Δόσμου το χέρι της ψυχής σου
το χέρι σου το πληγωμένο
να το τυλίξω στη στοργή μου
να γίνουμε μαζί ελπίδα
Εμείς…
όλου του κόσμου οι πονεμένοι
ελάτε να ανταμώσουμε τον ήλιο
να θάψουμε τη θλίψη των ματιών μας
να γίνουμε προσκυνητές του ονείρου!
«Προσκυνητές του ονείρου», Γιώργος Κιουρτίδης
Η επιχειρηματικότητα αποτελεί μια από τις θεμελιώδεις συνιστώσες της σύγχρονης οικονομίας και αναφέρεται στην ικανότητα και την πρόθεση να δημιουργήσεις και να αναπτύξεις επιχειρήσεις, με στόχο την παραγωγή προϊόντων ή υπηρεσιών, και την επίτευξη κερδών. Η επιχειρηματικότητα, δηλαδή, είναι το δυναμικό εργαλείο για τη δημιουργία πλούτου και την ενίσχυση της οικονομίας, ενώ παράλληλα διασφαλίζει την παροχή εργασίας και κοινωνικής ευημερίας.
Το σύγχρονο επιχειρηματικό γίγνεσθαι
Ο σύγχρονος επιχειρηματικός κόσμος χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα, παγκοσμιοποίηση, και συνεχείς τεχνολογικές εξελίξεις. Οι αγορές είναι πλέον συνδεδεμένες σε διεθνές επίπεδο, και η ανταγωνιστικότητα απαιτεί από τις επιχειρήσεις να καινοτομούν και να προσαρμόζονται διαρκώς. Η επιχειρηματικότητα δεν περιορίζεται πλέον μόνο στην παραδοσιακή βιομηχανία, αλλά επεκτείνεται και στον τομέα των υπηρεσιών, της τεχνολογίας, της πληροφορικής, της ενέργειας και της βιωσιμότητας.
Το επιχειρηματικό περιβάλλον είναι πολυδιάστατο. Η πολιτική και οικονομική κατάσταση επηρεάζει επίσης το περιβάλλον μέσα στο οποίο οι επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται. Η νομοθεσία, οι φόροι, οι κανονισμοί, καθώς και η πολιτική σταθερότητα και το οικονομικό κλίμα, είναι παράγοντες που καθορίζουν τη βιωσιμότητα και την επιτυχία των επιχειρήσεων. Από την άλλη πλευρά, οι αλλαγές στις διεθνείς αγορές και οι συνεχείς οικονομικές κρίσεις εντείνουν την ανάγκη για πολιτική στήριξη και ισχυρές ρυθμίσεις για τη λειτουργία της αγοράς.
Η άποψη της αριστεράς για τις επιχειρήσεις
Αν εξετάσουμε τη θεωρία του Μαρξισμού και του Σοσιαλισμού, οι επιχειρήσεις θεωρούνται ως ένα μέσο για την εκμετάλλευση του προλεταριάτου, της εργατικής τάξης. Σύμφωνα με τη Μαρξιστική θεωρία, οι επιχειρήσεις και οι μεγάλες επιχειρηματικές συγκεντρώσεις είναι δομές που δημιουργούν πλούτο, αλλά αυτός ο πλούτος παράγεται μέσω της εκμετάλλευσης των εργαζομένων. Η επιχειρηματικότητα, λοιπόν, από μια αριστερή σκοπιά, συνδέεται με τη διαδικασία του καπιταλιστικού κέρδους που αποσκοπεί στην εκμετάλλευση της υπεραξίας από τους εργοδότες- καπιταλιστές.
Ωστόσο, η αριστερά χρειάζεται να αναγνωρίζει την ανάγκη για την ύπαρξη επιχειρήσεων και την ανάπτυξή τους, τουλάχιστον στο πλαίσιο της σύγχρονης οικονομίας. Ο σοσιαλισμός, και ιδιαίτερα η συντηρητική πτέρυγα του, υποστηρίζει τη δημιουργία δημόσιων και συλλογικών επιχειρήσεων που υπηρετούν το συμφέρον της κοινωνίας και των εργαζομένων. Στο καπιταλιστικό σύστημα, η ύπαρξη επιχειρήσεων προσφέρει θέσεις εργασίας για το προλεταριάτο, προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα κοινωνικής κινητικότητας και αναβάθμισης της ποιότητας ζωής μέσω της αμοιβής και των κοινωνικών παροχών.
