Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης Δικηγόρος Αθηνών- Συνταγματολόγος- Νομικός συνεργάτης Οικουμενικού Πατριαρχείου για την Ελλάδα- Συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα- Δ.Σ. Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Δήμου Αθηναίων- Δ.Σ. ιδρύματος Μπότσαρη- νομικός σύμβουλος Βορειοηπειρωτών Ελλάδος.
Το βασικό επιχείρημα της ανάγκης συνένωσης των κοινοτήτων χωριών σε έναν ενιαίο Δήμο, ήταν η ραγδαία μείωση του πληθυσμού των χωριών και η καλύτερη οργάνωση με μία αυτόνομη τεχνική και οικονομική υπηρεσία του Δήμου, αποσκοπώντας στην απορρόφηση εθνικών και ευρωπαϊκών πιστώσεων, προς όφελος της περιοχής. Βέβαια, από την διαχρονική λειτουργία των κοινοτήτων και των Δήμων, προκύπτει το συμπέρασμα ότι η απορρόφηση πιστώσεων και η δημιουργία έργων, οφείλεται στα πρόσωπα που διοικούν τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης και στην πολιτική τους βούληση. Τα πρόσωπα επηρεάζουν και διαμορφώνουν τις πολιτικές.
Επίσης, πολλές εξαγγελίες, έμειναν στα λόγια και παρατηρείται έλλειψη επιστημονικού προσωπικού στους δήμους ( πχ τεχνικές υπηρεσίες ή οικονομική υπηρεσία), έλλειψη ουσιαστικής χρηματοδότησης από την κεντρική εξουσία και ανάγκη απλούστευσης της νομοθεσίας ( διότι το μεγαλύτερο μέρος της γραφειοκρατίας της δημόσιας διοίκησης, εμφανίζεται στους δήμους ). Ταυτόχρονα, υφίσταται η ευκαιρία των ευρωπαϊκών κονδυλίων, τα οποία αξιοποιούνται και απορροφούνται από κάποιους δήμους, ενώ παραμένουν αναξιοποίητα από την πλειονότητα των δήμων της χώρας μας.
Πρόβλημα αποτελεί η υποστελέχωση, η προβληματική ή ανύπαρκτη ψηφιοποίηση, ο κατακερματισμός της διαχείρισης των προμηθειών, οι αλληλεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών ή νομικών προσώπων του ίδιου δήμου, η έντονη εξάρτηση από την πολιτική ηγεσία του δήμου, αλλά και ευρύτερα γραφειοκρατικά προβλήματα όπως ο υπερβολικός αριθμός υπογραφών για συγκριτικά απλές διαδικασίες. Οι πολίτες αισθάνονται ότι δεν συμμετέχουν στην ουσιαστική λήψη αποφάσεων. Μεταρρυθμίσεις άφησαν άλυτα ή και δημιούργησαν σημαντικά προβλήματα. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά την έλλειψη πρόβλεψης για την εναρμονισμένη συνεργασία όλων των βαθμίδων (κυβέρνησης, περιφέρειας, δήμων). Η τοπική αυτοδιοίκηση παραμένει ακόμη εξαρτημένη σε υπερβολικό βαθμό από το κεντρικό κράτος. Οι δημογραφικοί δείκτες καθιστούν σαφές ότι πολλές από τις ανάγκες κοινωνικής πολιτικής που δημιουργήθηκαν σε κρίσεις θα παραμείνουν ή και θα διευρυνθούν. Για παράδειγμα, η γήρανση του πληθυσμού δημιουργεί μεγαλύτερες ανάγκες για προγράμματα όπως το “Βοήθεια στο σπίτι” και τα Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων.
Όμως, πολλοί δήμοι δεν διέθεταν την αντίστοιχη τεχνογνωσία, αλλά και τους πόρους για να διαχειριστούν τόσα προγράμματα -σε κάποιες περιπτώσεις αυτή η τεχνογνωσία δεν αποκτήθηκε ούτε αργότερα. Αυξήθηκε η ζήτηση για παρεμβάσεις της τοπικής πολιτικής σε ζητήματα κοινωνικής πρόνοιας, οικονομικής στήριξης και απασχόλησης, από την άλλη όμως, λόγω των δημοσιονομικών προβλημάτων, μειώθηκαν οι διαθέσιμοι δημόσιοι και δημοτικοί πόροι. Πολλοί δήμοι κατέχουν ακίνητη περιουσία, η οποία παραμένει αναξιοποίητη. Κατέχουν ή ελέγχουν μεγάλες εκτάσεις γης, αλλά και δημόσια κτήρια, κοινωφελείς εγκαταστάσεις, σχολεία, καταστήματα, σε κάποιες περιπτώσεις ακόμα και κατοικίες. Αθροίζοντας και ανάγοντας αυτά τα τοπικά χαρτοφυλάκια σε εθνικό επίπεδο, κάποιος ανακαλύπτει έναν πολύτιμο πόρο, ειδικά όταν το ζητούμενο είναι η μεγαλύτερη οικονομική αυτονομία της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Ωστόσο, έχουν γίνει πολύ λίγες συστηματικές απόπειρες απογραφής και εκμετάλλευσης, σε συνεργασία με εξειδικευμένους επαγγελματίες, αυτής της περιουσίας. Οι περισσότεροι δήμοι στη χώρα δεν έχουν κανένα σχέδιο διαχείρισης της ακίνητης περιουσίας τους, συμπεριλαμβανομένων των πολλών εγκαταλελειμμένων κτηρίων στην επικράτειά τους. Προτείνονται συγκεκριμένες δράσεις, καλύτερη καταγραφή της περιουσίας των δήμων, ανάπτυξη του χαρτοφυλακίου τους και επομένως, πιο αποδοτική διαχείρισή του, μέσω π.χ. μελετών σκοπιμότητας, σύσταση σχετικών ΑΕ, δημιουργίας ειδικών προγραμμάτων ΣΔΙΤ και άλλων σχετικών εργαλείων. Μέχρι το 2020 δεν υπήρχε ειδική νομοθεσία για τις αρμοδιότητες των δήμων σε ζητήματα πολιτικής προστασίας. Ακόμη και μετά τη σχετική ρύθμιση με τον Νόμο 4662/2020, αποδεικνύεται η πολυπλοκότητα αυτού του θεσμικού πλαισίου και οι ασάφειές του. Ταυτόχρονα διαπιστωνουμε και τις συχνά ανεπαρκείς και υποστελεχωμένες εσωτερικές δομές των δήμων.
