Είναι προφανές ότι στην πρόσφατη κρίση με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών έχει απόλυτο δίκαιο. Διότι δεν είναι δυνατό το ΚΘΒΕ, ένας δημόσιος οργανισμός που το 2012 είχε κρατική επιχορήγηση 6,8 εκατ. ευρώ, έσοδα 3,1 εκατ. ευρώ και θετικό πλεόνασμα 1,2 εκατ. ευρώ, να χρωστά ενοίκια ύψους 250.000 ευρώ.
Και να είναι η έκτη φορά που το κάνει αυτό και παρά το γεγονός, μάλιστα, ότι τα ενοίκια έχουν μειωθεί και η Εταιρεία ως εκμισθωτής υποχρεούται να καταβάλλει στο Δημόσιο ως φόρο το 20% των μισθωμάτων, ακόμη και αν δεν τα εισπράττει.
Το ΚΘΒΕ μισθώνει σήμερα, έναντι μόλις 19.555,70 ευρώ το μήνα, το θέατρο της Εταιρείας, ένα κτίριο που δικαίως χαρακτηρίζεται εμβληματικό στην ανακοίνωση της ΕΜΣ. Βασισμένο σε σχέδια του πιο γνωστού έλληνα αρχιτέκτονα του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, του Βασιλείου Κασσάνδρα, είναι ένα κτίριο που ξεχωρίζει απέναντι από τον Λευκό Πύργο και χαρακτηρίζει την πόλη.
Το ΚΘΒΕ και οι αίθουσές του
Όμως, το θέμα το οποίο πρέπει να απαντήσει το ΚΘΒΕ δεν είναι τα ενοίκια. Αυτά πρέπει να τα πληρώνει από τη στιγμή που έχει τη σύμβαση.
Το θέμα που πρέπει να απαντήσει είναι ποιο ακριβώς στόχο εξυπηρετεί να νοικιάζει τη χωρητικότητας 737 ατόμων αίθουσα της ΕΜΣ, με ετήσιο συνολικό κόστος λειτουργίας περίπου 500.000 ευρώ, όταν έχει:
• στην ιδιοκτησία το υπερπολυτελές και υπερσύγχρονο «Βασιλικό Θέατρο», το οποίο απέχει μόλις 50 μέτρα από το μέγαρο της Εταιρείας (αίθουσα 721 θέσεων, κόστος κατασκευής 42,5 εκατ. ευρώ, με αρχικό προϋπολογισμό 28 εκατ. ευρώ)
• στην πλήρη χρήση του το θέατρο της Μονής Λαζαριστών, στα δυτικά της πόλης (μεγάλη αίθουσα 657 θέσεων, μικρή 200 ατόμων, κόστος κατασκευής 30 εκατ. ευρώ, με αρχικό προϋπολογισμό 22 εκατ.), με ετήσιο κόστος λειτουργίας 200.000 ευρώ.
Ο μόνος που αποπειράθηκε να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα ήταν ο μέχρι πρότινος καλλιτεχνικός διευθυντής του ΚΘΒΕ και τώρα του Εθνικού Θεάτρου Σωτήρης Χατζάκης… κλείνοντας την αίθουσα της Μονής Λαζαριστών στην υποβαθμισμένη Σταυρούπολη και διατηρώντας τις δυο άλλες αίθουσες με απόσταση 50 μέτρων.
Η ερμηνεία που δόθηκε στην λογική Χατζάκη ήταν απλή. Είχε ένα σοβαρό οικονομικό πρόβλημα και έπρεπε να το λύσει με τη μείωση των εξόδων. Δεν θέλησε να τα βάλει με την Εταιρεία, η οποία έχει βαρύ όνομα και βαθιά πολιτική επιρροή και προτίμησε την ευκολότερη πολιτικά λύση. Το ότι το Εθνικό Θέατρο στο Λονδίνο δεν έχει περισσότερες θέσεις θεατών από ό,τι το ΚΘΒΕ δεν απασχολεί κανέναν.
Η ΕΜΣ και το εμβληματικό της θέατρο
Το βασικό πρόβλημα της ΕΜΣ σήμερα είναι το γνωστό δικηγορικό ανέκδοτο, σύμφωνα με οποίο «αν θέλεις να καταστρέψεις κάποιον, χάρισέ του ακίνητη περιουσία».