Η κριτική και παρωπίδες στο αριστερό αφήγημα
Ωστόσο, τα αριστερά κόμματα και ιδιαίτερα οι πολιτικοί τους, συχνά επενδύουν στην αντίληψη ότι η επιχειρηματικότητα και οι αγορές συνιστούν ένα αναγκαίο κακό και παράγοντα εκμετάλλευσης και μόνον. Η συνεχής άρνηση του ρόλου των επιχειρήσεων και της ελεύθερης αγοράς αποδίδει μια στρεβλή εικόνα της πραγματικότητας, παραβλέποντας την ανάγκη για διαρκή εξέλιξη και βελτίωση του οικονομικού περιβάλλοντος. Παρόλο που είναι αληθές ότι οι επιχειρήσεις ενδέχεται να εκμεταλλεύονται τους εργαζόμενους και να παρανομούν εις βάρος τους, η παράβλεψη της δυναμικής της επιχειρηματικής δραστηριότητας ως δύναμη ανάπτυξης και κοινωνικής πρόνοιας είναι μια τάση που περιορίζει τη δυνατότητα δημιουργίας ευημερίας μέσω οικονομικής ανάπτυξης.
Τα αριστερά κόμματα συχνά χρησιμοποιούν λέξεις-κλειδιά όπως “εκμετάλλευση”, “καπιταλισμός” και “νεοφιλελευθερισμός”, χωρίς να αναγνωρίζουν τη θετική πλευρά των επιχειρηματικών διαδικασιών όταν συνδυάζονται με υπεύθυνες και ηθικές επιχειρηματικές πρακτικές. Η θεώρηση του κέρδους ως κάτι αρνητικό χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι ευκαιρίες που προσφέρει η ελεύθερη αγορά και η επιχειρηματικότητα είναι μια από τις μεγαλύτερες παρανοήσεις στον σύγχρονο αριστερό λόγο.
«Business Friendly»: Η σημασία του στην πράξη
Ο όρος “business friendly” αναφέρεται στο κατά πόσο το πολιτικό και νομοθετικό περιβάλλον είναι ευνοϊκό για την ανάπτυξη των επιχειρήσεων. Ένα business friendly περιβάλλον χαρακτηρίζεται από την παρουσία πολιτικών που διευκολύνουν την ίδρυση και τη λειτουργία των επιχειρήσεων. Αυτές περιλαμβάνουν:
- Νομοθετικές παρεμβάσεις και κανονιστικά πλαίσια: Προβλέπεται ένα διαφανές και σταθερό νομοθετικό πλαίσιο που επιτρέπει στις επιχειρήσεις να αναπτύσσονται χωρίς να αντιμετωπίζουν υπερβολική γραφειοκρατία ή αβεβαιότητα.
- Επιχειρηματική ηθική και υπευθυνότητα: Οι ηθικές πρακτικές στις επιχειρήσεις, όπως η τήρηση των εργασιακών δικαιωμάτων και η κοινωνική ευθύνη, συμβάλλουν στην ενίσχυση της επιχειρηματικής αξιοπιστίας και στην ανάπτυξη ενός υγιούς επιχειρηματικού κλίματος.
- Στήριξη της καινοτομίας και της τεχνολογικής ανάπτυξης: Ένα business friendly περιβάλλον προάγει την καινοτομία μέσω χρηματοδότησης, φορολογικών κινήτρων, και ενίσχυσης των υποδομών για έρευνα και ανάπτυξη.
