Η εποχή της φθηνής ενέργειας τελείωσε. Η εποχή της Ελεύθερης Ενέργειας είναι ακόμη πενήντα χρόνια μπροστά μας…
Άρθουρ Κλαρκ, 1973
Στις αρχές του 21ου αιώνα ο άνθρωπος έχει καταντήσει «κυνηγός απολιθωμάτων». Σκάβει διαρκώς τα σπλάχνα της Γης αναζητώντας ορυκτά καύσιμα, απομεινάρια δηλαδή οργανισμών που έζησαν και πέθαναν πριν από εκατομμύρια χρόνια. Προσπαθεί να ικανοποιήσει μ’ αυτά τα «απολιθώματα» την άσβεστη ενεργειακή του πείνα. Το μόνο που καταφέρνει όμως είναι να εκλύει στην ατμόσφαιρα της Γης επιβλαβή αέρια, προκαλώντας αποσταθεροποίηση στο παγκόσμιο κλίμα.
Το ενεργειακό μοντέλο, πάνω στο οποίο βασίζεται η ανθρωπότητα, έχει φθάσει στα όρια του. Τα ορυκτά καύσιμα (άνθρακας, πετρέλαιο, φυσικό αέριο) έχουν αποδειχθεί βρώμικα, πανάκριβά και αναποτελεσματικά. Εκτός από την απαράδεκτη επιβάρυνση στο περιβάλλον με τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που συμβάλλουν στην υπερθέρμανση, το πετρέλαιο έχει εξελιχθεί στις μέρες μας –συνεπικουρούμενο κι από το διεθνές κύκλωμα των κερδοσκόπων– σε ένα πανάκριβο αγαθό με την τιμή του να έχει αγγίξει τα 150 δολάρια το βαρέλι και τους «ειδικούς» να προβλέπουν την εκτίναξή του ακόμη και στα 500 δολάρια κατά την επόμενη δεκαετία! Από την άλλη η πολλά υποσχόμενη πυρηνική ενέργεια –αυτή που βασίζεται στη σχάση και όχι στη σύντηξη– έχει απογοητεύσει τους πάντες εξ αιτίας του υψηλού κόστους και της επικινδυνότητας της. Και οι παραδοσιακές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ηλιακή, αιολική, γεωθερμική ενέργεια κ.α.) δεν έχουν ακόμη σταθεί στο ύψος των προσδοκιών που είχαμε γι αυτές. Το ενεργειακό πρόβλημα της ανθρωπότητας παραμένει άλυτο, όπως άλυτο παραμένει και το πρόβλημα της οικολογικής καταστροφής του πλανήτη μας.
Η οικολογική καταστροφή προ των πυλών
Για πρώτη φορά εδώ και τρία εκατομμύρια χρόνια υπάρχει τόσο μεγάλη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα επικίνδυνα συγκεντρωμένη στην ατμόσφαιρα μας. Το γεγονός αυτό οδηγεί στην υπερθέρμανση του πλανήτη μας. Η στάθμη των θαλασσών ανεβαίνει. Οι πάγοι των πόλων λιώνουν. Νησιά και παράκτιες περιοχές κινδυνεύουν να χαθούν κάτω από τα νερά. Η αλπική βλάστηση εξαφανίζεται. Οι έρημοι επεκτείνονται. Τροπικές επιδημίες ανεβαίνουν βορειότερα. Οι πόλεις γίνονται ανυπόφορες εξ αιτίας της υγρασίας και του καύσωνα. Ξαφνικές πλημμύρες, τυφώνες και καταιγίδες πλήττουν ανύποπτες περιοχές της υδρογείου. Ο πλανήτης μας υποφέρει από τη μεγαλύτερη κλιματολογική μεταβολή που γνώρισε από την Εποχή των Παγετώνων. Μια μεταβολή για την οποία ευθύνεται αποκλειστικά ο άνθρωπος και το ενεργειακό μοντέλο που χρησιμοποιεί.
