Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης δικηγόρος – συνταγματολόγος.
H Διμερής Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας μεταξύ της Ελλάδος και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής υπογράφθηκε στις 20-2-1953 (Ν.Δ. 2548/1953 , Φ.E.K. 231/27.8.1953/ τ.A’). Το Συμπληρωματικό Πρωτόκολλο της Σύμβασης, υπογράφθηκε στις 20-4-1953.
Η Σύμβαση αυτή ίσχυσε από την 27-8-1953. Πέρα από την σύμβαση των δύο κρατών για την αποφυγή διπλής φορολογίας, το 2017 υπεγράφη Μνημόνιο Συνεννόησης και Συμφωνίας μεταξύ της Ελλάδας και των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής για τη βελτίωση της διεθνούς φορολογικής συμμόρφωσης και την εφαρμογή του Νόμου περί Φορολογικής Συμμόρφωσης Λογαριασμών της Αλλοδαπής (FATCA).
Γίνεται ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ Ελλάδος και ΗΠΑ για την αντιμετώπιση φαινομένων φοροδιαφυγής και ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Η σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας, προβλέπει ότι εάν ένα εισόδημα που αποκτήθηκε σε μία χώρα (Ελλάδα ή ΗΠΑ) έχει φορολογηθεί στην χώρα αυτή, δεν επιτρέπεται να φορολογηθεί και στην άλλη χώρα το ίδιο εισόδημα. Ομογενείς Πολίτες και μόνιμοι κάτοικοι ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων και αυτών με διπλή υπηκοότητα ,οι οποίοι έχουν εισοδήματα ακόμη και από τις δραστηριότητες που λαμβάνουν χώρα εκτός των ΗΠΑ, μπορεί να έχουν φορολογική υποχρέωση και απαίτηση υποβολής φορολογικών εντύπων μόνο στις ΗΠΑ.
Κάτοικος ή εταιρεία Αμερικής που εισπράττει από την Ελλάδα δικαιώματα για ενοίκια από ακίνητα, ή για Λατομεία ή Μεταλλεία,
μπορεί να επιλέξει να φορολογηθεί στην Ελλάδα (σαν να είχε μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα). Αντίστροφα, κάτοικος ή εταιρεία Ελλάδος που εισπράττει από την Αμερική δικαιώματα για ενοίκια από ακίνητα, ή για Λατομεία ή Μεταλλεία, μπορεί να επιλέξει να φορολογηθεί στην Αμερική, σαν να είχε μόνιμη εγκατάσταση στην Αμερική. Το ίδιο ισχύει και για το εισόδημα από πώληση ακινήτου σε μία από τις δύο χώρες.
Εάν αδικείται ο φορολογούμενος, μπορεί να προβάλλει απαίτηση για διόρθωση της αδικίας του στο το ένα ή το άλλο κράτος. Εάν η απαίτηση γίνει αποδεκτή από το ένα κράτος, η αρμόδια αρχή του κράτους αυτού, θα συνεννοηθεί με την αντίστοιχη υπηρεσία του άλλου κράτους για να αποφύγουν τη διπλή φορολογία, διότι η συγκεκριμένη σύμβαση απαγορεύει την διπλή φορολογία. Αμερικάνικη επιχείρηση στην Ελλάδα δεν θα φορολογηθεί στην Ελλάδα, για τα κέρδη που αποκτά στην Ελλάδα, εκτός και εάν έχει μόνιμη εγκατάσταση στην Ελλάδα οπότε θα φορολογηθεί γι’ αυτά στην Ελλάδα (και αντιστρόφως). Η απλή και μόνη αγορά αγαθών δεν θεωρείται κέρδος και δεν φορολογείται στο άλλο κράτος. Εάν οι συγγενείς επιχειρήσεις στα δύο κράτη, συναλλάσσονται με όρους διαφόρους από τούς συνήθεις της αγοράς τα κέρδη που θα προέκυπταν υπέρ της μιας επιχείρησης θα μπορούν να συμπεριληφθούν στα φορολογητέα κέρδη της επιχειρήσεως αυτής. Εισοδήματα αμερικάνικων πλοίων ή αεροσκαφών που είναι νηολογημένα στην Αμερική, ή έχουν έγγραφα στην Αμερική, θα απαλλάσσονται τής φορολογίας στην Ελλάδα (και αντιστρόφως).
