Θα ήθελα να ξεκινήσω με δύο ερωτήματα:
Το πρώτο: Πώς μπορούν όλες οι δυνάμεις που επιδιώκουν την ειρήνη να πετύχουν μια επανάσταση από την Ασία, δεδομένης της σημερινής συγκρουσιακής κατάστασης στην Ευρώπη
Το δεύτερο: Πώς, στο πλαίσιο αυτό, η Κίνα και η Ρωσία θα πρέπει να επεκτείνουν τη γεωγραφία της συνεργασίας τους μέσω διμερούς εταιρικής σχέσης, προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τη σταθερότητα και την ανάπτυξη της Ασίας.
Εφιστώ την προσοχή σας σε ορισμένες βαθιές τάσεις στο σημερινό μεταβαλλόμενο περιβάλλον:
Πρώτον, για πολλά χρόνια, υπήρχε η λαϊκή πεποίθηση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι σε θέση να διεξάγουν δύο πολέμους ταυτόχρονα – με τη Μόσχα και με το Πεκίνο. Ωστόσο, φαίνεται ότι η Ουάσιγκτον δεν θα εγκαταλείψει την προσπάθειά της να αποδυναμώσει τη Ρωσία μέσω της στήριξης της Ουκρανίας και θεωρεί την Κίνα ως τον κύριο αντίπαλό της. Σύμφωνα με τον διευθυντή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, Mark Leonard, φαίνεται ενδιαφέρον ότι μακροπρόθεσμα, μετά τον τρέχοντα πόλεμο, η Ευρώπη μπορεί να υιοθετήσει ένα μεγάλο ή μικρό, ευέλικτο και ποικιλόμορφο πολυμερές σχήμα για την επίλυση των σχέσεών της με άλλες μεγάλες δυνάμεις, όπως η Ρωσία και η Τουρκία. Ως εκ τούτου, η ευρωπαϊκή τάξη πραγμάτων μπορεί να γίνει περισσότερο “ασιατική”. Καθώς οι ΗΠΑ συνεχίζουν να στρέφουν την προσοχή τους στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού και να ενισχύουν τις συμμαχίες τους στην περιοχή, η Ασία θα κινηθεί περαιτέρω προς την κατεύθυνση του “εξευρωπαϊσμού”
Μια τέτοια άποψη δείχνει σαφώς ότι οι σχέσεις Ανατολής-Δύσης παραμένουν στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους, και δεδομένης της έντονης αναταραχής της τρέχουσας κατάστασης, λίγοι μπορούν να μείνουν στην άκρη, ιδίως οι ηγετικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών περιφερειακών μπλοκ και δομών.
Το πρόβλημα είναι ότι η προαναφερθείσα πρακτική της επίτευξης εγωιστικών στόχων αναζητώντας μόνο εχθρούς έχει προ πολλού εξαντλήσει τη χρησιμότητά της. Ο Clifford Kupchan, ανώτερος συνεργάτης του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων των ΗΠΑ, σημείωσε ορθά ότι αν οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν ταυτόχρονα την Κίνα και τη Ρωσία εχθρούς τους, “η ζωή θα δείξει ότι η Δύση θα έχει να αντιμετωπίσει όχι μόνο το σινορωσικό μπλοκ, αλλά και έναν πολύ μεγαλύτερο αριθμό χωρών που ενώνονται για να υπερασπιστούν τα συμφέροντά τους και να ανοικοδομήσουν την παγκόσμια τάξη” Αυτή η θέση, τουλάχιστον, αποδείχθηκε σαφώς στην Ασία, όπου ο πρόεδρος της Ινδονησίας Joko Widodo αρνήθηκε να συμμετάσχει σε «σεχταρισμούς» ή να ενταχθεί σε κύκλους, όταν προσκάλεσε σταθερά τη Ρωσία στη σύνοδο κορυφής της G20. Επιπλέον, στην Ασία λειτουργεί ο μηχανισμός ASEAN, ο οποίος έχει επιβιώσει περισσότερο από μισό αιώνα. Από το 1967, οι χαμηλών τόνων χώρες της ASEAN έχουν αθόρυβα επιτύχει ισχυρή και ειρηνική οικονομική ανάπτυξη συγκρίσιμη με εκείνη των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου. Σε αυτή τη διαδικασία, η ουδετερότητα και η άρνηση να πάρουν θέση έχουν γίνει αποτελεσματικές θέσεις αρχών για τα κράτη της ASEAN. Τα γεγονότα αποδεικνύουν ότι το μοντέλο ASEAN είναι πιο επωφελές για την Ασία από το μοντέλο του ΝΑΤΟ.