Ουδέν κακό αμιγές καλού…
Αυτή η σοβαρή κλιματολογική κρίση, που απειλεί με απορύθμιση τον ευαίσθητο γαλαζοπράσινο πλανήτη μας, έχει και μια θετική επίπτωση. Στρέφει ολοένα και περισσότερο το ενδιαφέρον του κόσμου στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων, που θα αντιστρέψουν τις κλιματολογικές μεταβολές πριν να είναι πολύ αργά. Ωθεί σε σοβαρές σκέψεις, συζητήσεις και κινήσεις για την αντικατάσταση του σημερινού συγκεντρωτικού ενεργειακού μοντέλου, που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα, μ’ ένα αποκεντρωμένο μοντέλο, που θα βασίζεται στην Ελεύθερη Ενέργεια, δηλαδή στην ανακάλυψη και εκμετάλλευση νέων –και συχνά εξωτικών– πηγών ενέργειας που μπορούν να αντληθούν από το ενεργειακά πλούσιο Σύμπαν, του αποτελούμε τμήμα.
Δεν μπορούμε, δυστυχώς, να φρενάρουμε την οικονομία του πετρελαίου
Σίγουρα η λύση δεν βρίσκεται στο απότομο φρενάρισμα της οικονομίας των ορυκτών καυσίμων. Δεν μπορούμε να σταματήσουμε αύριο την παραγωγή και κατανάλωση πετρελαίου. Αυτό ίσως δημιουργήσει ένα ανεπανόρθωτο σοκ. Βρίσκεται στη δρομολόγηση ενός «νέου τρένου», αυτού των νέων κι ανανεώσιμων ενεργειών, που θα κυλά σε παράλληλες ράγες με το παραδοσιακό τρένο των ορυκτών καυσίμων. Σταδιακά, εν’ όσο αυτά τα δύο τρένα θα κινούνται παράλληλα, η ανθρωπότητα θ’ αρχίσει να επιβιβάζεται καθ’ οδόν στο τρένο της Ελεύθερης Ενέργειας αδειάζοντας το τρένο των ορυκτών καυσίμων κι εγκαταλείποντας το στην άβυσσο της ιστορίας.
Δεν υπάρχει λόγος αυτή η «ενεργειακή μετεπιβίβαση» της ανθρωπότητας να γίνει βιαστικά και με άγχος. Τον 19ου αιώνα ο κόσμος μας οδηγήθηκε στην ταχύτητα από το φόβο της οπισθοδρόμησης. Ο κόσμος του 20ου αιώνα φλέρταρε με τα όρια των ταχυτήτων, προεκτείνοντας τα συνεχώς. Ο κόσμος του 21ου αιώνα, που θα έπρεπε να χαρακτηρίζεται από αυτοπεποίθηση και ωριμότητα, ίσως θα μπορούσε να απολαμβάνει μικρότερες ταχύτητες. Θα μπορούσε να χειριστεί χαλαρά και με ψυχραιμία τις μεγάλες αλλαγές που επίκεινται και οι οποίες θα μεταμορφώσουν τον ανθρώπινο πολιτισμό σε ενεργειακά ελεύθερο πολιτισμό.
Η «προδοσία» των Επιστημόνων
Δυστυχώς η ελίτ, ακόμη κι αν πρόκειται για επιστήμονες ή διανοούμενους, αδιαφορούν για το μέλλον της ανθρωπότητας και του πλανήτη γενικότερα. Σε γενικές γραμμές υποστηρίζουν τη διατήρηση του υπάρχοντος συστήματος, επειδή και οι ίδιοι είναι προϊόντα αυτού του συστήματος. Πολλοί μάλιστα συντηρούνται οικονομικά κι απ’ αυτό. Σχεδόν το 50% των επιστημόνων του κόσμου είναι άμεσα ή έμμεσα αναμεμειγμένοι στην έρευνα και ανάπτυξη νέων οπλικών συστημάτων. Αν μονάχα το 10% των επιστημόνων ασχολούνταν με έρευνες πάνω σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας (π.χ. υδρογόνο, ενέργεια μηδενικού σημείου κ.α.), πολύ γρήγορα θα είχαμε θεαματικά αποτελέσματα και μια σειρά από προτεινόμενες λύσεις. Αν η ελίτ εστίαζε την προσοχή, τα επιστημονικά, τεχνολογικά και οικονομικά μέσα που διαθέτει, στο να φέρει την Ελεύθερη Ενέργεια στον πλανήτη μας, θα μπορούσαμε ήδη να μιλάμε για έναν νέο πλανητικό πολιτισμό.
