Εάν η Ευρώπη και ο Καναδάς δεν μπορέσουν να βρουν έναν συμβιβασμό για να αντιμετωπίσουν το χάος των κυρώσεων για τις τουρμπίνες φυσικού αερίου τώρα, τον Νοέμβριο η επιλογή της Γερμανίας μπορεί να γίνει ακόμη πιο ντροπιαστική: να αφήσει τον Nord Stream 2 να ρέει ή να διακινδυνεύσει μια πλήρη κρίση φυσικού αερίου και πολύ υψηλές τιμές εν μέσω χειμώνα.
Στον τομέα του φυσικού αερίου: η ζήτηση είναι μειωμένη και οι τιμές μειώνονται. Όχι όμως αυτό το καλοκαίρι στην Ευρώπη. Από τις αρχές Ιουνίου του 2022, οι ευρωπαϊκές τιμές του φυσικού αερίου αυξήθηκαν κατά 70%, σε 1. 600 δολάρια ανά χίλια m3, επίπεδο σχεδόν επταπλάσιο από ό,τι πριν από ένα χρόνο. Ο βασικός λόγος είναι οι μειωμένες ροές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη: αντί των “κανονικών” 300 εκατομμυρίων m3/ημέρα έπεσαν σε περίπου 70 εκατομμύρια m3/ημέρα.
Αυτό έχει περιορίσει το ισοζύγιο φυσικού αερίου της Ευρώπης και έχει οδηγήσει σε απόσυρση αερίου από τις αποθήκες (αντί της συνήθους πρακτικής της άντλησης αερίου στις αποθήκες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού), θέτοντας σε κίνδυνο το πρόγραμμα επαναπλήρωσης των ευρωπαϊκών εγκαταστάσεων αποθήκευσης φυσικού αερίου πριν από την επόμενη περίοδο θέρμανσης. Η προεπιλεγμένη αντίδραση των Ευρωπαίων πολιτικών ήταν να κατηγορήσουν τη Gazprom για τη χρήση του “ενεργειακού όπλου” και τον περιορισμό των προμηθειών. Η προσεκτικότερη εξέταση, ωστόσο, αποκαλύπτει ότι το έναυσμα της κρίσης ήταν η αδιάκριτη εφαρμογή των δυτικών κυρώσεων κατά της Gazprom. Αντί να τιμωρήσουν τον ρωσικό γίγαντα του φυσικού αερίου, οι κυρώσεις αυτές πλήττουν τώρα τους Ευρωπαίους καταναλωτές φυσικού αερίου.
Οι κύριες διαδρομές μέσω των οποίων το ρωσικό φυσικό αέριο φτάνει στην Ευρώπη είναι οι εξής:
– Μέσω Λευκορωσίας/Πολωνίας. Η πολωνική εταιρεία φυσικού αερίου PGNiG αρνήθηκε να μεταβεί στο καθεστώς “αέριο έναντι ρουβλιών” στα τέλη Μαΐου 2022 και κατήγγειλε τη μακροπρόθεσμη σύμβασή της με την Gazprom. Παράλληλα, η Gazprom σταμάτησε να κλείνει χωρητικότητα διαμετακόμισης στον αγωγό Yamal, ο οποίος διέρχεται στη Γερμανία μέσω Λευκορωσίας και Πολωνίας, λόγω των δυτικών κυρώσεων κατά της EuRoPol GAZ, στην οποία ανήκει το πολωνικό τμήμα του αγωγού. Επί του παρόντος, κανένα ρωσικό αέριο δεν ρέει μέσω της Πολωνίας προς τη Γερμανία.
– Μέσω Ουκρανίας. Παρά τη συνεχιζόμενη στρατιωτική σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, η διαμετακόμιση φυσικού αερίου συνεχίζεται μέσω δύο σημείων εισόδου/σταθμών συμπίεσης φυσικού αερίου στα σύνορα Ρωσίας-Ουκρανίας: Sudzha και Sokhranovka. Στις αρχές Μαΐου, ωστόσο, η Ουκρανία δήλωσε ότι δεν θα διαμετακομίσει το αέριο που φθάνει στη Sokhranovka, ισχυριζόμενη ότι έχει χάσει τον έλεγχο λειτουργίας της εγκατάστασης που βρίσκεται στην περιοχή του Λουγκάνσκ. Αυτό έχει μειώσει τις ροές διαμετακόμισης μέσω Ουκρανίας στο μισό, σε περίπου 41 εκατομμύρια m3 ημερησίως σήμερα.
