Σπυρίδων Γ. Χριστόφιλος, Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
«Κατηγορείται ότι διέπραξε το εξής φοβερό, η ΚΥΑ προέβλεπε τη συμμετοχή έως έξι (6) ιερέων για ιερουργίες στους μητροπολιτικούς ναούς ,ενώ εκείνος χρησιμοποίησε εννέα (9) ιερείς προκειμένου να τελεστεί το ιερό και αιωνόβιο έθιμο, του κερκυραϊκού λαού , που τελείται από το 1630!,αυτό της περιφοράς του σκηνώματος του Αγίου Σπυρίδωνα την Κυριακή των Βαΐων. Παραβιάσθηκε εις μικρόν η ΚΥΑ, διότι χρησιμοποιήθηκε ο ελάσσων πλην όμως απολύτως αναγκαίος αριθμός ιερέων προκειμένου να κρατούν τα ιερά λείψανα και ιερά σκεύη και να πραγματοποιηθεί η περιφορά του σκηνώματος του Αγίου με τον ελάχιστο σεβασμό που προσήκει αλλά και να μην λάβει χώρα το αδιανόητο, ήγουν να μην υπάρξει ο κίνδυνος να ριφθούν τα άγια στο έδαφος. Κατηγορείται ότι προέβη και στην Κοινωνία του Μυστηρίου της Θείας Μεταλήψεως σε τρείς (3) ανθρώπους, καθ’ υπέρβαση των προβλεπομένων.
Η δίκη του Μητροπολίτη δεν είναι μια απλή υπόθεση αλλά μια δίκη με προεκτάσεις που αφορούν συνταγματικά δικαιώματα κι ελευθερίες, με προεκτάσεις που άπτονται της εμβάθυνσης και θεωρίας του ποινικού δικαίου αλλά και αγγίζουν κορυφαία θεολογικά ζητήματα, όπως της ομολογίας πίστεως. Είναι μια δίκη που πολλοί είπαν, μεταφορικά, πως σε αυτήν δικάζεται η Εκκλησία και η Θεία Κοινωνία.
Η πρώτη δίκη έγινε τον Οκτώβριο του 2020, οπότε εκδόθηκε μια ιστορική και πολυσήμαντη απόφαση που αθώωσε τον Μητροπολίτη. Επειδή τυπικώς, πράγματι είχε παραβιασθεί ο επιτρεπόμενος αριθμός συμμετεχόντων στην ιερουργία, το δικαστήριο δέχθηκε τους αυτοτελείς ισχυρισμούς που πρόβαλε η υπεράσπιση με την πρότασή της να εφαρμοσθεί ένα νέο άρθρο του Ποινικού Κώδικα {αρθ. 33},το οποίο ορίζει ότι η πράξη δεν καταλογίζεται στον δράστη όταν αυτή τελέστηκε στο πλαίσιο σύγκρουσης καθηκόντων που οδήγησαν σε ανυπέρβλητο ηθικό δίλλημα, στο οποίο επικράτησε εντός της συνειδήσεως του δράστη ότι το ηθικό ή ιερό καθήκον ήταν αξιακάυπέρτερο από το νόμιμο καθήκον. Εν προκειμένω εντός της συνειδήσεως του Μητροπολίτη έλαβε χώρα το τραγικό δίλημμα της επιλογής μεταξύ του ιερού καθήκοντος, της διατήρησης της ιεράς παράδοσης και των Μυστηρίων ή μίας μικράς παραβίασης στα ποσοτικώς προβλεπόμενα στην ΚΥΑ. Εις το άρθρο 33 ΠΚ τελεσφόρησε η άποψη καθηγητών που αναδείχθηκαν κορυφές της ποινικής θεωρίας Το πλέον σημαντικό όμως δι’ εμέ, ειδικά σε μια χώρα σαν τη δική μας, με την τεράστια κληρονομιά στα θέματα της φιλοσοφίας του δικαίου, που εναποθέτει και τον σύγχρονο νομικό κόσμο το βαρύ καθήκον και πεπρωμένο να σταθεί αντάξιος αυτής, είναι ότι στα άρθρο 33 ΠΚ ενσωματώθηκε η αντίληψη της σύγκρουσης και κατίσχυσης του ιερού έναντι του νομικού καθήκοντος. Αντίληψη που αναδεικνύεται σε πολλά αξεπέραστα έργα των κλασικών, όπως φερ’ ειπείν στην Αντιγόνη, η οποία αψηφά τον θεσμό του τυράννου και παραβιάζοντας τον άδικοτυραννικό νόμο, θάβει τον νεκρό, πολυαγαπημένο της αδερφό Πολυνείκη. Η διαλεκτική της προβληματικής της σύγκρουσης αυτής μεταξύ ιδέας και ανθρωπίνου νόμουτελειούται στο λυσιτελέστερο έργο περί δικαίου όλων των αιώνων, την περίφημη πλατωνική Πολιτεία,. Σ’ αυτήν ο δαιμόνιος διδάσκαλός διακρίνει αυτό που αποκαλούμε νόμο, θετό δίκαιο (που πολλάκις είναι προϊόν της κακίας και της ιδιοτέλειας των κυβερνώντων) κι εκείνο το ύψιστης σημασίας για τις πόλεις και τους ανθρώπους αγαθό, που είναι η ιδέα του δικαίου, είναι η ίδια η Δικαιοσύνη, τα στοιχεία της οποίας, (δεν δύναται ασφαλώς να αποδοθούν σε αυτό το άρθρο) συγκροτούν το αέναο αξιολογικό κριτήριο δια του οποίου ο Λόγος αποφαίνεται αν ένας νόμος πρέπει να υπάρχει, δηλαδή αν ένας νόμος είναι δίκαιος ή άδικος, για να το εκφράσουμε απλά.
