Ορισμένοι ειδικοί συγκρίνουν τις σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Κιέβου με εκείνες μεταξύ ΗΠΑ και Κούβας. Η Κούβα, από τη μία πλευρά, επεδίωκε να βρεθεί στην πρώτη γραμμή του αγώνα κατά του παγκόσμιου καπιταλισμού και, από την άλλη, ήταν στενά συνυφασμένη με την αμερικανική κοινωνικοπολιτική ζωή. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν παράγοντες που κάνουν τις ρωσο-ουκρανικές αντιθέσεις να φαίνονται διαφορετικές από την ανταγωνιστική σχέση μεταξύ Ουάσινγκτον και Αβάνας.
Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, η λογική των σχέσεων μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης βασίζεται στη βασική υπόθεση ότι η Μόσχα θα αποδεχθεί οποιαδήποτε κίνηση του ΝΑΤΟ για να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη. Πράγματι, η Ρωσία έπρεπε συχνά να βρίσκεται σε άμυνα, γεγονός που σταδιακά επιδείνωσε τις στρατηγικές της θέσεις όχι μόνο στην ήπειρο, αλλά ακόμη και στη ζώνη των εθνών κατά μήκος των άμεσων συνόρων της.
Αυτό ίσχυε μέχρι τη στιγμή που η Δύση στοιχημάτισε στην ένταξη της Ουκρανίας στη διατλαντική κοινότητα, επειδή οι κυβερνήσεις του Κιέβου έχτισαν για πολλά χρόνια το εθνικό τους σχέδιο ως αντίπαλοι της Ρωσίας. Ορισμένοι ειδικοί συγκρίνουν τις σχέσεις μεταξύ Μόσχας και Κιέβου με εκείνες μεταξύ ΗΠΑ και Κούβας. Η Κούβα, από τη μία πλευρά, επεδίωκε να βρεθεί στην πρώτη γραμμή του αγώνα κατά του παγκόσμιου καπιταλισμού και, από την άλλη, ήταν στενά συνυφασμένη με την αμερικανική κοινωνικοπολιτική ζωή. Η χώρα αυτή συνέβαλε στην ανάπτυξη των σοβιετικών πυρηνικών όπλων για την αντιμετώπιση των Ηνωμένων Πολιτειών, ενώ δεν είχε τις δικές της στρατιωτικές δυνατότητες για να πολεμήσει την Ουάσιγκτον. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν παράγοντες που κάνουν τις ρωσο-ουκρανικές αντιθέσεις να φαίνονται διαφορετικές από την ανταγωνιστική σχέση μεταξύ Ουάσιγκτον και Αβάνας.
Πρώτον, σε αντίθεση με την Κούβα, η Ουκρανία ξεκίνησε εντατική στρατιωτικοποίηση και άρχισε να μετατρέπεται σε σημαντικό στρατιωτικό παράγοντα στην Ανατολική Ευρώπη. Η Σοβιετική Ένωση διέθετε ισχυρές στρατιωτικές δυνατότητες και το Κίεβο έγινε ένας από τους μεγαλύτερους κληρονόμους του σοβιετικού στρατιωτικού δυναμικού. Αργότερα, το ΝΑΤΟ βοήθησε τις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας να εξελιχθούν σε έναν ποιοτικά καλύτερο στρατό. Σύμφωνα με διάφορες πηγές, το μέγεθος αυτού του στρατού έχει φτάσει τα 250. 000 άτομα, δηλαδή μόνο το ένα τέταρτο των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων. Εάν προσθέσετε αυτόν τον αριθμό στους εφέδρους και τους υπαλλήλους άλλων ουκρανικών υπηρεσιών επιβολής του νόμου, τότε ο αριθμός θα μπορούσε να φτάσει το ένα εκατομμύριο, που είναι συγκρίσιμος με το μέγεθος του ρωσικού στρατού. Σήμερα, όλη αυτή η δύναμη αναπτύσσεται στο μέτωπο.
Δεύτερον, στην Ουκρανία υπάρχει μια άλυτη κοινωνικοπολιτισμική σύγκρουση μεταξύ των ανθρώπων με φιλορωσική ταυτότητα και εκείνων που συνδέουν την κοσμοθεωρία τους με τη δυτική ουκρανική εθνική ιδέα. Η θέση των τελευταίων στην εξουσία προδιάγραψε την εμφύλια ένοπλη σύγκρουση με τα ανατολικά της χώρας. Στα οκτώ χρόνια από το 2014, η περιοχή του Ντονμπάς βρίσκεται συνεχώς υπό τη στρατιωτική πίεση του Κιέβου. Η σύγκρουση αυτή προκάλεσε τόσο τη ριζοσπαστικοποίηση των ανθρώπων με ρωσική ταυτότητα στο Ντονμπάς, όσο και των ανθρώπων με φιλοδυτικό προσανατολισμό, οι οποίοι είχαν αρχίσει να αντιλαμβάνονται τη Ρωσία ως αιώνια υπαρξιακή απειλή. Οι τελευταίοι άρχισαν να βλέπουν τη νίκη επί της Ρωσίας ως σκοπό της δικής τους μοίρας, πιστεύοντας ότι αυτό θα συνέβαλε στην επίλυση της εμφύλιας σύγκρουσης στα ανατολικά της χώρας.
