Γράφει ο Μάκης Σεριάτος
Η προβληματική φαρμακευτική γιγαντιαία εταιρεία Bayer γίνεται χωρίς αφεντικά, επιτρέποντας σε σχεδόν 100.000 υπαλλήλους να αυτο-διαχειρίζονται – και εξοικονομώντας δισεκατομμύρια δολάρια στη διαδικασία.
Σε μια προσπάθεια να ανακτήσει 2,15 δισεκατομμύρια δολάρια, ο νέος Διευθύνων Σύμβουλος της προβληματικής φαρμακευτικής γιγαντιαίας εταιρείας Bayer, Μπιλ Άντερσον καταργεί τα μεσαία στελέχη και το 99% του 1.362 σελίδων εταιρικού εγχειριδίου της εταιρείας, επιτρέποντας σε σχεδόν 100.000 υπαλλήλους να αυτο-διαχειρίζονται.
Η ιδέα της κατάργησης των αφεντικών και της αυτοδιαχείρισης των εργαζομένων είναι μια αυξανόμενη τάση στις μεγάλες επιχειρήσεις. Αυτή η προσέγγιση, που συνήθως παρουσιάζεται ως “επίπεδη ιεραρχία” ή “αυτοοργανωμένες ομάδες,” έχει κερδίσει δημοτικότητα καθώς οι εταιρείες προσπαθούν να αυξήσουν την αποδοτικότητα και να μειώσουν το κόστος. Ωστόσο, η κατανόηση αυτής της τάσης απαιτεί ανάλυση μέσα από το πρίσμα των Behavioral Economics, που ερευνά τις ψυχολογικές, κοινωνικές και συναισθηματικές επιρροές που διαμορφώνουν τις οικονομικές αποφάσεις.
Η Αυτονομία και το Κίνητρο
Μία από τις βασικές έννοιες των Behavioral Economics που συνδέεται με την αυτοδιαχείριση είναι το κίνητρο. Σύμφωνα με την θεωρία του εσωτερικού κινήτρου, οι άνθρωποι είναι πιο παραγωγικοί και ευτυχισμένοι όταν έχουν έλεγχο πάνω στη δουλειά τους. Η αυτονομία τους επιτρέπει να παίρνουν αποφάσεις που αντανακλούν τις δεξιότητες και τις προτιμήσεις τους, αυξάνοντας την αίσθηση της ικανοποίησης και της δέσμευσης. Με την κατάργηση των αφεντικών και τη μεταβίβαση περισσότερων εξουσιών στους εργαζόμενους, οι εταιρείες όπως η Bayer επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν αυτό το φαινόμενο για να βελτιώσουν την απόδοση και την καινοτομία.
Η θεωρία της αυτοδιάθεσης, που εισήχθη από τους Deci και Ryan, υποστηρίζει ότι η αυτονομία είναι ένας από τους τρεις βασικούς παράγοντες που καθορίζουν το κίνητρο και την ευημερία. Όταν οι εργαζόμενοι νιώθουν ότι έχουν τον έλεγχο των ενεργειών τους και είναι ικανοί να επιδιώξουν τους στόχους τους χωρίς υπερβολική επιτήρηση, είναι πιο πιθανό να αισθανθούν ευχαρίστηση και να αποδώσουν καλύτερα στη δουλειά τους.
Η Συμμόρφωση και η Αντίσταση στην Αλλαγή
Από την άλλη πλευρά, η κατάργηση των αφεντικών δεν είναι μια απλή μετάβαση. Η συμπεριφορική οικονομία αναγνωρίζει την τάση των ανθρώπων να συμμορφώνονται με τις υπάρχουσες δομές και να αντιστέκονται στην αλλαγή, κάτι που μπορεί να θέσει προκλήσεις σε τέτοιες οργανωτικές μεταρρυθμίσεις. Οι εργαζόμενοι μπορεί να αισθάνονται ανασφαλείς ή διστακτικοί να αναλάβουν νέους ρόλους και ευθύνες, ειδικά σε περιπτώσεις όπου η ηγεσία ήταν παραδοσιακά δυναμική και καθοριστική για την επίτευξη των στόχων.
Ο φόβος της αποτυχίας και η έλλειψη σαφών οδηγιών μπορεί να προκαλέσουν άγχος στους εργαζόμενους, οδηγώντας σε μείωση της αποδοτικότητας ή σε μια αναβλητικότητα που προκύπτει από την “παράλυση της ανάλυσης”. Η έλλειψη κεντρικής κατεύθυνσης μπορεί επίσης να δημιουργήσει διαμάχες μεταξύ των εργαζομένων, καθώς οι ομάδες προσπαθούν να βρουν την ισορροπία μεταξύ της συνεργασίας και της ατομικής υπευθυνότητας.
Η Αρχή της Απώλειας και το Κόστος Ευκαιρίας
Η κατάργηση των αφεντικών μπορεί επίσης να αναλυθεί με βάση την αρχή της απώλειας, η οποία περιγράφει την τάση των ανθρώπων να προτιμούν να αποφεύγουν τις απώλειες παρά να επιδιώκουν ισοδύναμα κέρδη. Στο πλαίσιο των επιχειρήσεων, αυτό σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι μπορεί να είναι απρόθυμοι να εγκαταλείψουν την υφιστάμενη ιεραρχία, ακόμα και αν μια επίπεδη δομή υπόσχεται μεγαλύτερη αυτονομία και δημιουργικότητα. Αυτή η ψυχολογική προσκόλληση σε παραδοσιακά μοντέλα διοίκησης μπορεί να εμποδίσει την επιτυχία των νέων προσεγγίσεων.
Επιπλέον, η κατάργηση των αφεντικών εγείρει το ζήτημα του κόστους ευκαιρίας. Καθώς οι εργαζόμενοι επενδύουν χρόνο και ενέργεια στην αυτοδιαχείριση, ενδέχεται να μειωθεί ο χρόνος που αφιερώνουν στην κύρια εργασία τους. Οι εταιρείες πρέπει να εξετάσουν προσεκτικά εάν τα οφέλη της μεγαλύτερης αυτονομίας υπερκαλύπτουν το κόστος αυτής της αλλαγής και αν η απουσία παραδοσιακών ηγετικών ρόλων μπορεί να οδηγήσει σε χαοτικές καταστάσεις που θα μειώσουν τη συνολική αποτελεσματικότητα της επιχείρησης.
Τελικά
Η κατάργηση των αφεντικών είναι μια τολμηρή και προοδευτική κίνηση που βασίζεται στην κατανόηση των ανθρώπινων συμπεριφορών και των οικονομικών κινήτρων. Ενώ η αυτονομία και η ενδυνάμωση των εργαζομένων μπορεί να οδηγήσουν σε βελτιωμένη παραγωγικότητα και καινοτομία, η μετάβαση αυτή δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Η συμπεριφορική οικονομία προσφέρει χρήσιμα εργαλεία για να κατανοήσουμε τις αντιδράσεις των ανθρώπων σε τέτοιες αλλαγές και για να διαμορφώσουμε στρατηγικές που θα μεγιστοποιήσουν τα οφέλη ενώ θα ελαχιστοποιήσουν τα ρίσκα. Καθώς οι επιχειρήσεις συνεχίζουν να πειραματίζονται με νέες οργανωτικές δομές, η προσεκτική εφαρμογή αρχών των Behavioral Economics θα είναι καθοριστική για την επιτυχία αυτών των προσπαθειών.
