Από μια προοδευτική ειρηνευτική προοπτική, όσο πιο γρήγορα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία τόσο το καλύτερο, ακόμη και αν αυτό συνεπάγεται δυσάρεστο κόστος και ριψοκίνδυνους συμβιβασμούς. Αλλά η ειρήνη πρέπει επίσης να είναι ανθεκτική και να αποτελέσει γέφυρα για μακρόπνοες διαπραγματεύσεις σχετικά με την κοινή ασφάλεια και τον έλεγχο των εξοπλισμών.
Οι Μεγάλες Στρατηγικές της Αριστεράς του Van Jackson (2024) περιγράφουν τρεις ποικιλίες «προοδευτικής διαμόρφωσης του κόσμου», καθεμία από τις οποίες φιλοδοξεί να αναδιαμορφώσει το πλαίσιο που δημιουργεί τα παραδοσιακά προβλήματα ασφάλειας, προκειμένου να επιτευχθεί μια παγκόσμια πολιτεία λιγότερο στρατιωτικοποιημένη και ασφαλειοποιημένη και περισσότερο ειρηνική, δημοκρατική και ισότιμη:
Προοδευτικός πραγματισμός – ο οποίος δίνει προτεραιότητα στην οικονομική ισότητα και τον αντιεξουσιασμό ως μέσα για την επίτευξη παγκόσμιας ειρήνης και δημοκρατίας,
Αντιηγεμονισμός – που δίνει έμφαση στη μη επέμβαση και στη σταθερή συγκράτηση της αμερικανικής καταναγκαστικής ισχύος ως το κλειδί για την παγκόσμια ειρήνη- και
Προοδευτική ειρήνευση – η οποία επιδιώκει να «κερδίσει την ειρήνη» μέσω της διακρατικής οικοδόμησης της κοινωνίας των πολιτών καθώς και της παραδοσιακής διπλωματίας και των εξωτερικών πολιτικών των κρατών.
Ο Τζάκσον τοποθετεί αυτές τις προοπτικές ως εναλλακτικές λύσεις στον κυρίαρχο δυτικό φιλελεύθερο διεθνισμό, ο οποίος έχει γίνει όλο και πιο μιλιταριστικός και προσκολλημένος στη νεοφιλελεύθερη οικονομία.
Αν και μεγάλο μέρος του βιβλίου του Τζάκσον αφιερώνεται στη συζήτηση των αιτημάτων που οι Αμερικανοί προοδευτικοί θα πρέπει να θέσουν στις Ηνωμένες Πολιτείες ως πιθανό όχημα για έναν πιο ειρηνικό κόσμο, το είδος της προοδευτικής σκέψης που προσδιορίζει έχει παγκόσμια εμβέλεια και μια ιστορία που προηγείται κατά πολύ της μεταψυχροπολεμικής εποχής.
Οι προοδευτικοί ειρηνοποιοί έχουν από καιρό υποστηρίξει ότι η ειρήνη είναι – ή θα έπρεπε να είναι – η πρωταρχική παγκόσμια αξία, ότι η συνεργατική ασφάλεια είναι ο καλύτερος τρόπος για να μειωθούν οι κίνδυνοι πολέμου και ότι οι στάσεις των κρατών και των κοινωνιών – ακόμη και των πολεμοκάπηλων – δεν είναι αμετάβλητες και μπορούν να αλλάξουν ριζικά με πολιτική δράση.
Το σύνθημα μεγάλου μέρους του ακτιβισμού για την ειρήνη ήταν η προτροπή του Βενιαμίν Φραγκλίνου ότι «δεν υπήρξε ποτέ καλός πόλεμος ή κακή ειρήνη». Όμως, όπως σημειώνει ο Τζάκσον, ο θεμέλιος λίθος της παγκόσμιας ειρήνευσης δεν είναι μια αρνητική ειρήνη – η απλή απουσία πολέμου – αλλά μια σταθερή και βιώσιμη θετική ειρήνη που βασίζεται στην αμοιβαία ασφάλεια και τον στρατιωτικό αφοπλισμό.
Είναι πιο εύκολο να το λες παρά να το κάνεις, αλλά κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Δύσης, τα κινήματα ειρήνης έπαιξαν ζωτικό ρόλο στον περιορισμό της κούρσας των πυρηνικών εξοπλισμών και στην αντιμετώπιση των γερακιωδών στοιχείων και στις δύο πλευρές του χάσματος Ανατολής-Δύσης.
Ο ψυχρός πόλεμος δεν παρέμεινε ψυχρός από μόνος του. Ελλείψει του ανερχόμενου παγκόσμιου ειρηνευτικού λόγου που προώθησαν τα μεταπολεμικά κινήματα ειρήνης, ο ψυχρός πόλεμος θα ήταν ακόμη πιο επικίνδυνος και, ίσως, ατέρμονος.
Το αρχικό και πιο ισχυρό μεταπολεμικό κίνημα ειρήνης καθοδηγήθηκε από το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης (ΠΣΕ) – ένα παγκόσμιο δίκτυο εκατομμυρίων ακτιβιστών που από τη δεκαετία του 1940 έως τη δεκαετία του 1960 είχε τεράστιο αντίκτυπο στην κοινή γνώμη των χωρών και στις δύο πλευρές του λεγόμενου «σιδηρού παραπετάσματος». Το WPC χρηματοδοτήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση και η ακτιβιστική του βάση στηρίχθηκε από το διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, αλλά η φιλοδοξία του για μια παγκόσμια κοινωνία βασισμένη σε ένα καθεστώς ειρήνης ήταν απολύτως αυθεντική και συχνά σε ένταση με τα στενότερα γεωπολιτικά συμφέροντα της Μόσχας.