Οι σχετικές προτάσεις μεταρρυθμίσεων, επομένως, αφορούν το θεσμικό πλαίσιο (π.χ. αρμοδιότητες κλαδέματος των δέντρων κοντά σε καλώδια, καθαρισμού οικοπέδων, κόψιμο δέντρων στην αυλή οικίας χωρίς γραφειοκρατική άδεια), την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού, ζητήματα χρηματοδότησης, υποδομών, αλλά και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας. Προτείνεται η δημιουργία ενός πλαισίου συνεργασίας μεταξύ διαφορετικών δήμων σε θέματα πολιτικής προστασίας . Με τη διοικητική διαίρεση του 1997, που προέκυψε με την εφαρμογή του σχεδίου Καποδίστριας ,πραγματοποιήθηκε την 1η Ιανουαρίου 1999 η συνένωση παλαιότερων δήμων και κοινοτήτων σε μεγαλύτερους δήμους, με σκοπό τη βελτιστοποίηση της δημόσιας διοίκησης στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης. Μετά το σχέδιο «Καποδίστριας» η Ελλάδα απαρτιζόταν από 13 περιφέρειες, 51 νομούς και 1.033 δήμους και κοινότητες (900 δήμους και 133 κοινότητες). Παράλληλα καταργήθηκαν οι επαρχίες. Οι νομαρχιακές αυτοδιοικήσεις και οι δήμοι ήταν αυτοδιοικούμενοι, καθώς οι αρχές τους εκλέγονταν με καθολική ψηφοφορία ανάμεσα στους μόνιμους κατοίκους( Νόμος Καποδίστρια ή Σχέδιο «Καποδίστριας» είναι η συνηθισμένη ονομασία του νόμου 2539/1997 ). Η διοικητική διαίρεση που προέκυψε με τον νόμο αυτό ίσχυσε έως τα τέλη του 2010, οπότε και αντικαταστάθηκε από τη νέα διοικητική διαίρεση που προβλέπει το σχέδιο «Καλλικράτης». Το Πρόγραμμα Κλεισθένης Ι, ακριβέστερα «Μεταρρύθμιση του θεσμικού πλαισίου της Τοπικής Αυτοδιοίκησης – Εμβάθυνση της Δημοκρατίας – Ενίσχυση της Συμμετοχής – Βελτίωση της οικονομικής και αναπτυξιακής λειτουργίας των Ο.Τ.Α. [Πρόγραμμα «ΚΛΕΙΣΘΕΝΗΣ Ι»] – Ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό του πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των ΦΟΔΣΑ – Ρυθμίσεις για την αποτελεσματικότερη, ταχύτερη και ενιαία άσκηση των αρμοδιοτήτων σχετικά με την απονομή ιθαγένειας και την πολιτογράφηση – Λοιπές διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Εσωτερικών και άλλες διατάξεις ονομάζεται ο ελληνικός νόμος 4555/2018. Αποτελείται από 283 άρθρα με τα οποία μεταρρυθμίζονται, ο τρόπος εκλογής των οργάνων και οι αρμοδιότητές τους, οι δήμοι, η εποπτεία των ΟΤΑ και άλλα ζητήματα του Υπουργείου Εσωτερικών. Το σχέδιο έχει τεθεί σε πλήρη ισχύ από την 1η Σεπτεμβρίου 2019.