Η πολιτική πραγματικότητα και οι επιχειρηματικές δραστηριότητες στην Ελλάδα
- Πέρα από την θεωρητική συζήτηση, η ελληνική πολιτική πραγματικότητα προσφέρει ένα ενδιαφέρον παράδειγμα, καθώς το ΚΚΕ, παρόλο που διακηρύσσει την αντίθεσή του στον καπιταλισμό, έχει υιοθετήσει επιχειρηματικές πρακτικές για την εξασφάλιση χρηματοδότησης και την υποστήριξη των κομματικών του δραστηριοτήτων. Οι επιχειρήσεις του ΚΚΕ, όπως η «Ραδιοτηλεοπτική Εταιρεία Ριζοσπάστης» και οι επιχειρήσεις στον τομέα του τουρισμού και της παραγωγής, είναι παραδείγματα των διαφορετικών τρόπων με τους οποίους η αριστερά μπορεί να συμμετέχει στην οικονομία μέσω επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, ακόμη και στον κλάδο του real estate.
- Αυτό το φαινόμενο φανερώνει μια δυνητική σύγκλιση ανάμεσα στην αριστερή θεωρία και την επιχειρηματική πραγματικότητα. Η επιχείρηση, αν και διατηρεί στοιχεία εκμετάλλευσης, μπορεί να ενσωματώσει κοινωνικούς στόχους και αξίες, όπως η εξασφάλιση του κοινωνικού αγαθού, η βιωσιμότητα, και η κοινωνική ευθύνη. Αυτές οι έννοιες ακριβώς ενισχύουν την ιδέα ότι τα αριστερά κόμματα, ακόμα και αν παραμένουν κριτικά απέναντι στον καπιταλισμό, μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο στην ενίσχυση ενός επιχειρηματικού περιβάλλοντος που δεν είναι απλά εχθρικό προς τις επιχειρήσεις, αλλά προάγει ένα θετικό και δίκαιο πλαίσιο λειτουργίας.
Η αλληλεπίδραση επιχειρηματικότητας και σοσιαλιστικών ιδεών
Αν και η ιστορική θεώρηση των αριστερών κομμάτων, όπως προείπαμε, απέναντι στην επιχειρηματικότητα συχνά αναγνωρίζει τις επιχειρήσεις ως μια δύναμη εκμετάλλευσης, υπάρχουν και άλλες αριστερές θεωρητικές προσεγγίσεις που δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στη συνεργασία και στην ισότητα μέσω των επιχειρηματικών δομών. Η αριστερά μπορεί να επανεξετάσει τον ρόλο των επιχειρήσεων ως σημαντικών φορέων παραγωγής, και όχι μόνο εκμετάλλευσης, αναγνωρίζοντας τις δυνατότητες που προσφέρει η σωστή και ρυθμισμένη αγορά για την κοινωνική πρόοδο.
Για παράδειγμα, στον σοσιαλιστικό λόγο υπάρχει η έννοια της «δημόσιας επιχείρησης» ή του «κοινωνικού επιχειρείν», όπου οι επιχειρήσεις δεν αποτελούν αποκλειστικά ιδιωτική περιουσία αλλά είναι κοινωνικές ή συνεταιριστικές δομές που επιδιώκουν την ευημερία των εργαζομένων και της κοινωνίας. Οι σοσιαλιστικές προσεγγίσεις, λοιπόν, μπορούν να εστιάσουν όχι στην κατάργηση των επιχειρήσεων αλλά στη διαμόρφωση ενός πιο ισχυρού ρυθμιστικού πλαισίου, που θα διασφαλίζει τη δίκαιη κατανομή του παραγόμενου πλούτου και την ισχυροποίηση της κοινωνικής συνοχής.
Η Σύγκλιση Αριστερής Πολιτικής και Επιχειρηματικών Συμφερόντων
Η σύγκλιση μεταξύ αριστερής πολιτικής και επιχειρηματικών συμφερόντων δεν πρέπει να θεωρείται κατ’ ανάγκην αρνητική ή ανόητη. Αντίθετα, είναι ενδεχόμενο να υπάρξει μια εποικοδομητική συνεργασία, η οποία θα προσφέρει μια ισχυρή βάση για την κοινωνική δικαιοσύνη και την οικονομική ανάπτυξη. Ένα επιχειρηματικό περιβάλλον που διέπεται από τις αξίες της κοινωνικής ευθύνης, της διαφάνειας και της ηθικής μπορεί να είναι θετικό τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους εργαζόμενους. Η πολιτική παρέμβαση για την αναβάθμιση των εργασιακών συνθηκών, η εφαρμογή κανόνων και η διασφάλιση της κοινωνικής πρόνοιας δεν αποτελούν αντίφαση με την ύπαρξη και ανάπτυξη επιχειρήσεων. Στην πραγματικότητα, οι χώρες με ισχυρούς μηχανισμούς προστασίας των εργαζομένων και της κοινωνικής πρόνοιας συχνά διατηρούν και ευνοούν ένα σταθερό και δυναμικό επιχειρηματικό περιβάλλον.