Ο εισαγγελεύς όμως και παράταύτα , άσκησε έφεση κι ο Μητροπολίτης δικάζεται εκ νέου στο Τριμελές Πλημμελειοδικείο Κερκύρας την 9η Ιουνίου. Έγιναν σε όλη την Ελλάδα συναυλίες κι εκδηλώσεις και τραπέζια και συναθροίστηκε κόσμος και παραβιάστηκαν οι ΚΥΑ με πολύ εντονότερο τρόπο και δεν ασκήθηκε δίωξη. Έγιναν εορτασμοί Πρωτοχρονιάς και Πρωτομαγιάς και διαδηλώσεις και συναθροίστηκε πλήθος και δεν ασκήθηκε δίωξη. Μπορούν να πουν οι ενάντιοι αυτό δεν σημαίνει, ας ασκείτο δίωξη και σε αυτούς αλλά καλώς ασκήθηκε και στους ιερείς. Δεκτόν, αλλά ως ένα βαθμό, διότι η ισότης και η ισονομία είναι θεμέλιο του κράτους δικαίου και ουδείς μπορεί να χρησιμοποιεί το νόμο επιλεκτικά και κατά το δοκούν.
Εξάλλου το μείζον νομικό και πραγματικό διακύβευμα στην υπόθεση είναι ότι ουδέποτε ο Μητροπολίτης Κερκύρας έθεσε σε διακινδύνευση την δημόσια υγεία. Κάτι τέτοιο θα ήταν αδιανόητο καθώς ο χριστιανισμός είναι η κατ’ εξοχήν ανθρωπιστική θρησκεία και ουδέποτε θα ενέτασσε στην ιερουργία ή στο κήρυγμά του τη διακινδύνευση της υγείας όλων, πόσω μάλλον των ίδιων των ιερέων και των πιστών που προσέρχονται στην Εκκλησία. Οπότε παρέλκουν οι φαρισαϊκές υποδείξεις για το αγαθό και την αξία της ανθρώπινης ζωής σε αυτούς που πιστεύουν. Ο Μητροπολίτης εμφατικά σε κάθε δημόσιο κήρυγμά του και στην τέλεση της ιερουργίας της Κυριακής των Βαΐων ζήτησε κι επέβαλε την τήρηση των μέτρων προφύλαξης από τη μετάδοση του ιού (αποστάσεις, μάσκες, κλπ). Τούτο είναι αυταπόδεικτο κι αδιαμφισβήτητο διότι ουδείς εκ των μετεχόντων ασθένησε ή διαγνώσθηκε θετικός στον ιό. Δεν κατηγορείται ότι προσέβαλε τη δημόσια υγεία. Κατηγορείται ότι παραβίασε το περιεχόμενο των ΚΥΑ. Περιεχόμενο όμως που από πολλούς εκρίθη ως άστοχο, αντιφατικό κι ανόητο (άνευ νοήματος) σε πολλές περιπτώσεις και ειδικά σε μέτρα που αφορούσαν την θρησκευτική λατρεία. Δεν ήταν αντιφατικό και προσβλητικό για τον πυρήνα της χριστιανικής πίστεως ότι δεν έκρουσαν οι καμπάνες και δεν ήχησε από τα μεγάφωνα το Χριστός Ανέστη;. Μήπως ο ήχος θα μετέδιδε τον ιό; Δεν ήταν άνευ νοήματος ότι η Ανάσταση έγινε στις 9 μμ αντί στις 12 μμ; Τα μέτρα από απόψεως δικαίου και συνταγματικότητας κρίνονται με βάση την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας που σταθμίζει αν ένα μέτρο είναι πρόσφορο, αναγκαίο και τελεί σε εσωτερική αλληλουχία με τον επιδιωκόμενο σκοπό. Το ότι η Ανάσταση τελέστηκε στις 9 μμ όχι μόνον δεν είχε ουδεμία συνάρτηση με το σκοπό της κοινωνικής αποστασιοποίησης κι αποφυγής συνωστισμού αλλά υπονόμευε