Θεωρείται διάδοχος του σχεδίου Καλλικράτης, με βασική φιλοσοφία τη μείωση της θητείας των δημοτικών αρχών από πενταετία σε τετραετία και την υιοθέτηση της απλής αναλογικής. Με τον νέο νόμο, επιχειρείται μια σημαντική μεταρρυθμιστική τομή στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με στόχευση την ουσιαστική ενίσχυση της λειτουργίας της, τη βελτίωση της αποτελεσματικότητάς της και την ταυτόχρονη ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών στα κοινά. Θεσπίζεται δηλαδή το σύστημα της απλής αναλογικής ως το σύστημα εκείνο που στο χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα οδηγήσει στην αναζήτηση και επίτευξη συναίνεσης, σύγκλισης και συνεργασίας ανάμεσα στις παρατάξεις που μετέχουν στα όργανα διοίκησης, ενώ παράλληλα θα κινητοποιήσει πολίτες και υγιείς δυνάμεις, οι οποίες μέχρι τότε αποκλείονταν λόγω των στρεβλώσεων του ισχύοντος πλειοψηφικού εκλογικού συστήματος από τη συμμετοχή στα κοινά σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Η Διοικητική διαίρεση της Ελλάδας του 1912 ψηφίστηκε από την Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1910, φέρνοντας σημαντικότατες αλλαγές στις τοπικές διοικήσεις. Με το Νόμο ΔΝΖ 1912 «Περί Δήμων και Κοινοτήτων» ορίστηκαν ως Δήμοι οι πρωτεύουσες των Νομών και οι πόλεις με πληθυσμό άνω των 10.000 κατοίκων. Αντίστοιχα κοινότητες ορίστηκαν όλοι οι συνοικισμοί με πληθυσμό πάνω από «300 κατοίκους και σχολείο στοιχειώδους εκπαιδεύσεως», ενώ ακόμη και συνοικισμοί με λιγότερους από 300 κατοίκους με σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης μπορούσαν να γίνουν κοινότητες αρκεί να το ζητούσαν πάνω από το 50% των εκλογέων κατοίκων και ταυτόχρονα να είχαν περιουσία που να απέδιδε πάνω από 2.000 δραχμές εκείνη την εποχή, ή τέλος αν ήταν ήδη έδρες Δήμων. Αποτέλεσμα της διοικητικής διαίρεσης ήταν η δημιουργία μεγάλου αριθμού δήμων, αλλά και σημαντικότατου αριθμού κοινοτήτων. Κατά πολλούς ιστορικούς, σκοπός του Ελευθερίου Βενιζέλου με την δημιουργία πολλών κοινοτήτων χωριών, ήταν η αποκέντρωση και η κατάργηση των κέντρων εξουσίας των Δημάρχων της εποχής, οι οποίοι είχαν περισσότερες αρμοδιότητες από τους βουλευτές ( με την μέθοδο πολυδιάσπασης της εξουσίας).
Η τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα, όπως έχουν αναδείξει και έρευνες της διαΝΕΟσις, είναι από τις λιγότερο οικονομικά αυτόνομες μεταξύ των χωρών της ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΟΣΑ τόσο από τη σκοπιά των δαπανών, όσο και από τη σκοπιά των εσόδων. Ταυτόχρονα, είναι και από εκείνες με τις λιγότερες αρμοδιότητες, αλλά και με μεγάλη γραφειοκρατία και συγκεχυμένες διαδικασίες. Παρότι πολλές πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας επηρεάζουν τους δήμους, συγκριτικά, λίγες επηρεάζονται από αυτούς.
Οι δήμοι σήμερα στην Ελλάδα, ωστόσο, έχουν έναν πολύ σημαντικό τριπλό ρόλο. Αφενός έχουν πολιτικό ρόλο, αφού οι δήμαρχοι εκλέγονται απευθείας από τους δημότες. Επιπλέον, έχουν σημαντικό διοικητικό ρόλο, καθώς συμμετέχουν στο ενιαίο σύστημα διοίκησης στη χώρα. Τέλος, έχουν αναπτυξιακό ρόλο: διαχειρίζονται πόρους και συμμετέχουν καθοριστικά στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη. Ο νόμος Θεοδωρικάκου του 2019, διασφάλισε την πλειοψηφία του δημάρχου στην Οικονομική Επιτροπή και Επιτροπή Ποιότητας Ζωής και αναβάθμισε τις εν λόγω επιτροπές, από εκτελεστικά όργανα σε όργανα αποφάσεων- αποφασιστικά όργανα, προκειμένου να παρακάμψει τυχόν φαινόμενα «ακυβερνησίας» που προέκυψαν από τον νόμο της απλής αναλογικής, βάσει του οποίου διεξήχθησαν οι δημοτικές εκλογές του 2019. Έτσι, εισήγαγε το νόμο 4623/2019, με τον οποίο, σε μεγάλο βαθμό, αντικατέστησε τα δημοτικά συμβούλια, από τις Οικονομικές Επιτροπες και τις Επιτροπές Ποιότητας Ζωής, οι οποίες αναδείχθηκαν σε κορυφαία αποφασιστικά όργανα και μπορούν να αποφασίζουν για συμβάσεις έργων, μελέτες, υπηρεσίες και προμήθειες «ανεξαρτήτως προϋπολογισμού», χωρίς να χρειάζεται η έγκριση του δημοτικού συμβουλίου. Με το σύστημα της απλής αναλογικής που ίσχυε προηγουμένως, παρατηρήθηκαν φαινόμενα εκλογής προσώπων στο αξίωμα του Δημάρχου, έχοντας όμως μειοψηφία στο δημοτικό συμβούλιο, γεγονός που θα οδηγούσε σε “ακυβερνησία” εις βάρος του Δήμου, εις βάρος του τόπου. Η τελευταία εγκύκλιος υπουργού εσωτερικών Βορίδη, 932 – ΑΠ 96599, ενίσχυσε ακόμα περισσότερο τη θέση των δημάρχων: στις σχετικές δημαιρεσίες ομαδοποίησε όλους τους «ανεξάρτητους» σε μία παράταξη, οι οποίοι μπορούσαν να εκλεγούν στις επιτροπές μέσω παράταξης, έχοντας την υποστήριξη της διοίκησης. Επί παραδείγματι στο δήμο Θεσσαλονίκης στις δύο Επιτροπές, η διοίκηση ήλεγχε, πριν από τις δημαιρεσίες, 6 συμβούλους στους 11 και τώρα, βάσει της εγκυκλίου κ. Βορίδη, ελέγχει 8 στους 11. Η εγκύκλιος ευνοεί τις συνεργασίες με ανεξάρτητους δημοτικούς συμβούλους.