“Eισοδήματα κτώμενα υπό τοιαύτης επιχειρήσεως εκ της εκμεταλλεύσεως πλοίων ή αεροσκαφών μη ούτω νηολογημένων ή μη εφοδιασμένων με τα σχετικά έγγραφα υπό του εν λόγω Kράτους, θα υπόκεινται εις τας διατάξεις του άρθρου 3 της σύμβασης”. Τόκοι που καταβάλλει πηγή των Ηνωμένων Πολιτειών σε πρόσωπο που κατοικεί στην Ελλάδα ή σε επιχείρηση της Ελλάδος που δεν έχει μόνιμη εγκατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα απαλλάσσεται του φόρου των ΗΠΑ. Η απαλλαγή αυτή δεν θα ισχύει εάν οι τόκοι καταβάλλονται σε Ελληνική εταιρεία η οποία ελέγχει το 50% του συνόλου των ψήφων της καταβάλλουσας τους τόκους αμερικάνικης εταιρείας.
Η Επιχείρηση Α΄ στην Ελλάδα που χρησιμοποιεί πνευματικά δικαιώματα, σήματα κλπ. μια άλλης εταιρείας Β’ που βρίσκεται στις ΗΠΑ:
Η Α’ εταιρεία καταβάλλει δικαιώματα στην Β’ γι’ αυτό.
Τα δικαιώματα αυτά θα απαλλαχθούν από τον φόρο των ΗΠΑ εάν η Α’ δεν ασχολείται με εμπόριο ή εργασία στις ΗΠΑ με μόνιμη εγκατάσταση εκεί. (Ισχύει και αντιστρόφως). Κάτοικος Ελλάδας ο οποίος πήγε και εργάστηκε ως υπάλληλος ή ελεύθερος επαγγελματίας (ακόμα και καλλιτεχνικό επάγγελμα) στην Αμερική λιγότερο από 183 ημέρες το έτος, θα απαλλάσεται του φόρου των Η.Π.Α. για ποσό μέχρι 10.000$.. Οι συντάξεις, μισθοί, ημερομίσθια και άλλες παρεμφερείς αποζημιώσεις που καταβάλλονται από το Αμερικάνικο Κράτος σε έλληνα, για τις υπηρεσίες που προσέφερε στην Αμερική, θα απαλλάσσονται της φορολογίας στην Ελλάδα( άρθρο 11 ,Ν.Δ. 2548/1953 , Φ.E.K. 231/27.8.1953/ τ.A’ , σύμβαση Ελλάδος – ΗΠΑ). Οι ιδιωτικές συντάξεις και οι ισόβιες παροχές που καταβάλλονται από τις ΗΠΑ σε πρόσωπο που κατοικεί στην Ελλάδα, απαλλάσσονται της φορολογίας στις ΗΠΑ. Έλληνας φοιτητής δεν φορολογείται για τα εμβάσματα που στέλνουν οι γονείς του, στις ΗΠΑ (ισχύει και αντιστρόφως). Έλληνας καθηγητής διαμένων προσωρινά στην Αμερική με σκοπό νά διδάξει στην Αμερική, σε Πανεπιστήμιο ή άλλο εκπαιδευτικό ίδρυμα, επί τρία (το ανώτατο) έτη, απαλλάσσεται του φόρου στην Αμερική για την αμοιβή της διδασκαλίας αυτής -αποζημίωση της διδασκαλίας (ισχύει και αντιστρόφως) .Αμερικανός πολίτης (υπήκοος) που διαμένει στην Ελλάδα, δεν θα υπόκειται σε βαρύτερους (περισσότερους φόρους) στην Ελλάδα από τους φόρους που επιβάλλονται σε Έλληνες πολίτες που κατοικούν στην Ελλάδα (και αντιστρόφως).
