμίνιο και 5.000 τόνους εκρηκτικά. Επιπλέον η Σοβιετική Ένωση ζητούσε δύο εκατομμύρια τόνους δημητριακά, όπως επίσης λίπη, συμπυκνωμένες τροφές και κρέας σε κονσέρβα. Επρόκειτο επίσης να σταλούν εργαλεία και μηχανολογικός εξοπλισμός.

Η μεγάλη ειρωνεία, την οποία παραδέχονται σήμερα οι ρώσοι ιστορικοί, είναι ότι αν δεν υπήρχαν τα εκατοντάδες χιλιάδες αμερικανικά φορτηγά, ο Κόκκινος Στρατός δεν θα είχε μπει στο Βερολίνο πριν από τους Αμερικανούς. Ο Ρούζβελτ αρνήθηκε να βάλει όρους στη βοήθεια. Ούτε διαμαρτυρήθηκε όταν έγινε γνωστό ότι η σοβιετική στρατιωτική αποστολή σης Ηνωμένες Πολιτείες διενεργούσε κατασκοπεία υπέρ της Μόσχας. Ο Στάλιν απέτισε φόρο τιμής στη γενναιοδωρία του αμερικανικού καπιταλισμού, παρ’ όλο που οι αιτίες για την αποτελεσματικότητα του συστήματος αγνοήθηκαν για προφανείς πολιτικούς λόγους. Ωστόσο το κύριο ενδιαφέρον των ιστορικών γι’ αυτές τις επιστολές δεν βρίσκεται στις αμοιβαίες φιλοφρονήσεις αλλά σης εξηγήσεις που προσφέρουν για το ξεκίνημα του Ψυχρού Πολέμου.

Ο Στάλιν, ο νικητής του Στάλινγκραντ και ο αρχιστράτηγος του Κόκκινου Στρατού, που είχε αναλάβει το μεγαλύτερο μέρος της θυσίας, ήταν σε θέση να υπαγορεύσει τη στρατιωτική στρατηγική των δυτικών συμμάχων του. Γνωρίζοντας
ότι εκατομμύρια σοβιετικοί πολίτες είχαν σκοτωθεί, οι ηγέτες της Βρετανίας και τηςΑμερικής υπέφεραν από ενοχές. Ο Στάλιν σεβάστηκε το σχέδιο του Ρούζβελτ για τις χερσαίες επιχειρήσεις, αλλά ήταν αυτός που κατέστρωσε τελικά το βασικό σχέδιο των Συμμάχων. Η κύρια πίεση κατά της Γερμανίας έπρεπε να έρθει από τη Μάγχη και μέσω της Βόρειας Ευρώπης. Ο Τσώρτσιλ, ο οποίος δικαίως φοβόταν ότι ο Στάλιν θα επέβαλλε σοβιετικού τύπου δικτατορία σε ολόκληρα τα Βαλκάνια και στην Κεντρική Ευρώπη, προτιμούσε τα πολιτικά πλεονεκτήματα που προσέφερε μια μεσογειακή στρατηγική, με την εκδήλωση μιας επίθεσης από την Ιταλία προς την Αυστρία και την Ουγγαρία. Δεν είχε όμως δίκιο, επειδή το έδαφος δεν ήταν κατάλληλο για χερσαίες επιχειρήσεις και οι γραμμές ανεφοδιασμού θα ήταν πολύ μεγάλες σε αυτή την περίπτωση.

Ο Ρούζβελτ, στην προσπάθεια του να μειώσει την πίεση που δεχόταν ο Κόκκινος Στρατός, δήλωσε ότι οι αγγλοαμερικανικές δυνάμεις θα εξαπέλυαν επίθεση από τη Μάγχη από το καλοκαίρι του 1942. Αυτό δεν ήταν μόνο μια κακή εκτίμηση,
αλλά και μια ανευθυνότητα. Ο Στάλιν έδεσε αυτή την υπόσχεση. Ακόμη και έναν χρόνο αργότερα οποιαδήποτε προσπάθεια απόβασης στην ηπειρωτική Ευρώπη θα οδηγούνταν στην καταστροφή. Η τακτική των καθυστερήσεων που εφήρμοσε ο Τσώρτσιλ ήταν η μεγαλύτερη υπηρεσία προς το συμμαχικό καλό – μια αποτυχημένη απόβαση το 1943 θα ήταν καταστροφική σε κάθε περίπτωση. Ωστόσο ο Στάλιν θεώρησε ότι αυτές οι αναβολές δικαίωναν τις υποψίες του. Οι καπιταλιστές της Δύσης άφηναν επίτηδες τη Σοβιετική Ένωση να αιμορραγεί. «Μου γράφετε ότι αντιλαμβάνεστε πλήρως την απογοήτευσή μου. Πρέπει να σας πω ότι το θέμα δεν είναι αν απογοητεύθηκε η σοβιετική κυβέρνηση, αλλά αν θα διατηρήσει την εμπιστοσύνη της απέναντι στους Συμμάχους».

Όταν ο Ρούζβελτ αναγκάστηκε να πει στον Στάλιν ότι η απόβαση στη Γαλλία δεν θα γινόταν το 1943 αλλά «μόλις καταστεί δυνατή», τόνισε –και δικαίως– τη σημασία των βομβαρδισμών από την αμερικανική και τη βρετανική αεροπορία. Αυτό το δεύτερο εναέριο μέτωπο απασχόλησε ένα μεγάλο μέρος του δυναμικού της Λουφτβάφε από το ανατολικό μέτωπο. «Όπως αντιλαμβάνεστε» έγραψε ο Ρούζβελτ, «συγκρατούμε πάνω από τη μισή γερμανική αεροπορία στη Δυτική Ευρώπη και στη Μεσόγειο». Η αναλογία αυτή θα ανέβαινε πάνω από το 80% ως το τέλος της επόμενης χρονιάς, με τεράστια οφέλη για τον Κόκκινο Στρατό. Επιστολή με επιστολή –είτε πρόκειται για τις διαπραγματεύσεις για την παράδοση στην Ιταλία, τις κατηγορίες του Στάλιν ότι ο αμερικανικός στρατός επέτρεπε στους Γερμανούς να μεταφέρουν στρατεύματα εναντίον του Κόκκινου Στρατού, τους υπαινιγμούς του ότι οι Αμερικανοί σκοπίμως τους έδιναν ψεύτικες πληροφορίες για τα σχέδια των Γερμανών και την οργή του για τις αναδράσεις στα σχέδια του να μετατρέψει την Πολωνία σε σοβιετικό δορυφόρο– φαίνεται πόσο επιφανειακή ήταν η αμοιβαία εμπιστοσύνη των πρώτων χρόνων. «Κανείς δεν πρέπει να εκπλαγεί από ό, τι ακολούθησε» γράφει στον πρόλογο του βιβλίου ο Άρθουρ Σλέσινγκερ τζούνιορ. «Η πραγματική έκπληξη θα ήταν αν δεν ακολουθούσε ο Ψυχρός Πόλεμος».>