Μετά τις αλλαγές, η παράταξη του δημάρχου, αποκτά πλειοψηφία στις δημοτικές επιτροπές, ακόμα και αν δεν της αντιστοιχεί αναλογικά.
Είναι χαρακτηριστική η πρόβλεψη του νόμου για την οικονομική και την επιτροπή Ποιότητας Ζωής: «Σε περίπτωση που ο συνδυασμός του εκλεγέντος δημάρχου δεν έχει εκλέξει τον ελάχιστο αριθμό μελών που προβλέπονται στο τελευταίο εδάφιο της παραγράφου 1, τότε ο αριθμός των μελών που εκλέγει προσαυξάνεται μέχρι του αριθμού αυτού αφαιρουμένων ισάριθμων εδρών ανά μία από τις παρατάξεις που έλαβαν τον μικρότερο αριθμό ψήφων στις δημοτικές εκλογές, εφόσον έχουν εκλέξει μέλος στην επιτροπή». Ο δήμαρχος μπορεί πρακτικά να σχηματίσει μια «υπερπαράταξη» η οποία θα λογίζεται ενιαία πλέον. Διευκρινίζεται ότι οι παρατάξεις που συνασπίζονται, αρκεί να συμμετέχει η παράταξη του δημάρχου σε αυτές, «διατηρούν την αυτοτέλειά τους».
Υποστήριξη τεχνικών υπηρεσιών δήμων, σε περίπτωση υποστελέχωσης, ΝΟΜΟΣ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 4674/2020:
Ειδικά για τις τεχνικές υπηρεσίες των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού που δεν έχουν τεχνική επάρκεια ή έχουν τεχνική επάρκεια, αλλά καλούνται να υλοποιήσουν μελέτες και έργα, για τις ανάγκες των οποίων δεν έχουν το απαιτούμενο τεχνικό προσωπικό, μπορούν, ύστερα από βεβαίωση του Προϊσταμένου της οικείας τεχνικής υπηρεσίας ή, σε περίπτωση έλλειψης αυτού, ύστερα από βεβαίωση δημάρχου, να συνάπτουν προγραμματική σύμβαση κατά τις διατάξεις των άρθρων 12 και 44 του ν. 4412/2016 (Α’ 147) με την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης, τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τα Δίκτυα Δήμων, τον Οργανισμό Ανάπτυξης Κρήτης ΑΕ και τη Μονάδα Οργάνωσης Διαχείρισης ΑΕ (ΜΟΔ ΑΕ), εφόσον οι εν λόγω φορείς διαθέτουν τεχνικές υπηρεσίες με την απαιτούμενη τεχνική επάρκεια. Έως την έκδοση της προβλεπομένης από την παράγραφο 1 απόφασης, η κατά το προηγούμενο εδάφιο τεχνική επάρκεια διαπιστώνεται από τον Προϊστάμενο των αρμοδίων υπηρεσιών τους. Οι προγραμματικές συμβάσεις του προηγούμενου εδαφίου μπορούν να εντάσσονται στα ειδικά προγράμματα ενίσχυσης του άρθρου 71 του ν. 4509/2017 (Α’ 201) ή να χρηματοδοτούνται κατά τις διατάξεις της παραγράφου 3 του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 (Α’ 87). Οι διατάξεις των παραγράφων 2 περιπτώσεις α’, β’, γ’ και 4 του άρθρου 100 του ν. 3852/2010 (Α’ 87) εφαρμόζονται αναλόγως και για τις προγραμματικές συμβάσεις της περίπτωσης αυτής.».