Δεύτερον, με την προσέγγιση των ενδιάμεσων εκλογών στις ΗΠΑ, οι πληθωριστικές πιέσεις εκεί αυξάνονται και τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων για τον Τζον Μπάιντεν παραμένουν μη ικανοποιητικά. Ως εκ τούτου, από τη μία πλευρά, οι Ηνωμένες Πολιτείες συνεχίζουν να ασκούν στρατιωτική πίεση στη Ρωσία, ελπίζοντας να κάμψουν την αντίσταση του μακροπρόθεσμου στρατηγικού αντιπάλου τους. Από την άλλη πλευρά, τους τελευταίους δύο μήνες, η Ουάσιγκτον έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν επιδιώκει τη νίκη, αλλά την οριστική επίλυση του ουκρανικού προβλήματος μέσω ειρηνικών διαπραγματεύσεων. Μια καθημερινή ανασκόπηση διαφόρων πηγών μου επιτρέπει να υποθέσω ότι ο χώρος των πληροφοριών μάλλον υποτιμά το τεράστιο μέγεθος της αντιπολεμικής πίεσης στις ίδιες τις Ηνωμένες Πολιτείες- μιλάμε τόσο για το Δημοκρατικό Κόμμα όσο και για την ακαδημαϊκή ελίτ, καθώς και για συνταξιούχους υψηλόβαθμους αξιωματούχους και στελέχη επιχειρήσεων. Στην πραγματικότητα, υπήρξε μεγάλος αριθμός εκκλήσεων να σταματήσει η αναθέρμανση της κατάστασης γύρω από την Ουκρανία. Επιπλέον, αν οι Δημοκρατικοί χάσουν τις ενδιάμεσες εκλογές ή αν οι Ρεπουμπλικάνοι έρθουν στην εξουσία το 2024, τότε ο ρωσο-ουκρανικός πόλεμος θα μπορούσε να πάρει μια ριζικά διαφορετική τροπή. Με την πάροδο του χρόνου, παρόμοιες αλλαγές θα συμβούν και στην Ευρώπη. Έτσι, δεν είναι δύσκολο να εξηγήσουμε γιατί ο αντίκτυπος των ευρωπαϊκών και αμερικανικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας αρχίζει να μειώνεται.
Συνολικά, οι χώρες που αντιτίθενται στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και δεν είναι πρόθυμες να επιλέξουν πλευρά, είναι πολύ περισσότερες από τις 30 ή 40 χώρες με τις οποίες η Ευρώπη και οι ΗΠΑ έχουν συμπράξει, ιδίως οι BRICS, η SCO, η ASEAN και οι χώρες της Μέσης Ανατολής. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του ρωσογεωργιανού πολέμου το 2008 και της κρίσης της Κριμαίας το 2014, ακόμη και χώρες-κλειδιά όπως η Ινδία διατήρησαν σταθερά την ουδετερότητά τους. Είναι πολύ πιθανό ότι αυτή η τεράστια ομάδα χωρών θα συσπειρωθεί ακόμη περισσότερο και θα απευθύνει περαιτέρω εκκλήσεις για ειρήνη και σταθερότητα, αντίθεση στις κυρώσεις και απροθυμία επιλογής πλευράς.
Συνεπώς, ακολουθώντας αυτή την τάση, όλες οι δυνάμεις που τάσσονται υπέρ της ειρήνης πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να αντιταχθούν αποφασιστικά σε κάθε προσπάθεια επέκτασης του ΝΑΤΟ στην Ασία και πρόκλησης της διαίρεσης της ηπείρου.
Επιπλέον, παράλληλα με την προώθηση της ειδικής στρατιωτικής της επιχείρησης, η Ρωσία χρησιμοποιεί ενεργειακά και χρηματοπιστωτικά μέσα για να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τη Δύση- ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός λειτουργεί κανονικά. Η πραγματικότητα είναι ότι η Ρωσία όχι μόνο δεν έχει ηττηθεί, αλλά αντίθετα θα συνεχίσει να επηρεάζει την εξέλιξη των περιφερειακών και διεθνών διαδικασιών ως μεγάλη δύναμη.
