Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης δικηγόρος – συνταγματολόγος – συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα-νομικός συνεργάτης Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Ελλάδα – νομικός σύμβουλος Βορειοηπειρωτών Ελλάδος – ΔΣ πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Δήμου Αθηναίων – ΔΣ ιδρύματος Μπότσαρη.
Η αυτοδυναμία του πρώτου κόμματος, δεν εξαρτάται σε καμία περίπτωση από το ποσοστό της αποχής των ψηφοφόρων. Άλλωστε η αποχή είναι κατά μεγάλο μέρος εικονική, αφού οι εκλογικοί κατάλογοι δεν έχουν αναθεωρηθεί ουσιαστικά και περιλαμβάνουν συμπολίτες μας που έχουν γεννηθεί το 1880, συμπολίτες μας που διαμένουν μόνιμα στο εξωτερικό και διπλοεγγεγραμμένους. Πρόκειται για μύθο ότι αν η αποχή ξεπεράσει το 50%, τότε οι εκλογές είναι άκυρες. Αυτό δεν ισχύει σε καμία περίπτωση. Όσο μεγάλη και αν είναι η αποχή, όσο μεγάλο και αν είναι το ποσοστό των λευκών ή των άκυρων , το αποτέλεσμα μετράει – υπολογίζεται επί των έγκυρων ψηφοδελτίων.
Η αυτοδυναμία δεν εξαρτάται μόνο από το ποσοστό του πρώτου κόμματος αλλά και σε συνδυασμό με το ποσοστό που θα λάβουν αθροιστικά τα κόμματα που δεν θα πιάσουν το όριο του 3%. Όσο πιο υψηλό το ποσοστό των κομμάτων που θα μείνουν εκτός Βουλής τόσο χαμηλώνει ο πήχης της αυτοδυναμίας.
Το ποσοστό που μπορεί να «δώσει» κυβέρνηση (151 έδρες) την επόμενη των κάλπεων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα κόμματα που μένουν εκτός Βουλής. Ειδικότερα:
Στο 0% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 40,4% (εάν τα κόμματα που θα μείνουν εκτός Βουλής, συγκεντρώσουν 0% των ψήφων).
Στο 1% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 40%.
Στο 2% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 39,8%.
Στο 3% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 39,5%.
Στο 4% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 39,2%.
Στο 5% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 38,9%.
Στο 6% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 38,6%.
Στο 7% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 38,3%.
Στο 8% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 38%.
Στο 9% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 37,7%.
Στο 10% κομμάτων εκτός Βουλής το πρώτο κόμμα χρειάζεται 37,5%.
Θυμίζουμε ότι στην πρώτη κάλπη το ποσοστό των κομμάτων που έμεινε εκτός Βουλής άγγιξε το 16%.
Εάν υποθέσει κανείς ότι στην επόμενη Βουλή εισέλθουν περισσότερα από πέντε κόμματα ή εν γένει μειωθεί το ποσοστό εκτός αντιπροσώπευσης, το πρώτο κόμμα θα δικαιούται στην πράξη λιγότερες έδρες από αυτές που παρουσιάζονται και είναι σαφές ότι οι απώλειες αυτές θα εντοπίζονται κατά βάση στις μεγαλύτερες εκλογικές περιφέρειες πληθυσμιακά.
Στις εκλογές του Ιουνίου 2023 θα εφαρμοστεί ο εκλογικός νόμος της ενισχυμένης αναλογικής, που επαναφέρει το μπόνους εδρών προς το πρώτο κόμμα. Η διαφορά του με το μπόνους των εκλογών του 2007 και από το 2012 έως το 2019, είναι ότι δεν είναι σταθερό αλλά κλιμακούμενο, ανάλογα με το ποσοστό του πρώτου κόμματος. Εάν αυτό λάβει 25% το μπόνους είναι 20 έδρες, ενώ οι υπόλοιπες 280 έδρες κατανέμονται αναλογικά ανάμεσα στα κόμματα που μπήκαν στη Βουλή. Για κάθε επιπλέον 0,5% το μπόνους αυξάνεται κατά μία έδρα (και ανάλογα μειώνονται οι έδρες των άλλων κομμάτων), με ανώτατο όριο τις 30 έδρες. Άρα, το ανώτατο όριο των 50 εδρών μπόνους εξασφαλίζει το πρώτο κόμμα με ποσοστό 40%, όπως έλαβε η ΝΔ στις πρόσφατες εκλογές.