Εκτός των περιπτώσεων ανάθεσης, σύναψης, εποπτείας και επίβλεψης δημοσίων μελετών και έργων που ρυθμίζονται με ειδικότερες διατάξεις, οι ΟΤΑ α’ βαθμού, που κατά τη δημοσίευση του παρόντος ασκούν τις αρμοδιότητες των τεχνικών τους υπηρεσιών σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 2 του άρθρου 95 του ν. 3852/2010 (Α’ 87), μπορούν να συμβάλλονται με προγραμματική σύμβαση για τη διοικητική τους υποστήριξη σε θέματα που άπτονται των υπολοίπων αρμοδιοτήτων των υπηρεσιών αυτών, με την Ελληνική Εταιρεία Τοπικής Ανάπτυξης και Αυτοδιοίκησης, τους Αναπτυξιακούς Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τα Δίκτυα Δήμων. Στην περίπτωση αυτή, η αρμοδιότητα έκδοσης της τελικής διοικητικής πράξης ασκείται από τον Προϊστάμενο της Τεχνικής Υπηρεσίας και σε περίπτωση έλλειψης Προϊστάμενου για οποιονδήποτε λόγο, από τον δήμαρχο. Αποφασιστικές ή γνωμοδοτικές αρμοδιότητες, οι οποίες προβλέπονται από την κείμενη νομοθεσία για τα μονομελή ή συλλογικά αιρετά όργανα ασκούνται από τον οικείο δήμο. ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ Οικονομικής Επιτροπής Δήμων, Νόμος 4623/2019: Το άρθρο 72 του ν. 3852/2010 αντικαθίσταται ως εξής:
«Άρθρο 72
Αρμοδιότητες οικονομικής επιτροπής δήμων.
1. Η οικονομική επιτροπή είναι συλλογικό όργανο, αρμόδιο για τον έλεγχο και την παρακολούθηση της οικονομικής λειτουργίας του δήμου. Ειδικότερα, έχει τις ακόλουθες αποφασιστικές, ελεγκτικές και γνωμοδοτικές αρμοδιότητες:
α) Συντάσσει και εισηγείται το σχέδιο του προϋπολογισμού.
β) Ελέγχει την πρόοδο υλοποίησης του προϋπολογισμού και υποβάλλει ανά τρίμηνο έκθεση προς το δημοτικό συμβούλιο, στην οποία παρουσιάζεται η κατάσταση των εσόδων και εξόδων του δήμου. Η έκθεση αυτή στην οποία καταχωρούνται και τυχόν παρατηρήσεις της μειοψηφίας, δημοσιεύεται υποχρεωτικά στην ιστοσελίδα του δήμου.
γ) Προελέγχει τον απολογισμό.
δ) Αποφασίζει για την έγκριση της αποζημίωσης των δαπανών μετακίνησης του δημάρχου, των αντιδημάρχων και των δημοτικών συμβούλων, εκτός της έδρας του Δήμου για εκτέλεση υπηρεσίας. Σε κατεπείγουσες περιπτώσεις επιτρέπεται να μετακινηθεί εκτός έδρας ο δήμαρχος, ο αντιδήμαρχος ή μέλος του δημοτικού συμβουλίου χωρίς προηγούμενη απόφαση της οικονομικής επιτροπής. Στις περιπτώσεις αυτές, η επιτροπή αποφασίζει χωρίς καθυστέρηση, αν η μετακίνηση ήταν επιβεβλημένη ή όχι.
ε) Έχει την ευθύνη για την πιστή εκτέλεση του προϋπολογισμού.
στ) Αποφασίζει το ετήσιο πρόγραμμα προσλήψεων προσωπικού κάθε κατηγορίας.
ζ) Εισηγείται στο Δημοτικό Συμβούλιο το πολυετές σχέδιο διαχείρισης της ακίνητης περιουσίας του Δήμου και έχει την ευθύνη της υλοποίησής του.
η) Αποφασίζει αιτιολογημένα τροποποίηση άπαξ έως πέντε τοις εκατό (5%) του φυσικού ή οικονομικού αντικειμένου συμβάσεων στη βάση της ισχύουσας νομοθεσίας. Στις συμβάσεις του προηγούμενου εδαφίου εγκρίνει το πρωτόκολλο παραλαβής με αιτιολογημένη απόφασή της.
θ) Αποφασίζει την κατάρτιση των όρων, τη σύνταξη των διακηρύξεων, τη διεξαγωγή και κατακύρωση κάθε μορφής δημοπρασιών και διαγωνισμών, για έργα, μελέτες, προμήθειες και υπηρεσίες, καθώς και τη συγκρότηση των ειδικών επιτροπών διεξαγωγής και αξιολόγησης από μέλη της ή ειδικούς επιστήμονες, υπαλλήλους του δήμου ή δημόσιους υπαλλήλους.
ι) Καταρτίζει τον κανονισμό λειτουργίας της.
ια) Μελετά την ανάγκη σύναψης δανείων, τον καθορισμό των όρων τους και την υποβολή της σχετικής εισήγησης στο Δημοτικό Συμβούλιο.