-Μέσω του Τουρκικού Αγωγού (Turk Stream). Το ένα από τα δύο σκέλη του υποθαλάσσιου αγωγού που συνδέει τη Ρωσία με την Τουρκία προορίζεται για τη διαμετακόμιση ρωσικού φυσικού αερίου προς τη Νότια Ευρώπη. Στο μέγιστο φορτίο, περίπου 40 εκατομμύρια m3 την ημέρα ρέουν μέσω του Turk Stream προς την ΕΕ. Από τις 21 έως τις 28 Ιουνίου οι ροές διακόπηκαν εντελώς λόγω της τακτικής θερινής συντήρησης του αγωγού. Αυτό έχει προγραμματιστεί και ανακοινωθεί αρκετά νωρίτερα. Τώρα ο Turk Stream ρέει και πάλι με πλήρη δυναμικότητα και παρέχει φυσικό αέριο στην Τουρκία και την Ευρώπη.
-Μέσω του Nord Stream. Πρόκειται για τον κύριο διάδρομο μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερίου προς τη Γερμανία. Μέχρι πρόσφατα, οι ροές ήταν περίπου 170 εκατομμύρια m3 την ημέρα, με πλήρη αξιοποίηση της χωρητικότητας του αγωγού. Στις 14 Ιουνίου, ωστόσο, η Gazprom ανακοίνωσε ότι θα μειώσει τις ροές κατά 40%, στα 100 εκατομμύρια m3 ημερησίως, επειδή έπρεπε να σταματήσει για λόγους λειτουργικής ασφάλειας ορισμένες από τις τουρμπίνες αερίου που δημιουργούν την πίεση που απαιτείται για τη μεταφορά αερίου μέσω του υποθαλάσσιου αγωγού μήκους 1. 200 χιλιομέτρων. Δύο ημέρες αργότερα η Gazprom ανακοίνωσε ότι έπρεπε να μειώσει περαιτέρω τις ροές, στα 67 εκατομμύρια m3 ημερησίως, λόγω της εντολής της Rostekhnadzor, της ρωσικής υπηρεσίας τεχνικής ασφάλειας, να σταματήσει περισσότερες τουρμπίνες αερίου στο σταθμό συμπίεσης φυσικού αερίου Portovaya, καθώς απαιτούσαν κεφαλαιακή επισκευή. Ως αποτέλεσμα, οι παραδόσεις ρωσικού φυσικού αερίου στη Γερμανία και περαιτέρω σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία, μειώθηκαν.
Όπως αποδεικνύεται, οι αεριοστρόβιλοι που χρησιμοποιούνται στο σταθμό συμπίεσης Portovaya κοντά στο Vyborg για τη μεταφορά φυσικού αερίου μέσω του Nord Stream (από το 2011) έχουν παραχθεί από τη Rolls-Royce. Η επιχείρηση αεριοστροβίλων της Rolls-Royce αγοράστηκε στη συνέχεια από τη γερμανική Siemens το 2014. Υπάρχουν 6 μονάδες των 52 MW και δύο μονάδες των 27 MW. Όπως κάθε εξοπλισμός, έτσι και οι αεριοστρόβιλοι απαιτούν τακτική συντήρηση και κεφαλαιουχική επισκευή που αποτελούν μέρος της σύμβασης μεταξύ του χρήστη (Gazprom) και του προμηθευτή του εξοπλισμού (σήμερα Siemens). Κατά τη διάρκεια της κεφαλαιακής επισκευής ο αεριοστρόβιλος πρέπει να αποσυναρμολογηθεί και να αποσταλεί σε εξειδικευμένο εργοστάσιο που είναι εξοπλισμένο για τέτοιου είδους εργασίες. Η εγκατάσταση που συντηρεί τους αεριοστρόβιλους που παράγονται από τη Rolls-Royce και αυτή στην οποία η Siemens έστειλε μία από τις μονάδες των 52 MW για κεφαλαιακή επισκευή βρίσκεται στο Μόντρεαλ του Καναδά.
Κατά τη διαδικασία θέσπισης οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, οι αξιωματούχοι της ΕΕ φρόντισαν να εξαιρέσουν τη Gazprom από τους καταλόγους κυρώσεων, καθώς συνειδητοποίησαν ότι η διακοπή των ροών φυσικού αερίου θα μπορούσε να βλάψει την Ευρώπη περισσότερο από ό,τι θα έβλαπτε τη Ρωσία, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Αυτό δεν αποτέλεσε ποτέ περιοριστικό παράγοντα για τον Καναδά, ο οποίος συμπεριέλαβε ρητά τη Gazprom στον κατάλογο των κυρώσεών του.