Ο αγώνας για την ειρήνη ήταν τόσο εγχώριος όσο και διεθνής και ήταν το παγκόσμιο κίνημα ειρήνης, και όχι μόνο οι σοβιετικοί υποστηρικτές του, που προώθησε την αυτογνωσία της ΕΣΣΔ ως ειρηνόφιλο κράτος. Παρά τις εχθροπραξίες στην Ουκρανία, αυτή η καλοήθης, φιλειρηνική ταυτότητα παραμένει μια διαρκής κληρονομιά για την εξωτερική πολιτική προοπτική της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Αν και δαιμονοποιήθηκαν ως σοβιετικά ανδρείκελα, οι ηγέτες της ΠΕΚ εκτίμησαν τους δεσμούς τους με την ΕΣΣΔ επειδή τους παρείχε μια οδό κρατικής επιρροής για την προώθηση του ειρηνευτικού τους σχεδίου. Εκτιμούσαν τη διπλωματία μεταξύ των ανθρώπων, αλλά επίσης προσπαθούσαν να εργαστούν για την επίτευξη των στόχων τους μέσω της παραδοσιακής διπλωματίας.
Ενώ οι προοδευτικοί ειρηνοποιοί επιδιώκουν την αλληλεγγύη πέρα από τα εθνικά σύνορα και αποφεύγουν τις αυστηρές ερμηνείες της αρχής της μη ανάμειξης στις εσωτερικές υποθέσεις κυρίαρχων κρατών, τείνουν να είναι επιφυλακτικοί ως προς το ενδεχόμενο ο διεθνισμός τους να αμαυρωθεί από τους χειρισμούς των ιδιοτελών κρατικών δρώντων.
Αναμφισβήτητα, δεν υπάρχει εγγενής αντίφαση μεταξύ της επιδίωξης της παγκόσμιας ειρήνης και ενός αναδυόμενου πολυπολικού κόσμου που βασίζεται στην κρατική κυριαρχία και στην ισορροπία ισχύος και συμφερόντων. Όλα εξαρτώνται από τις αξίες και την πολυμέρεια της νέας τάξης, και κυρίως από το πόσο σοβαρά αντιμετωπίζουν τα κράτη τις επιταγές του Διεθνούς Δικαίου και του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών.
Ο χαρακτήρας της ειρήνης που θα τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία θα διαμορφωθεί από τα γεγονότα στο πεδίο της μάχης και την κρατική τέχνη των κύριων συμμετεχόντων. Η δικαιοσύνη και η αμεροληψία οποιασδήποτε διαπραγμάτευσης θα βρίσκεται στα μάτια των θεατών.
Ενώ οι αντι-ηγεμονιστές συγκρατητές του Τζάκσον ήταν αρκετά ορατοί και μάλιστα με επιρροή κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο παραδοσιακός ακτιβισμός για την ειρήνη ήταν στην καλύτερη περίπτωση περιθωριακός, και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει σύντομα. Ούτε πρόκειται να εξαφανιστούν τα γεράκια που απολάμβαναν τις ευκαιρίες που παρουσίασε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Ωστόσο, ποτέ άλλοτε η απειλή του ατομικού πολέμου δεν ήταν μεγαλύτερη. Πιο σχετική η ιεράρχηση από το κίνημα ειρήνης των υπαρξιακών απειλών της πυρηνικής εποχής.
Μακροπρόθεσμα η αναβίωση της ειρηνευτικής προοπτικής θα είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των επικίνδυνων τάσεων προς την περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της παγκόσμιας πολιτικής.
Από μια προοδευτική ειρηνευτική προοπτική, όσο πιο γρήγορα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία τόσο το καλύτερο, ακόμη και αν αυτό συνεπάγεται δυσάρεστο κόστος και ριψοκίνδυνους συμβιβασμούς. Αλλά η ειρήνη πρέπει επίσης να είναι διαρκής και να αποτελέσει γέφυρα για μακρόπνοες διαπραγματεύσεις σχετικά με την κοινή ασφάλεια και τον έλεγχο των εξοπλισμών.
Η καταληκτική ενότητα του Βαν Τζάκσον τιτλοφορείται «Μια ασφάλεια πέρα από την τραγωδία», όπου γράφει:
«Οι προοδευτικοί τείνουν να βλέπουν την τραγική θεώρηση της παγκόσμιας πολιτικής – που αποτελείται από κάτι περισσότερο από τη συσσώρευση ισχύος, τη βελτιστοποίηση του πολέμου και τους ανταγωνισμούς για το καθεστώς των μεγάλων δυνάμεων – ως τραγικά αυτοεγκλωβιστική. Η διεύρυνση της αντίληψής μας για την ασφάλεια, η διαφορετική σκέψη για τον κίνδυνο και η αναβάθμιση της κρατικής τεχνικής ώστε να δοθεί έμφαση στη δημόσια πολιτική – και όχι μόνο στην εθνική ασφάλεια με τη συμβατική έννοια – υπόσχεται να περιορίσει το χώρο για την τραγωδία και ενδεχομένως να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο παίζεται το παιχνίδι της παγκόσμιας πολιτικής. Οι προοδευτικές αρχές δεν είναι πανάκεια και εγκυμονούν διλήμματα στην πράξη. Αλλά παρέχουν επίσης μια βάση για να αρχίσουμε να αντιμετωπίζουμε τα βασικά προβλήματα που μαστίζουν τη διεθνή πολιτική».