ιβ) Αποφασίζει τον συμβιβασμό ή την κατάργηση δίκης που έχει αντικείμενο μέχρι ποσού εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ. Όταν το αντικείμενο είναι άνω των 60.000 ευρώ, τότε εισηγείται τη λήψη απόφασης από το Δημοτικό Συμβούλιο. Δεν επιτρέπεται συμβιβασμός ή κατάργηση δίκης για απαιτήσεις μισθών, επιδομάτων, αποζημιώσεων, εξόδων παράστασης, εξόδων κίνησης και γενικά μισθολογικών παροχών οποιασδήποτε μορφής, εξαιρουμένων εκείνων για τις οποίες το νομικό ζήτημα έχει επιλυθεί με απόφαση ανωτάτου δικαστηρίου. ιγ) Αποφασίζει για την καταβολή εξόδων κίνησης και ημερήσιας αποζημίωσης, σε ιδιώτες μέλη επιτροπών ή ομάδων εργασίας ή ομάδων διοίκησης έργου, που συγκροτούνται από την Εκτελεστική Επιτροπή ή τον Δήμαρχο για μετακινήσεις στο εσωτερικό και στο εξωτερικό, οι οποίες γίνονται για εκτέλεση υπηρεσίας, σχετικής με το έργο τους, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην υποπαράγραφο Δ.9 του ν. 4336/2015 (Α΄ 94).
ιδ) Ασκεί καθήκοντα αναθέτουσας αρχής για τις συμβάσεις έργου, μελετών, υπηρεσιών και προμηθειών, ανεξαρτήτως προϋπολογισμού πλην των περιπτώσεων που υπάγονται στην αρμοδιότητα του Δημάρχου για την απευθείας ανάθεση.
ιε) Εισηγείται για ζητήματα διαφάνειας και ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. ιστ) Εισηγείται στο δημοτικό συμβούλιο τα σχέδια κανονιστικών αποφάσεων του δήμου, με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 73 παρ. 1Bv) και παρακολουθεί την υλοποίησή τους.
ιζ) Αποφασίζει για την υποβολή προσφυγών στις διοικητικές αρχές.
ιη) Αποφασίζει για την άσκηση ή μη όλων των ένδικων βοηθημάτων και των ένδικων μέσων, καθώς και για την παραίτηση από αυτά.
ιθ) Αποφασίζει για την πρόσληψη πληρεξουσίου δικηγόρου και για την ανάκληση της πληρεξουσιότητάς του, σε όσους δήμους, είτε δεν έχουν προσληφθεί δικηγόροι με μηνιαία αντιμισθία, είτε αυτοί που έχουν προσληφθεί δεν έχουν δικαίωμα να παρίστανται σε ανώτατα δικαστήρια και καθορίζει την αμοιβή τους. Μπορεί επίσης να αναθέτει την παροχή γνωμοδοτήσεων, μόνο εφόσον δεν έχουν προσληφθεί δικηγόροι, με μηνιαία αντιμισθία.
Με απόφασή της είναι δυνατή, κατ’ εξαίρεση, η ανάθεση σε δικηγόρο, εξώδικου ή δικαστικού χειρισμού, ανά υπόθεση, ζητημάτων, τα οποία έχουν ιδιαίτερη σημασία για τα συμφέροντα του δήμου και απαιτούν εξειδικευμένη γνώση ή εμπειρία. Στις περιπτώσεις αυτές, η αμοιβή του δικηγόρου ορίζεται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 281 του ΚΔΚ.
κ) Αποφασίζει για:
i. τη διαγραφή χρεών και την απαλλαγή από προσαυξήσεις κατά το άρθρο 174 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων,
ii. τη διευκόλυνση οφειλετών για ποσά άνω των εκατόν πενήντα χιλιάδων (150.000) ευρώ κατά το άρθρο 170 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, iii. την απευθείας ανάθεση σε νομικά πρόσωπα και δημοτικές επιχειρήσεις κατά το άρθρο 12 του ν. 4412/2016 (Α΄ 147),
iv. τη χρηματοδότηση κοινωφελών επιχειρήσεων κατά το άρθρο 259 παρ. 1 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων, καθώς και για την έγκριση της απόφασης του διοικητικού συμβουλίου της κοινωφελούς επιχείρησης για είσπραξη εύλογης αποζημίωσης κατά την παράγραφο 3 του ίδιου άρθρου.
v. την παραχώρηση εγκαταστάσεων, εξοπλισμού και μέσων προς τις κοινωφελείς επιχειρήσεις κατά το άρθρο 259 παρ. 4 του Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων,
vi. την έγκριση των προϋπολογισμών των ισολογισμών, των ετησίων προγραμμάτων δράσης και των εκθέσεων πεπραγμένων των νομικών προσώπων και επιχειρήσεων του δήμου.
κα) αποφασίζει για την αποδοχή κληρονομιών, κληροδοσιών και δωρεών.
2. Για τις περιπτώσεις ιζ΄, ιη΄, ιθ΄ της προηγούμενης παραγράφου, η απόφαση λαμβάνεται ύστερα από γνωμοδότηση δικηγόρου, η ανυπαρξία της οποίας συνεπάγεται ακυρότητα της σχετικής απόφασης. Η παρούσα ρύθμιση ισχύει και όταν αποφασίζει, σχετικά, το Δημοτικό Συμβούλιο, λόγω υπέρβασης του αντικειμένου των εξήντα χιλιάδων (60.000) ευρώ της περίπτωσης ιβ’ της προηγούμενης παραγράφου.