“Η επιβολή κυρώσεων σε οικονομικές δραστηριότητες είναι ένα αμβλύ όπλο που μπορεί να επιφέρει απρόβλεπτα αποτελέσματα”
Επί του παρόντος, οι καναδικές αρχές αρνούνται το αίτημα της Siemens να αποδεσμεύσει τον επισκευασμένο και συντηρημένο αεριοστρόβιλο για τον Nord Stream, καθώς αυτό προφανώς θα παραβίαζε τη νομοθεσία τους περί κυρώσεων.
Όσο το αίνιγμα παρατείνεται, το πρόβλημα μεγαλώνει, καθώς και άλλοι αεριοστρόβιλοι στην Portovaya απαιτούν κεφαλαιουχικές επισκευές, ενώ η Siemens δεν φαίνεται να διαθέτει εναλλακτική εγκατάσταση για το καναδικό συνεργείο που εκτελεί σήμερα το απαραίτητο σέρβις. Από την άλλη πλευρά, η Gazprom δεν θέλει να διακινδυνεύσει τη λειτουργία των αεριοστροβίλων που χρειάζονται επισήμως επισκευές. Φαίνεται ότι είναι συνετό να επιδιωχθεί μια λύση στο ζήτημα τώρα, κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου του έτους, παρά να διακοπούν οι ροές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη το χειμώνα, όταν αυτό μπορεί να γίνει μια κατάσταση “ζωής ή θανάτου”.
Ως αποτέλεσμα, μόνο τρεις από τους οκτώ αεριοστρόβιλους στο Portovaya βρίσκονται σήμερα σε λειτουργία και οι ροές μέσω του Nord Stream βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ. Επιπλέον, η τακτική θερινή συντήρηση του αγωγού έχει προγραμματιστεί για τις 11-21 Ιουλίου. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου οι ροές φυσικού αερίου μέσω του Nord Stream θα σταματήσουν εντελώς.
Τα “φιλικά πυρά” από τις καναδικές κυρώσεις έχουν προκαλέσει μεγάλης κλίμακας κρίση εφοδιασμού με φυσικό αέριο στην Ευρώπη. Το διακύβευμα είναι το σχέδιο της Ευρώπης να έχει αποθηκεύσει 80 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου μέχρι την έναρξη της περιόδου θέρμανσης. Τώρα, αντί να ξαναγεμίσει τις αποθήκες αερίου τον Ιούλιο, η Ευρώπη ίσως χρειαστεί να αποσύρει αέριο από αυτές, δημιουργώντας ανησυχίες ότι οι στόχοι για τα επίπεδα αποθήκευσης μέχρι την έναρξη της περιόδου θέρμανσης δεν θα επιτευχθούν.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Gazprom Alexey Miller, μιλώντας στο Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης τον Ιούνιο, υπενθύμισε ότι υπάρχει εναλλακτική λύση: ένα τμήμα του αγωγού Nord Stream 2 έχει πλέον γεμίσει με αέριο και βρίσκεται υπό πίεση λειτουργίας. Η Gazprom ανακατεύθυνε το αέριο για την άλλη χορδή στην εγχώρια αγορά της Ρωσίας όταν η Γερμανία αρνήθηκε να πιστοποιήσει τη λειτουργία του Nord Stream 2, αλλά ακόμη και στη μισή δυναμικότητα ο Nord Stream 2 θα μπορούσε να διοχετεύει περίπου 80 εκατομμύρια m3 ημερησίως στη Γερμανία.
Οι αεριοστρόβιλοι για τον Nord Stream 2 στο σταθμό συμπίεσης Slavyanskaya κοντά στην Ust-Luga έχουν παραχθεί στη Ρωσία (οι μονάδες Ladoga 32 MW). Εάν η Ευρώπη και ο Καναδάς δεν μπορέσουν να βρουν έναν συμβιβασμό για να αντιμετωπίσουν τώρα το χάος των κυρώσεων για τις τουρμπίνες φυσικού αερίου, μέχρι τον Νοέμβριο η επιλογή της Γερμανίας μπορεί να γίνει ακόμη πιο ντροπιαστική: να αφήσει τον Nord Stream 2 να ρέει ή να διακινδυνεύσει μια πλήρη κρίση φυσικού αερίου και πολύ υψηλές τιμές εν μέσω χειμώνα.