Στο βιβλίο μου «Ελεύθερη Ενέργεια: Η Επόμενη Πλανητική Επανάσταση» (2001) έγραψα σχετικά: «Η επιστημονική ελίτ έχει συμπράξει με τα μονοπωλιακά ενεργειακά συμπλέγματα συμφερόντων και καρπώνεται σημαντικά οφέλη από τη διατήρηση του σημερινού συγκεντρωτικού ενεργειακού συστήματος. Για το σκοπό αυτό καλλιεργεί και πολλούς μύθους που αποπροσανατολίζουν τις μάζες. Η σπανιότητα των ενεργειακών πόρων είναι ένας από τους μύθους που καλλιεργεί έντεχνα το παγκόσμιο ενεργειακό κατεστημένο, και η επιστημονική ελίτ που το στηρίζει. Η ενέργεια πρέπει να είναι σπάνια για να στοιχίζει! Η πραγματικότητα όμως είναι πως ο πλανήτης μας και το σύμπαν γενικότερα είναι πλούσιο σε ενεργειακούς πόρους…». Πριν από 109 χρόνια ο μεγάλος Σερβοαμερικανός επιστήμονας και εφευρέτης Νίκολα Τέσλα (1856-1943) είχε παρατηρήσει πολύ εύστοχα: «Η ενέργεια βρίσκεται παντού και σε αφθονία. Εμείς όμως διψάμε. Μοιάζουμε με κάποιον που βρίσκεται πάνω σε μια βάρκα, η οποία πλέει μέσα σ’ ένα ποτάμι, αλλά πεθαίνει από τη δίψα γιατί δεν διαθέτει ένα ποτήρι για να πιει νερό!»
Ένα νέο Paradigm Shift;
Εφόσον ζούμε σ’ ένα ενεργειακά πλούσιο σύμπαν υπάρχουν πολλοί δρόμοι για φθάσουμε στην Ελεύθερη Ενέργεια. Συνήθως η λύση βρίσκεται μπροστά στα μάτια μας, αρκεί να δούμε τον κόσμο λίγο διαφορετικά και να σκεφτούμε έξω από τα συμβατικά πλαίσια που μας περιορίζουν. Εκείνο που ουσιαστικά χρειαζόμαστε είναι ένα Paradigm Shift: μια θεμελιακή αλλαγή στο σημερινό επιστημονικό μοντέλο ερμηνείας του σύμπαντος, μια μεταβολή της επιστημονικής μας κοσμοθέασης, ένα διανοητικό κβαντικό άλμα.
Πολλές φορές στην εξέλιξη της επιστήμης συνέβη κάτι τέτοιο. Μάλιστα η ίδια η εξέλιξη της επιστήμης πυροδοτείται πάντα από ένα Paradigm Shift –η καταγωγή αυτής της γνωστής φράσης ανάγεται στο βιβλίο The Structure of Scientific Revolutions, του φιλόσοφου της Επιστήμης Thomas Kuhn, που δημοσιεύτηκε το 1962). Για παράδειγμα, το έργο του Κάρολου Δαρβίνου σχετικά με την καταγωγή των ειδών οδήγησε στην αντικατάσταση της θεωρίας της Δημιουργίας από το Θεό με την εξέλιξη των ειδών. Η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν έθεσε στο περιθώριο τους περίφημους νόμους της κίνησης του Ισαάκ Νεύτωνα. Σήμερα η νέα Φυσική και οι νέες ενεργειακές τεχνολογίες προσπαθούν να ξεπεράσουν τους Νόμους της Θερμοδυναμικής και να φέρουν το τέλος της Φυσικής του Αϊνστάιν και της Σχετικότητας. Η σύγκρουση μοιάζει κάπως με τον αγώνα του Δαβίδ εναντίον του Γολιάθ. Ας ελπίσουμε όμως πως θα νικήσει και πάλι ο «Δαβίδ». Διαφορετικά αλίμονό μας!
O Γιώργος Στάμκος, συγγραφέας και εκδότης-διευθυντής του περιοδικού ΖΕΝΙΘ.