3. Η οικονομική επιτροπή, με ειδική απόφαση που λαμβάνεται με την απόλυτη πλειοψηφία των μελών της, μπορεί να παραπέμπει συγκεκριμένο θέμα της αρμοδιότητας της στο Δημοτικό Συμβούλιο για τη λήψη απόφασης, εφόσον κρίνει ότι αυτό επιβάλλεται από την ιδιαίτερη σοβαρότητά του».
-Αναπτυξιακοί Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης:
1.Οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης , είναι ανώνυμες εταιρείες ειδικού σκοπού, οι οποίες λειτουργούν υπέρ του δημοσίου συμφέροντος, συμπράττουν από κοινού με τους ΟΤΑ στην υλοποίηση της αναπτυξιακής πολιτικής σε δημοτικό, διαδημοτικό, περιφερειακό ή ευρύτερο χώρο, ανάλογα με τις καταστατικές τους προβλέψεις και έχουν ως σκοπό ιδίως την επιστημονική, συμβουλευτική και τεχνική υποστήριξη των ΟΤΑ και των ενώσεών τους, την υποστήριξη και εφαρμογή της αναπτυξιακής πολιτικής των δήμων και των περιφερειών, την ωρίμανση έργων υποδομής και την υλοποίηση πολιτικών κοινωνικής συνοχής, ψηφιακής σύγκλισης και αειφόρου ανάπτυξης. Για την επίτευξη των σκοπών τους, οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί αναλαμβάνουν την εκτέλεση δράσεων κρατικών ενισχύσεων, αξιοποιούν χρηματοδοτικά εργαλεία και διαχειρίζονται αναπτυξιακά, επενδυτικά και ειδικά προγράμματα, χρηματοδοτούμενα από εθνικούς ή ενωσιακούς πόρους.
2.Στο μετοχικό κεφάλαιο των Αναπτυξιακών Οργανισμών μετέχουν περισσότεροι του ενός Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης ή/και Περιφερειακές Ενώσεις Δήμων. Είναι επίσης δυνατή η συμμετοχή των Περιφερειακών Ταμείων Ανάπτυξης, της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδος, της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδος, των δικτύων και των συνδέσμων δήμων, υπό την προϋπόθεση ότι, οι ΟΤΑ και οι Περιφερειακές Ενώσεις Δήμων κατέχουν την πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου, αποκλειόμενης σε κάθε περίπτωση της συμμετοχής ιδιωτών ή ιδιωτικών ενώσεων ή άλλων φορέων ιδιωτικών συμφερόντων.
3.Οι Αναπτυξιακοί Οργανισμοί δεν επιχορηγούνται άμεσα ή έμμεσα από τους ΟΤΑ ή τον Κρατικό Προϋπολογισμό και δεν υπάγονται στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου δεύτερου του ν. 3845/2010 (Α’ 65). Η λειτουργία των Αναπτυξιακών Οργανισμών διέπεται από το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των ανωνύμων εταιρειών και η εποπτεία τους ασκείται με βάση τις διατάξεις του ν. 4548/2018 (Α’ 104), υπό την επιφύλαξη ειδικότερων διατάξεων. Οι εταιρείες του άρθρου αυτού:
α. εμπίπτουν στα νομικά πρόσωπα της περίπτωσης γ’ της παραγράφου 5 του άρθρου 13 του ν. 4314/2014 (Α’ 265),
β. μπορούν να συστήσουν ή να συμμετέχουν σε ομάδες τοπικής δράσης, σύμφωνα με την περίπτωση β’ της παραγράφου 2 του άρθρου 32 και του άρθρου 34 του Κανονισμού ΕΕ 1303/2013 (L 347/320), γ. μπορούν να συμμετέχουν σε προγραμματικές συμβάσεις με τους φορείς της Γενικής Κυβέρνησης και μπορούν να ορίζονται τεχνικοί σύμβουλοι Φορέων της Γενικής Κυβέρνησης για την παροχή εξειδικευμένης τεχνικής, επιστημονικής και διοικητικής υποστήριξης, δ. μπορούν να παρέχουν τεχνικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες διαχείρισης και αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας των μετόχων ΟΤΑ, ε. μπορούν να ασκούν τις δραστηριότητες των άρθρων 182 και 183 του ν. 4555/2018 (Α’ 133), στ. μπορούν να προτείνουν προς τους αρμόδιους φορείς και να υλοποιούν Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις (ΟΧΕ) χωρικών στρατηγικών, με βάση τα πρωτόκολλα συγκρότησης της κατά περίπτωση προβλεπόμενης Αρχής Διακυβέρνησης της ΟΧΕ, υπό την επιφύλαξη των ειδικών προϋποθέσεων του ισχύοντος Συστήματος Διαχείρισης και Ελέγχου του ΕΣΠΑ, ζ. συγχωνεύονται, διασπώνται και λύονται σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 4548/2018, η. υπάγονται στο ρυθμιστικό πεδίο του ν. 3861/2010 (Α’ 112).