Αυτό σημαίνει ότι εάν οι φόροι στην Αμερική είναι «μηδέν» και στην Ελλάδα είναι 22%, ο Αμερικανός υπήκοος που κατοικεί στην Ελλάδα θα φορολογείται με 22%… όχι περισσότερο!! Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου VIII της Σύμβασης Αποφυγής Διπλής Φορολογίας μεταξύ Ελλάδος και ΗΠΑ, κάτοικος Ελλάδας, ο οποίος έχει εισόδημα από ακίνητα στις Η.Π.Α., έχει τη δυνατότητα να ζητήσει από τις φορολογικές αρχές των Η.Π.Α. να φορολογηθεί με βάση το καθαρό εισόδημα που αποκόμισε από την εκμίσθωση ή πώληση των εν λόγω ακινήτων, όπως αυτό προσδιορίζεται από την εσωτερική νομοθεσία των Η.Π.Α.. Αυτό σημαίνει ότι, θα εκπέσουν από το ακαθάριστο εισόδημα όλες οι δαπάνες απόκτησής του, όπως αυτό προβλέπεται από τη σχετική νομοθεσία των Η.Π.Α.. Περαιτέρω, με ρητή διάταξη της παρ.1 του άρθρου XIV της προαναφερθείσας Σύμβασης, τα Συμβαλλόμενα Κράτη διαφύλαξαν το δικαίωμα της επιβολής φόρου επί του εισοδήματος των υπηκόων τους, κατοίκων τους κ.τ.λ. σύμφωνα με το φορολογικό καθεστώς που ισχύει σε κάθε Συμβαλλόμενο Κράτος. Για το λόγο αυτό, με βάση τις διατάξεις της παρ.3 του άρθρου XVI της ίδιας Σύμβασης, παρέχεται η ευχέρεια της έκπτωσης από το φόρο που προκύπτει κατά το Ελληνικό Δίκαιο, του ποσού του φόρου που επιβλήθηκε στις Η.Π.Α. για το εισόδημα από ακίνητα που ευρίσκονται στις Η.Π.Α.
Η Σύμβαση αποσκοπεί στην ενίσχυση της συνεργασίας των δύο χωρών σε φορολογικά θέματα και ειδικότερα στην εξάλειψη της διπλής φορολογίας αναφορικά με τους φόρους επί του εισοδήματος, χωρίς να δημιουργούνται ευκαιρίες για μη επιβολή φορολογίας ή για μειωμένη φορολογία μέσω φοροδιαφυγής ή φοροαποφυγής. Οι ιδρυτικές συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ,κατατάσσονται, από πλευράς σημασίας, στο ίδιο επίπεδο με το Σύνταγμα, ενώ οι υπόλοιπες Διεθνείς νομικές πράξεις, υπερισχύουν των εθνικών νομικών πράξεων. Βάσει του άρθρου 28 του Συντάγματος, οι διεθνείς συμβάσεις, από τον χρόνο επικύρωσής τους με νόμο, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του εσωτερικού ελληνικού δικαίου και υπερισχύουν έναντι κάθε άλλης αντίθετης διάταξης νόμου, υπό τον όρο ότι αποτελούν μεταγενέστερο νόμο.
Μια διεθνής σύμβαση είναι μία συμφωνία μεταξύ δύο ή περισσότερων μερών που υπάγονται σε διαφορετικό νομικό σύστημα και οι οποίοι έχουν την πρόθεση να υλοποιήσουν μια συμφωνία. Το πλέγμα των διμερών σχέσεων μιας χώρας αποτελεί το παραδοσιακό μέρος της διπλωματίας και της εξωτερικής πολιτικής της. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση της Ελλάδας, η οποία εξακολουθεί να επενδύει στο φάσμα των διμερών σχέσεών της με όμορες όσο και πιο απομακρυσμένες χώρες ή χώρες όπου είναι έντονο το ελληνικό στοιχείο. Πολλές προσπάθειες επαναπατρισμού των ομογενών στο παρελθόν, ουσιαστικά έπεσαν στο κενό.