περισσότερο τη δημόσια υγεία διότι το νωρίτερο της ώρας οδήγησε σε συνάθροιση μεγαλύτερου πλήθους πιστών, ακόμη και τους γηραιότερους, που δεν προσέρχονται συνήθωςόταν τελείται κανονικά στις 12 μμ. Άλλωστε συναφές με τα προρρηθέντα και μείζονος σημασίας είναι ότι η αστοχία πολλών μέτρων επέφερε βαρύτατα πλήγματα στην εθνική οικονομία που πληρώνουμε σήμερα καθώς την οδήγησε στο πιο παρατεταμένο lockdownσε ολόκληρη την Ευρώπη χωρίς, ένεκα των αντιφάσεών τους να προσφέρουν κάτι ιδιαίτερο στην προστασία της δημόσιας υγείας. Λόγου χάριν το περασμένο Πάσχα απαγορευόταν αυστηρά και δηκτικά να μεταβείς στον διπλανό νομό, πράγμα που στέρησε την εθνική οικονομία από το φόρο κατανάλωσης των καυσίμων που τώρα σε αυτές τις δύσκολες συγκυρίες θα μπορούσε να αφαιρεθεί, ενώ παράλληλα στο ίδιο χρονικό διάστημα επιτρεπόταν κάποιος να πάει στο Ντουμπάι ή στο Λονδίνο και να εισάγει στη χώρα ελεύθερα τις περιβόητες μεταλλάξεις
Είμεθα αισιόδοξοι ότι και οι δικαστές του Τριμελούς θα οδηγηθούν σε μία ανάλογη απόφαση μεγάλης εμβέλειας που θα εμβαθύνει στη θεωρία του ποινικού δικαίου, των συνταγματικών αρχών και της φιλοσοφίας. Εις μία σύνθετη δικανικήν κρίση που θα διορθώνει τις αστοχίες της πολιτικής εξουσίας αποκαθιστώντας κάτι τόσο σημαντικό για την κοινωνική συνοχή, το κοινό περί δικαίου αίσθημα. Άλλωστε επιβάλλεται να αναφέρουμε πως η σπουδαία απόφαση του Μονομελούς έγινε οδηγός για τη νομολογία και σε μία εξαιρετική κι εμβριθή εισαγγελική πρόταση της Εισαγγελίας Νάξου σε ομοειδή περίπτωση με του Μητροπολίτη δεν ασκήθηκε δίωξη σε ιερέα ο οποίος προέβη στην κοινωνία της Θείας μετάληψης των πιστών, με το ανάλογο σκεπτικό κι εφαρμογή του άρθρου 33 ΠΚ περί άρσεως του καταλογισμού.
Εξάλλου θεολογικά, η απάντηση έχει ήδη δοθεί. Ο ιερεύς, ο Ιεράρχης δεν είναι του κόσμου τούτου, είναι υπερκόσμιος {όπως λέγη ο ιερός Χρυσόστομος}. Δεν αποβλέπει στους εγκόσμιους κριτές αλλά στον αληθινό Κριτή, στο jusdivinum {Αυγουστίνος, Ακινάτης}, στο Θεϊκό Δίκαιο και όχι στο ανθρώπινο. Σε εκείνο το θείο Δίκαιο, όσο περισσότερο διώκεται κανείς για την ομολογία Πίστεως τόσο ψηλότερα αναρριχάται στα βάθρα του Παραδείσου. Στον λογισμό εκείνων που διαισθάνονται τη χριστιανική Αλήθεια ως τη μόνη ελπίδα ο Κερκύρας Νεκτάριος έχει αναγνωρισθεί ως ένας από εκείνους τους ιεράρχες της χριστιανικής παράδοσης που ανταποκρίθηκαν στην αρετή, την αγάπη και τη θυσία που προσδοκώνται από τον αληθινό Ιεράρχη. Στη συνείδηση των πιστών έχει ήδη κριθεί πως θα έπρεπε να τιμάται κι όχι να διώκεται.