Η πρόκληση για τα αριστερά κόμματα είναι να κατανοήσουν ότι η οικονομία του μέλλοντος δεν είναι μόνο δημόσια ή ιδιωτική. Αντίθετα, είναι ένα σύνθετο πλέγμα που περιλαμβάνει συνεργασίες, κοινοπραξίες, κοινωνικές επιχειρήσεις και συνεργατικούς οργανισμούς, οι οποίοι λειτουργούν με στόχο τη βιωσιμότητα και τη συλλογική ευημερία.
Συμπεράσματα και Μελλοντικές Προοπτικές
Χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι η επιχειρηματικότητα και η αριστερά δεν είναι αλληλοαποκλειόμενες έννοιες, και ότι είναι δυνατή η σύνθεση των δύο μέσω πολιτικών που ενισχύουν τόσο την οικονομική ανάπτυξη όσο και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Η επανάσταση όπως την ευαγγελιζόταν ο Μαρξ και οι μετά από αυτόν μάλλον έχει περάσει στη σφαίρα της ουτοπίας. Η δυνατότητα των αριστερών κομμάτων να είναι «business friendly» δεν είναι απλώς θεωρητική, αλλά εξαρτάται από την ικανότητά τους να προσαρμόσουν τις πολιτικές τους στις νέες πραγματικότητες της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Η αναγνώριση του ρόλου των επιχειρήσεων στην κοινωνική και οικονομική πρόοδο, η δημιουργία ενός επιχειρηματικού πλαισίου που θα ενσωματώνει τις αξίες της κοινωνικής δικαιοσύνης και της διαφάνειας, και η στήριξη της επιχειρηματικότητας με ηθικές και ρυθμιστικές διασφαλίσεις, είναι τα βήματα που μπορούν να ακολουθήσουν τα αριστερά κόμματα για να ενισχύσουν την επιχειρηματική δραστηριότητα χωρίς να παραβλέπουν τις κοινωνικές ευθύνες.
Το ζήτημα δεν είναι να εξαλείψουμε την επιχειρηματικότητα ή τον καπιταλισμό, αλλά να βρούμε τρόπους για την ενίσχυση της παραγωγικότητας και της κοινωνικής ευημερίας μέσω ενός πιο ισχυρού και πιο δίκαιου επιχειρηματικού πλαισίου. Η σύγκλιση των ιδεών του σοσιαλισμού και της επιχειρηματικότητας μπορεί να οδηγήσει σε μια νέα εποχή, όπου το κέρδος θα εξυπηρετεί τον κοινωνικό σκοπό, και όχι την εκμετάλλευση του εργατικού δυναμικού.
Ας απωθήσει επιτέλους η αριστερά τις στρεβλές αντιλήψεις
Ας αναπτύξουμε την επιχειρηματικότητα μια και η επανάσταση αργεί.
Βιβλιογραφία
- Marx, K. (1867). Das Kapital: Kritik der politischen Ökonomie. Verlag von Otto Meissner.
- Engels, F. (1884). The Origin of the Family, Private Property and the State. Progress Publishers.
- Sweezy, P. M. (1942). The Theory of Capitalist Development. Monthly Review Press.
- Harvey, D. (2010). The Enigma of Capital and the Crises of Capitalism. Oxford University Press.
- KKE (1974). Ιστορική αναδρομή της πολιτικής και οικονομικής δράσης του ΚΚΕ στην Ελλάδα. ΚΚΕ.
Όσο έγραφα το άρθρο από το πικάπ ακουγόταν το τραγούδι του Διονύση Σαββόπουλου: « Η συγκέντρωση της ΕΦΕΕ».