Είναι απαραίτητο να εξεταστεί πώς θα δημιουργηθεί μια ασιατική περιφερειακή δομή βήμα προς βήμα, ώστε να αποφευχθεί η επανάληψη της τραγωδίας της Ευρώπης στην Ασία. Όσον αφορά την περιφερειακή οικονομική αρχιτεκτονική, υπάρχουν στην πραγματικότητα τρεις περιφερειακοί μηχανισμοί στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού επί του παρόντος: η Περιφερειακή Συνολική Οικονομική Εταιρική Σχέση (RCEP), η Συνολική και Προοδευτική Συμφωνία Δια-Ειρηνικής Εταιρικής Σχέσης (CPTPP) και το όχι ακόμη πλήρως διαμορφωμένο Οικονομικό Πλαίσιο για την Ευημερία του Ινδο-Ειρηνικού (IPEF). Από την ίδρυσή της, η RCEP είχε περιφερειακά ενδογενή χαρακτηριστικά- η CPTPP καθοδηγήθηκε διαδοχικά από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία, ενώ η IPEF αναπτύχθηκε από την Ουάσινγκτον. Όσον αφορά τη φύση και τον σκοπό του μηχανισμού RCEP, πρόκειται για μια παραδοσιακή συμφωνία ελευθέρωσης του εμπορίου που αποσκοπεί στη μείωση των δασμών και στην ενθάρρυνση των αμοιβαίων επενδύσεων και του εμπορίου. Αποκαλείται συμφωνία ελεύθερου εμπορίου «υψηλού επιπέδου», καθώς επικεντρώνεται στο ψηφιακό εμπόριο, την προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, τα εργασιακά πρότυπα, την προστασία του περιβάλλοντος και άλλες υψηλότερες απαιτήσεις, πέραν των παραδοσιακών επιλογών της RCEP. Το IPEF αποσκοπεί κυρίως στην αναδιάρθρωση της αλυσίδας παραγωγής στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, προκειμένου να ανταγωνιστεί την Κίνα. Σε γενικές γραμμές, η RCEP, η CPTPP και η IPEF αντικατοπτρίζουν την προθυμία διαφόρων μερών να ανταγωνιστούν και να συνεργαστούν στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού.
Και οι τρεις μορφές, στην πραγματικότητα, αντιμετωπίζουν το πρόβλημα του πώς να οικοδομήσουν κατάλληλες σχέσεις με τη Ρωσία, η οποία έχει επιλέξει αποφασιστικά το δρόμο της «στροφής προς την Ανατολή» Από τη μία πλευρά, είναι σαφές ότι οι σχέσεις με τη Ρωσία δεν έχουν ακόμη αποτυπωθεί στους τρεις προαναφερθέντες μηχανισμούς- από την άλλη πλευρά, το πόσο γρήγορα ο ένας ή ο άλλος μηχανισμός θα συμπεριλάβει το θέμα του συντονισμού και της συνεργασίας με τη Ρωσία στην ημερήσια διάταξή του, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την επιτυχία.
Στα τέλη του 20ού αιώνα, ο Γάλλος οικονομολόγος Francois Gipouloux διατύπωσε τη λεγόμενη έννοια της «ασιατικής Μεσογείου». Σύμφωνα με τον Gipouloux, το δυτικό τμήμα του Ειρηνικού Ωκεανού, με τις πολυάριθμες ασιατικές χώρες, διαθέτει μια ευρεία έκταση που εκτείνεται από τον Αρκτικό Ωκεανό έως τα Στενά της Μάλακα. Από πολλές απόψεις, υποστηρίζει, μοιάζει με την περιοχή της Μεσογείου, η οποία συμβάλλει στη συνεργασία μεταξύ των χωρών μέσω της μακροπρόθεσμης οικονομικής ευημερίας και ανάπτυξης, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της ανθρωπότητας σε διάφορους τομείς, όπως η πολιτική, η κοινωνία και η οικοδόμηση του πολιτισμού.