Η αυτοδυναμία δεν εξαρτάται μόνο από το ποσοστό του πρώτου κόμματος αλλά και σε συνδυασμό με το ποσοστό που θα λάβουν αθροιστικά τα κόμματα που δεν θα πιάσουν το όριο του 3%. Όσο πιο υψηλό το ποσοστό των κομμάτων που θα μείνουν εκτός Βουλής τόσο χαμηλώνει ο πήχης της αυτοδυναμίας. Αντίστροφα, όσα περισσότερα κόμματα στο κοινοβούλιο (άρα μικρότερο ποσοστό για τους λοιπούς συνδυασμούς), τόσο θα ανεβαίνει το μίνιμουμ ποσοστό για τον πρώτο. Όπως ανέφεραν ειδικοί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με πεντακομματική Βουλή η αυτοδυναμία εξασφαλίζεται με ποσοστό περί το 37,5%, με εξακομματική ο πήχης ανεβαίνει γύρω στο 38,4% και με επτακομματική στο 39,3%. επικείμενες εκλογές διαφέρουν από αυτές της 21ης Μαΐου και στον τρόπο εκλογής των υποψηφίων. Θα πραγματοποιηθούν με δεσμευμένο συνδυασμό (λίστα), καθώς θα επαναπροκηρυχθούν σε διάστημα λιγότερο από 18 μήνες από τις προηγούμενες. Με αυτή τη διαδικασία οι βουλευτές δεν εκλέγονται με σταυρό προτίμησης αλλά κατά σειρά στο ψηφοδέλτιο κάθε εκλογικής περιφέρειας, όπως συμβαίνει με τους βουλευτές Επικρατείας. επικείμενες εκλογές διαφέρουν από αυτές της 21ης Μαΐου και στον τρόπο εκλογής των υποψηφίων. Θα πραγματοποιηθούν με δεσμευμένο συνδυασμό (λίστα), καθώς θα επαναπροκηρυχθούν σε διάστημα λιγότερο από 18 μήνες από τις προηγούμενες. Με αυτή τη διαδικασία οι βουλευτές δεν εκλέγονται με σταυρό προτίμησης αλλά κατά σειρά στο ψηφοδέλτιο κάθε εκλογικής περιφέρειας, όπως συμβαίνει με τους βουλευτές Επικρατείας. Προφανώς, τα κομματικά επιτελεία και οι πολιτικοί αρχηγοί θα καταρτίσουν τις λίστες των ψηφοδελτίων λαμβάνοντας υπόψη τη σειρά κατάταξης των βουλευτών στις πρόσφατες εκλογές, αν και δεν δεσμεύονται για κάτι τέτοιο από την εκλογική νομοθεσία. Έχουν, δηλαδή, το δικαίωμα να συμπεριλάβουν υποψηφίους ακόμα και αν εκείνοι δεν εξελέγησαν στις εκλογές της 21ης Μαΐου και να θέσουν εκτός ψηφοδελτίων ή να κατατάξουν χαμηλότερα στη λίστα υποψηφίους, οι οποίοι εξελέγησαν στην πρόσφατη εκλογική διαδικασία. Οι επικείμενες βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν με βάση τους εκλογικούς καταλόγους που ίσχυαν και στις τελευταίες εκλογές, όπως αυτοί οριστικοποιήθηκαν μετά την α΄ αναθεώρηση του 2023, και περιλαμβάνουν όλες τις μεταβολές που συντελέστηκαν έως και την 28η Φεβρουαρίου 2023. Σε ό,τι αφορά στους ετεροδημότες, αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να ψηφίσουν στον τόπο διαμονής τους στις προσεχείς εκλογές, όσοι είχαν υποβάλει ετεροχρονισμένα τη σχετική αίτηση.
Οι Έλληνες του εξωτερικού μπορούν να ψηφίσουν στον τόπο διαμονής τους εφόσον η αίτηση για εγγραφή στους ειδικούς εκλογικούς καταλόγους έχει εγκριθεί 12 ημέρες πριν από την προκήρυξη των εκλογών. Εάν οι νέες εκλογές προκηρυχθούν τη Δευτέρα 29 Μαΐου, τότε αυτή τη δυνατότητα θα έχουν όποιων η αίτηση εγκρίθηκε έως τις 17 Μαΐου. Δύο ημέρες μετά την έναρξη της προεκλογικής περιόδου λήγει η προθεσμία για την υποβολή δηλώσεων από τους ένστολους στους προϊσταμένους και διοικητές τους σχετικά με την πρόθεσή τους να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα στον δήμο, στους εκλογικούς καταλόγους του οποίου είναι γραμμένοι.
Ο εκλογικός νόμος Κουτσόγιωργα στο παρελθόν:
Στις εκλογές του 1989 εφαρμόστηκε ένα αναλογικό σύστημα, με στόχο να μην πάρει αυτοδυναμία η Νέα Δημοκρατία (δημόσια δήλωση αειμνήστου Κουτσόγιωργα στη Βουλή των Ελλήνων). Η Νέα Δημοκρατία με ποσοστό 47%, πήρε 150 βουλευτές και χρειάστηκε η ταυτόχρονη προσχώρηση Κατσίκη (ΔΗΑΝΑ).