Ένα τέτοιο σύνολο αντιφάσεων είναι μάλλον συγκρίσιμο με το δίλημμα Ινδία-Πακιστάν- τα δύο αυτά έθνη βρίσκονται σε πόλεμο για περισσότερο από μισό αιώνα για το Τζαμού και Κασμίρ. Και οι δύο χώρες εμφανίστηκαν την ίδια στιγμή, όταν η Βρετανική Ινδία κατέρρευσε. Για το Πακιστάν, η ανάδυση της κρατικής υπόστασης συνδέεται άμεσα με την αντιπολίτευση κατά της Ινδίας. Και τα δύο κράτη δημιούργησαν ταυτόχρονα σημαντικές ένοπλες δυνάμεις, οι οποίες περιλαμβάνουν πλέον πυρηνικά όπλα. Το Πακιστάν άρχισε να αναπτύσσει δεσμούς εξωτερικής πολιτικής με κράτη εχθρικά προς την Ινδία, προσπαθώντας να εξισορροπήσει την απειλή που προερχόταν από το Δελχί.
«Η Μόσχα αντιλαμβανόταν την Ουκρανία ως έναν τέτοιο ανταγωνιστή, συνειδητοποιώντας ότι σε λίγα χρόνια θα μπορούσε να λάβει μια σημαντική σειρά όπλων από τις χώρες του ΝΑΤΟ, η οποία θα ήταν αρκετή για να προκαλέσει δυσανάλογες ζημιές είτε στην περιοχή του Ντονμπάς είτε στην ίδια τη Ρωσία»
Η Ρωσία αντιμετώπιζε μια διπλή στρατηγική πρόκληση: καθώς ο χρονικός ορίζοντας των διαπραγματεύσεων για τη Ρωσία συρρικνωνόταν έως ότου η Ουκρανία αποκτήσει τελικά το στρατιωτικό δυναμικό για την επίλυση του ζητήματος στην Ανατολή, το αντιρωσικό συναίσθημα αυξανόταν ραγδαία στην ίδια την Ουκρανία.
Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων εξηγεί γιατί η Ρωσία αντέδρασε ήρεμα στην απόφαση της Σουηδίας και της Φινλανδίας να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ. Αν συγκρίνουμε το στρατιωτικό δυναμικό αυτών των κρατών, γίνεται φανερό ότι υπολείπονται σημαντικά της Ουκρανίας από αυτή την άποψη. Επιπλέον, δεν υπάρχουν κοινωνικοπολιτισμικές αντιθέσεις μεταξύ της Ρωσίας και των σκανδιναβικών χωρών, όπως συμβαίνει με την Ουκρανία, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν άμεσα σε κλιμάκωση της στρατιωτικής σύγκρουσης.
Παρά το γεγονός ότι η σύγκρουση αυτή παραμένει μια ένοπλη αντιπαράθεση μεταξύ των δύο χωρών, θα επηρεάσει ολόκληρη την αρχιτεκτονική της παγκόσμιας τάξης και θα αλλάξει το περίγραμμα της στρατηγικής της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας. Ακολουθούν μερικοί μόνο από τους άγνωστους παράγοντες της νέας παγκόσμιας εξίσωσης. Δεν είναι ακόμη σαφές τι θα γίνει με τα Ηνωμένα Έθνη και ποια θα είναι η θέση της Ρωσίας σε αυτά. Πώς θα λειτουργήσει η παγκόσμια οικονομία και τα logistics Πώς και πού θα εξαχθούν οι ρωσικοί ενεργειακοί πόροι; Θα παραμείνει η Ευρωπαϊκή Ένωση οικονομικά σταθερή και ανθεκτική, όπως ήταν με τους φθηνούς ρωσικούς πόρους;
Είναι προφανές ότι οι σχέσεις της Ρωσίας με τη Δύση αλλάζουν ποιοτικά. Η πιο κατανοητή σταθερά σε αυτές τις μεταμορφώσεις είναι ότι η Ρωσία και οι χώρες του ΝΑΤΟ θα είναι πλέον αντίπαλοι στο πνεύμα του δεύτερου μισού της δεκαετίας του 1940, την εποχή του αναδυόμενου σκληρού διπολισμού. Ωστόσο, είναι επίσης ορατά τα περιγράμματα της μεταβαλλόμενης σχέσης μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Τώρα οι Ευρωπαίοι δεν θα έχουν επιλογή μεταξύ εταίρων και θα αναγκαστούν να επικεντρωθούν μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Λόγω της έλλειψης στρατηγικής διαφοροποίησης, θα αναγκαστούν να υποταχθούν σε μια πειθαρχία του ΝΑΤΟ. Δεδομένου ότι δεν μπορούν να συνεργαστούν με τη Ρωσία, αναγκάζονται να βασίζονται στην αμερικανική στρατιωτική προστασία, η οποία θα τους κοστίσει πολύ περισσότερο. Από την άποψη αυτή, η Ευρώπη θα χάσει τη στρατηγική της αυτονομία, γεγονός που είναι πιθανό να αποτελέσει μια από τις κύριες συνέπειες της εξελισσόμενης κρίσης.