Με την εντατικοποίηση των προσπαθειών των ΗΠΑ να δημιουργήσουν έναν «ομαδισμό» στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού (συμμαχία AUKUS, τετράδα Ινδο-Ειρηνικού, συμμαχία Five Eyes κ. λπ. ), είναι απαραίτητο να αξιοποιηθούν πλήρως τα τεράστια γεωοικονομικά πλεονεκτήματα της περιοχής για να αντισταθούμε στην αντιπαράθεση μέσω της συνεργασίας και να κερδίσουμε την υποστήριξη της κοινής γνώμης μέσω της αμοιβαία επωφελούς συνεργασίας. Σε αυτό το πνεύμα, η έννοια της “ασιατικής Μεσογείου” μπορεί να εφαρμοστεί ως το αποκορύφωμα ενός νέου γύρου συνεργασίας στην περιοχή του δυτικού Ειρηνικού και ως μια βασική στρατηγική που ανοίγει το δρόμο για την καταπολέμηση ενός ισχυρού εχθρού.
Οι αντικειμενικές προϋποθέσεις για την προώθηση της έννοιας της «ασιατικής Μεσογείου» είναι οι εξής:
Πρώτον, εκτός από την τεταμένη αντιπαράθεση μεταξύ Ανατολής και Δύσης, υπάρχει ακόμη και σήμερα ένας τεράστιος μεσαίος χώρος. Με σχολαστικό σχεδιασμό και τη σταδιακή εξάλειψη της εχθρότητας, είναι δυνατόν να κερδίσουμε την υποστήριξη περισσότερων χωρών και να μετατρέψουμε τις προκλήσεις και την αποτροπή σε αμοιβαία επωφελή αλληλεπίδραση με όρους μακροπρόθεσμης οικονομικής συνεργασίας.
Δεύτερον, η αδράνεια της ανάπτυξης της περιοχής της Ασίας εξασφαλίζει ότι κατά τις επόμενες δεκαετίες, η παγκόσμια κατάσταση θα εξελιχθεί σταδιακά από την απόλυτη κυριαρχία στις ευρωπαϊκές και αμερικανικές αγορές τα τελευταία 30 χρόνια προς την αναζήτηση στρατηγικού ερείσματος στην ηπειρωτική Ευρασία. Ο αρχικός στόχος της κινεζικής πρωτοβουλίας Belt and Road είναι ακριβώς να επεκτείνει τη γεωγραφία της συνεργασίας στη δυτική Ευρασία για μια ευρύτερη αλληλεπίδραση. Υπό αυτές τις συνθήκες, οι ασιατικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, συνεχίζουν να επιλέγουν την περαιτέρω πορεία συνεργασίας με τη Δύση μέσω των βάθρων της ευρασιατικής ηπείρου, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας.
Τρίτον, κρίνοντας από τα παραπάνω πλαίσια συνεργασίας στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η τελευταία πρόοδος της RCEP είναι πιο κοντά στην αποφυγή του χάσματος μεταξύ της ανάπτυξης της ρωσικής Άπω Ανατολής και της Σιβηρίας, για την οποία η Ρωσία καταβάλλει μεγάλες προσπάθειες, και της διαδικασίας Ασίας-Ειρηνικού και στην εξεύρεση περισσότερων ευκαιριών για συνεργασία μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης. Από τη μία πλευρά, δεδομένου ότι η Σιβηρία και η Άπω Ανατολή αλληλοσυμπληρώνονται όλο και περισσότερο από πολλές απόψεις με την περιοχή της Ασίας στο σύνολό της, υπάρχουν τεράστιες ευκαιρίες για την Κίνα και άλλες ασιατικές χώρες να συμμετάσχουν στην ανοικοδόμηση των υποδομών στη ρωσική Άπω Ανατολή. Από την άλλη πλευρά, με την τρέχουσα αντιπαράθεση μεταξύ Ανατολής και Δύσης, οι ασιατικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας, συνεχίζουν να επιδεικνύουν την προθυμία τους να διατηρήσουν και να αναπτύξουν την ενεργειακή συνεργασία με τη Ρωσία. Υπό αυτή την έννοια, η ιδέα μιας “ασιατικής Μεσογείου” δεν είναι απλώς ένα όνειρο.