Κατά καιρούς, το ελληνικό κράτος, έχει δημιουργήσει προγράμματα επαναπατρισμού ομογενών μας, που στοχεύουν ευθέως στη δημιουργία περιβάλλοντος επαναπατρισμού Ελλήνων της διασποράς, οι οποίοι την περίοδο της κρίσης ή πολέμων αναζήτησαν εργασία και την προοπτική μιας καλύτερης ζωής σε χώρες του εξωτερικού. Η δράση αυτή είναι εναρμονισμένη με το θεσμικά κατοχυρωμένο πλέον δικαίωμα των Ελλήνων του εξωτερικού να ψηφίζουν. Ο ομογενής μπορεί να φέρει συνάλλαγμα από το εξωτερικό χωρίς να είναι υποχρεωμένος να δικαιολογήσει που το βρήκε ή πως το απόκτησε. Όχι με φυσική μεταφορά, αλλά μέσω τραπέζης. Έστω και αν το κάνει αυτό σε ένα υποκατάστημα τραπέζης που υπάρχει εκεί στο ελληνικό τελωνείο.
Έτσι σε περίπτωση αγοράς ακινήτου στην Ελλάδα, η ύπαρξη του συναλλάγματος του δίνει την δυνατότητα να αποφύγει την επιβάρυνσή του με φόρους για το τεκμήριο αγοράς του ακινήτου (μόνο κατά το έτος της αγοράς) ή για το τεκμήριο διαβίωσης (όπως αυτό ισχύει κάθε χρόνο κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, όπως π.χ. εάν έχει κάποιο εισόδημα, πραγματικό ή τεκμαρτό, στην Ελλάδα).
Σε περίπτωση εισαγωγής συναλλάγματος από Ομογενή, χρειάζεται απόδειξη της τραπέζης για την εισαγωγή αυτή. Η απόδειξη της τραπέζης θα χρειαστεί και στη φορολογική δήλωση που θα υποβάλλει ο ομογενής λόγω της αγοράς τώρα ή μελλοντικά, του ακινήτου. Σε πρόσφατες έρευνες για την δυνατότητα επαναπατρισμού ομογενών, οι συμμετέχοντες στις έρευνες απάντησαν ότι ο πρώτος λόγος είναι η επιθυμία τους να ζήσουν στην πατρίδα τους, η επανένωση με τους συγγενείς τους, το κλίμα, οι ανθρώπινες σχέσεις και κυρίως συναισθηματικά κίνητρα. Τα μεγαλύτερα εμπόδια που καθυστέρησαν την απόφασή τους να επιστρέψουν στην Ελλάδα είναι οι χαμηλότεροι μισθοί, η έλλειψη αντίστοιχης θέσης εργασίας, χειρότερες συνθήκες εργασίας, η γραφειοκρατία για την υλοποίηση μίας επένδυσης και η μη παροχή κινήτρων για δημιουργία κατοικίας στην επαρχία.
Οι σημαντικότερες δυσκολίες, κατά τη διάρκεια προετοιμασίας της επιστροφής τους, ήταν η ανεπάρκεια ενημέρωσης από τις κρατικές υπηρεσίες της Ελλάδος (54%), η συγκέντρωση δικαιολογητικών (52%) και η εξασφάλιση στέγης (37%). Τα σημαντικότερα κίνητρα που αξιοποίησαν είναι τα φορολογικά κίνητρα (40%) και τα κίνητρα που δόθηκαν από τις επιχειρήσεις (50%).
Οι σημαντικότερες προκλήσεις τις οποίες αντιμετώπισαν, μετά την επιστροφή τους, είναι η γραφειοκρατία (31%) και η εταιρική κουλτούρα στους χώρους εργασίας (29%).Τέλος, όταν κλήθηκαν να βαθμολογήσουν τη χώρα στους τομείς της οικονομίας, της εκπαίδευσης, της υγείας, της ψηφιακής διακυβέρνησης και το γενικότερο επίπεδο διαβίωσης, οι αξιολογήσεις ήταν μέτριο προς το καλό. Για τους ομογενείς μας, στις απομακρυσμένες περιοχές (ΗΠΑ, Καναδάς, Αυστραλία κ.α.), τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα, καθώς τα παιδιά και τα εγγόνια τους, κατέχουν μόνιμη εργασία εκεί ή φοιτούν στο σχολείο και έχουν πλέον εγκατασταθεί εκεί. Για τους συγκεκριμένους ομογενείς, έχει προταθεί πολλάκις, η διευκόλυνση δημιουργίας εξοχικής κατοικίας στα χωριά της Ελλάδος (χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια), με σκοπό έστω την εποχική επίσκεψη τους στην χώρα και την αναζωογόνηση των χωριών που ερημώνουν.