ΘΕΣΗ ΣΕ ΑΡΓΙΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ: Στην περίπτωση θέσης σε αργία μελών δημοτικών συμβουλίων ή συμβουλίων κοινοτήτων, περιλαμβανομένων και των προέδρων συμβουλίων κοινοτήτων άνω των 300 κατοίκων, εάν ο αριθμός των μελών που απομένουν είναι μικρότερος από τον αριθμό των μελών που απαιτείται για την απαρτία, ο δήμαρχος, για τον μέχρι τη λήξη της αργίας χρόνο, καλεί αναπληρωματικούς συμβούλους της ίδιας εκλογικής περιφέρειας ή της ίδιας κοινότητας από το συνδυασμό στον οποίο ανήκουν αυτοί που έχουν τεθεί σε αργία με τη σειρά της εκλογής τους. Σε περίπτωση θέσης σε αργία προέδρων κοινοτήτων έως 300 κατοίκους, ο δήμαρχος για το μέχρι λήξης της αργίας χρόνο καλεί τους αναπληρωματικούς του.
Αν μείνουν κενές έδρες δημοτικών συμβούλων ή συμβούλων κοινοτήτων των συνδυασμών και δεν υπάρχουν αναπληρωματικοί κανενός συνδυασμού, ο Περιφερειάρχης προκηρύσσει, σε δύο (2) μήνες το αργότερο, την εκλογή τόσων συμβούλων όσες είναι οι κενές έδρες και ισάριθμων αναπληρωματικών».
Εθνική Αρχή Διαφάνειας:
Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας είναι ανεξάρτητη διοικητική αρχή ιδρυθείσα βάσει του ν.4622/2019 . Με τη σύσταση της νέας αρχής καταργήθηκαν ο Γενικός Επιθεωρητής δημόσιας διοίκησης, το Σώμα Επιθεωρητών- Ελεγκτών Δημόσιας διοίκησης, το Σώμα Επιθεωρητών Υγείας και Πρόνοιας, το Σώμα Επιθεωρητών Δημοσίων Έργων, το Σώμα Επιθεωρητών – Ελεγκτών Μεταφορών και η Γενική Γραμματεία Καταπολέμησης της Διαφθοράς και οι αρμοδιότητές τους μεταφέρθηκαν στην νέα Αρχή. Η Εθνική Αρχή Διαφάνειας, δέχεται καταγγελίες για φαινόμενα διαφθοράς στους δήμους ή ελέγχει αυτεπάγγελτα περιπτώσεις μη εφαρμογής του νόμου ή εσφαλμένης εφαρμογής του νόμου.
Είναι γνωστό ότι οι δήμοι σχεδιάζουν και πραγματοποιούν τα αναπτυξιακά έργα τους αξιοποιώντας, κυρίως, τις δυνατότητες των ευρωπαϊκών πόρων, με τους διαδοχικούς κύκλους ΕΣΠΑ. Έχουν τη δυνατότητα να αντλούν πόρους για τα απαραίτητα έργα τόσο από τα Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (που τα διαχειρίζονται συνήθως τα υπουργεία), όσο και από τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (που τα διαχειρίζονται οι περιφέρειες). Διαπιστώνονται σημαντικά προβλήματα στην αξιοποίηση των παραπάνω, αλλά και άλλων πόρων: παρατηρείται εσωστρέφεια στην ανάπτυξη δημοτικών πολιτικών, αλλά και σημαντική υστέρηση στην ετοιμότητα των ΟΤΑ να αξιοποιήσουν χρηματοδοτικά εργαλεία, που θα μπορούσαν να αποτελέσουν τον καταλύτη σε μια προοπτική βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών. Δημιουργείται “κλίμα επανάπαυσης ή/και αποποίησης ρόλου” στους δήμους, καθώς αναμένουν άλλα επίπεδα διοίκησης να λάβουν τις αποφάσεις γι’ αυτούς.
Σε αυτό το πλαίσιο, και με τη συμβολή της ΚΕΔΕ, διατυπώνονται πολλές, συγκεκριμένες προτάσεις για τεχνικές βελτιώσεις στο θεσμικό πλαίσιο (π.χ. δημιουργία ευρύτερων υποστηρικτικών μηχανισμών, ενίσχυση της συμμετοχής των φορέων στη διαμόρφωση του αναπτυξιακού σχεδιασμού) και στις διαδικασίες. Επιπλέον, υπογραμμίζει ευρύτερα και πιο διαχρονικά ζητήματα ανάπτυξης που αφορούν τους δήμους. Σε κάθε περίπτωση,τα πρόσωπα καθορίζουν και διαμορφώνουν τις πολιτικές, θετικά ή αρνητικά. Ο Δήμαρχος, αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο του συστήματος διακυβέρνησης ενός δήμου. Είναι ο πολιτικοδιοικητικός προϊστάμενος του μηχανισμού του Δήμου. Ο δήμαρχος μαζί με την παράταξη του, καθορίζει την πορεία του Δήμου. Γενικά ο ρόλος του Δημάρχου είναι επιτελικός, δίνει κατευθύνσεις για τη δράση των δημοτικών υπηρεσιών και την υλοποίηση του προγράμματος της δημοτικής αρχής. Επιπλέον είναι ο προϊστάμενος των υπηρεσιών του δήμου οι οποίες διοικούνται από το Γενικό Γραμματέα.