Η Εταιρεία, η οποία ιδρύθηκε το 1939 ως «μη κυβερνητική οργάνωσις» με σκοπό «την έρευνα επί παντός θέματος αφορώντος τον μακεδονικό λαό και την μακεδονική χώρα», είναι κάτοχος τριών Μεγάρων στο πιο κεντρικό σημείο της Θεσσαλονίκης, τα οποία οικοδομήθηκαν σε μία έκταση 2 στρεμμάτων (για την ακρίβεια 2.015 τετραγωνικών μέτρων), που της παραχωρήθηκαν το 1943 – επί κατοχής δηλαδή, από τον τότε υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Σωτήριο Γκοτζαμάνη, δηλαδή η αγορά γης δεν της κόστισε.
Όπως δεν της κόστισε και η οικοδόμηση των κτιρίων. Όπως διαβάζουμε στον ιστότοπο της ΕΜΣ, σχετικά με τον πρώτο και επί 20ετία γραμματέα της εταιρείας Αλέξανδρο Λέτσα, «είναι προσωπική του επιτυχία η κινητοποίηση ιδιωτών χορηγών αλλά και κρατικών επιχορηγήσεων, επιδοτήσεων και φορολογικών απαλλαγών με τις οποίες έγινε δυνατό να ολοκληρωθούν τα κτίρια της Εταιρείας». Δηλαδή ούτε η οικοδόμηση της κόστισε.
Πρακτικά δηλαδή η Εταιρεία, χάριν του Εθνικού σκοπού που υπηρετούσε, βρέθηκε με μία τεράστιας αξίας ακίνητη περιουσία, τα έσοδα από την οποία χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση των σκοπών αυτών.
Οι χρήστες, όμως, των εγκαταστάσεών της, από το ενοίκιο των οποίων χρηματοδοτεί τις δραστηριότητές της, είναι -εξαιρουμένου του κινηματογράφου «Αριστοτέλειο»- δημόσιοι φορείς, που λειτουργούν με δημόσιο χρήμα: το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και τα Δημοτικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα του Δήμου Θεσσαλονίκης, που συνεισφέρουν περίπου 110.000 το χρόνο.
Στα έσοδα της ΕΜΣ θα πρέπει να συμπεριληφθούν, όπως προκύπτει από τους δημόσιους ισολογισμούς τους, ανώνυμοι δωρητές, οι οποίοι συνεισφέρουν στο εθνικό έργο με 300.000 ευρώ ετησίως.
Η ανωνυμία δυσχεραίνει τον εντοπισμό του ενδεχομένου αυτός ο δωρητής να είναι ένα νομικό πρόσωπο.
Υπάρχει λύση;
Πρακτικά δηλαδή, την καλύτερη ιδιοκτησία στο κέντρο της Θεσσαλονίκης έχει μία μη κυβερνητική οργάνωση που:
• την απέκτησε με δωρεά από το κράτος
• την οικοδόμησε με δημόσιο χρήμα και δωρεές που διευκόλυνε το κράτος
• τη συντηρεί με ενοίκια κυρίως από το δημόσιο ταμείο
• έχει ανώνυμους δωρητές εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ.
Είναι, λοιπόν, προκλητικό η ηγεσία αυτής της Εταιρείας να καλεί τον «υπεύθυνο Αναπληρωτή Υπουργό “Πολιτισμού” να ανακοινώσει πόσοι ακριβώς ηθοποιοί, τεχνικοί, άλλοι καλλιτέχνες και υπάλληλοι του ΚΘΒΕ πληρώνονται από το υστέρημα του χειμαζομένου Ελληνικού Λαού, πόσο ακριβώς πληρώνονται, για ποιο ακριβώς έργο και επί πόσον χρόνον».
Είναι προκλητικό η ηγεσία αυτής της Εταιρείας να μιλά για το «θέατρό μας», όταν μιλά για την αίθουσα που ανακαινίστηκε επί Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το 1997, κοστίζοντας στο δημόσιο ταμείο σχεδόν 10 εκατ. ευρώ.
Η ΕΜΣ πρέπει να επιστρέψει αμέσως στο ελληνικό δημόσιο την περιουσία που χάρη σε αυτό απέκτησε και σήμερα δηλώνει ότι δεν μπορεί να συντηρήσει. Για να συνεχίσει το έργο της η Εταιρεία, ας διατηρήσει τους ανώνυμους δωρητές και ας της παραχωρηθούν δωρεάν οι χώροι που χρησιμοποιεί σήμερα το προσωπικό της, η βιβλιοθήκη, το βιβλιοπωλείο και η πινακοθήκη.
Μη κυβερνητικές οργανώσεις με δημόσιο χρήμα δεν μπορούν να συνεχίσουν να υπάρχουν. Το είπε και ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, όταν διέταξε τη διακοπή της χρηματοδότησής τους.
Ας είναι συνεπής στον εαυτό του.
*Ο Χρήστος Μάτης είναι δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης
